دایره‌المعارف بریتانیکا، برگردان: زهره دودانگه
در علوم انسان‌شناسی و باستان‌شناسی، به فرایندی که طی آن جوامع روستایی کشاورزی به جوامع شهری-که از منظر اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پیچیده هستند- توسعه یابند، انقلاب شهری می‌گویند. اصطلاح انقلاب شهری را باستان‌شناسی به نام گوردون چایلد معرفی کرد.
نوشته‌های مرتبط
چایلد، بر اساس روش سیستمی خود، ده معیار قراردادی را معرفی کرد که بیانگر توسعۀ تمدن شهری بود: افزایش اندازۀ سکونتگاه، تمرکز ثروت، کارهای عمومی بزرگ مقیاس، خط و نوشتن، هنرهای نمایشی، علوم معرفتی و مهندسی، تجارت خارجی، متخصصانی که تمام وقتشان صرف فعالیت‌هایی می‌شد که با امرار معاش مرتبط نبود، جامعۀ طبقاتی و سازمان سیاسی که به جای روابط خویشاوندی متکی بر مقام و موقعیت باشد. او عواملی چون انباشت رشد فناوری و دسترسی روزافزون به مازاد غذا، که سرمایه تلقی می‌شد، را دلایل اصلی انقلاب شهری می‌دانست.
با وجود آنکه بعدها نشان داده شد که معیارهای دقیق چایلد جهان‌شمول نیستند، به نظر می‌رسید مجموعه‌ای از این ویژگی‌ها برای توسعۀ زندگی شهری ضروری است. برای مثال وفاقی عمومی میان دانشمندان وجود دارد که یکی از پیش شروط لازم- ولی نه کافی- برای انقلاب شهری، قابلیت تولید مازاد غذای قابل نگهداری است. معیارهای مهم دیگر شامل سیستم مبادله و بازتوزیع کالاها میان مناطق تخصصی و مستقل، کنترل متمایزِ منابع تولیدی چون زمین و دام، و نیاز به دفاع در برابر حملات یا سایر اشکال درگیری‌های مسلحانه است. کسانی که خاستگاه‌های کشاورزی را مورد مطالعه قرار می دهند، اهمیت نسبی این معیارها و معیارهای دیگر را به بحث می‌گذارند.
انقلاب شهری مستقلاً در بسیاری از مکان‌ها و زمان‌ها اتفاق افتاده است. به نظر می‌رسد که این پدیده، برای اولین بار در بین النهرین، یعنی سومر باستان، حدود ۵۰۰۰ سال پیش رخ داده است. در مصر شهرها قدری دیرتر پدید آمدند. در چین شمالی، مردم تمدن لانگشان اولین مردمانی از این منطقه بودند که شهرنشین شدند (حدود ۴۵۰۰ سال پیش). در درۀ رود سند واقع در آسیای جنوبی، موهنجودارو و هاراپا تقریباً ۵ هزار سال پیش تبدیل به مراکز شهری بزرگ شدند. در قاره امریکا اولین فرهنگ شهری شناخته شده، اولمِک در آمریکای میانه (۲) (حدود ۳۱۰۰ سال پیش) و تمدن چاوین (Chavín) در پرو (حدود ۲۹۰۰ سال پیش) بود. مراکز شهری در امریکای شمالی را مردم باستانی پوئبلو (Ancestral Pueblo) (3) و مردمان می سی سی پی، حدود دو هزار سال پیش توسعه بخشیدند. نخستین شهرهای افریقایی زیمباوه بزرگ (حدود ۱۰۰۰ سال پیش) و تیمبوکتو بود (حدود ۸۰۰ سال پیش).
*این مطلب در وبگاه قدیمی انسان‌شناسی و فرهنگ منتشر شده بود و اکنون با ویرایش بازنشر می‌شود.
پانویس:
- تمدن لانگشان (Longshan culture) متعلق به اواخر دوره نئولتیک در چین است که در مرکز و پایین رود زرد تمرکز یافته بود و از ۳۰۰۰ تا ۲۰۰۰ قبل از میلاد ادامه داشت.
- آمریکای میانه (Mesoamerica) یک منطقه و ناحیۀ فرهنگی در قاره امریکاست که تقریباً از مکزیک تا بلیز، گواتمالا، السالوادور، هندوراس، نیکاراگوئه و کاستاریکا امتداد دارد. قبل از دست اندازی اسپانیا به آمریکا در قرن شانزدهم، تعدادی فرهنگ پیشاکلمبیایی در این منطقه وجود داشت.
- مردمان باستانی پوئبلو (Ancestral Pueblo) بومیان آمریکایی بودند که در ناحیه کنونی فور کرنرز (Four Corners) زندگی می کردند (شامل جنوب ایالت یوتا، آریزونای شمالی، شمال غربی نیو مکزیکو، و کلرادوی جنوبی). آن ها در خانه‌هایی به نام پوئبلو زندگی می‌کردند که در زمان حمله دشمن برای تامین امنیت مردم نردبان های آن را برمی‌داشتند.
متن به صورت زیر ارجاع داده شود:
- MLA Style: “urban revolution.” Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2010.
- APA Style: urban revolution. (۲۰۱۰). Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica.