ابراهیم‌آبادی، حسین، سیاستگذاری فرهنگی آموزش عالی: ایده، تجربه و راهبرد (۱۳۹۳)، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
تأمل و اندیشیدن درباره نسبت میان فرهنگ و دانشگاه امری مهم و اساسی است زیرا هردوی اینها از امور تاثیر گذار در هر جامعه ای هستند و امروز روز این تاثیر گذاری دوچندان است. اینکه دولتمردان و یا اندیشمندان چه نسبتی یا نسبت هایی میان این دو برقرار میکنند بستگی به تعریف و درک آنها از دانشگاه و کارکردهای آن و فرهنگ است. البته هر نسبتی که فهم شود، از اهمیت فرهنگ و دانشگاه و نسبت این دو کاسته نمیشود. برای همین است که سیاستگذاری فرهنگی در آموزش عالی دغدغه دانشمندان و سیاستمداران است. سیاستگذاری را «عرصه و میدان عمل دولت و بخش عمومی، اعم از بایدها و نبایدها تعریف کرده‌اند» و نهاد علم و دانشگاه به واسطه کارکردهای مهم و فراوانی که امروزه دارد نمی‌تواند از سوی صاحبان قدرت و اندیشه نادیده گرفته شود.
نوشته‌های مرتبط
کتاب سیاستگذاری فرهنگی: ایده، تجربه و راهبرد نوشته دکتر حسین ابراهیم آبادی است که اگر چه دانش آموخته روانشناسی تربیتی از دانشگاه علامه می‌باشد؛ اما در حوزه مدیریت و سیاستگذاری آموزش عالی تجربه طولانی داشته و صاحب مقالات و تالیفاتی در زمینه سیاستگذاری فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی می‌باشد.
این کتاب که در سه بخش و نه فصل سامان یافته تلاشی است برای «جستجوی افق‌ها و راه‌های تغییر و بهبود عملکردهای ذهنی، نگرشی، هیجانی و رفتاری دانشجو ـ یادگیرنده.» و مهمترین مقصد کتاب «تقویت و گسترش تفکر راهبری در حوزه مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی» است؛ که این امر مستلزم درک و فهمی درست از نسبت میان فرهنگ و نهاد علم است. نویسنده اذعان دارد که سعی نموده تا گزارشی از «دانش و تجربه خود را درباره موضوع سیاستگذاری فرهنگی و اجتماعی در حوزه علم و آموزش عالی ارائه دهد.» مخاطب اصلی کتاب نیروهای ستادی وزارت علوم و دانشگاهها و موسسات آموزشی و پژوهشی هستند. البته علاقه مندان به مباحث سیاستگذاری، برنامه ریزی و مطالعات دانشگاه و آموزش عالی نیز می توانند با خواندن این کتاب از آن بهره مند شوند.
پس از دیباچه ناشر، نویسنده در مقدمه ای ضرورت و جایگاه سیاستگذاری را توضیح داده است. بخش اول کتاب با عنوان آموزش عالی و ایده سیاستگذاری فرهنگی شامل سه فصل است. فصل اول با عنوان فرهنگ، سیاست و آموزش عالی است. نویسنده تلاش کرده تا نسبت میان این سه مفهوم را مورد بررسی قراردهد. وی با توجه به تغییر کارکردی که برای دانشگاه و آموزش عالی در اثر تغییرات بنیادی که در جوامع انسانی پدید آمده می پردازد. نویسنده با الهام از نظرات محققان حوزه مطالعات علم و آموزش عالی این تغییرات و تحولات در دانشگاه را به پنج دوره تقسیم بندی کرده و دیدگاه های متفاوتی که در خصوص نسبت میان علم و فرهنگ مطرح است را مورد نقد و بررسی قرار داده است. فصل دوم با عنوان دانشگاه و سیاست آموزشی است. در این فصل خواننده با موضوعات دانشگاه در موقعیت جدید، در جستجوی دانش و یادگیری، یادگیری فرهنگی، تعامل فرهنگی آموزشی دانشگاه، توسعه فرهنگی و علمی، تحول فرهنگی دانشگاه و همچنین فضای مجازی و فرهنگ دانشگاه آشنا می‌شود. در این فصل نویسنده مهمترین مسائل آموزش عالی ایران را از جنبه های فرهنگی، اجتماعی، عقیدتی و معرفتی، آمزشی و سیاسی بیان کرده است. آخرین فصل از بخش اول به افزایش سهم زنان در آموزش عالی و تاثیر آن بر سیاستگذاری فرهنگی پرداخته است. در فصل سوم مسائل جمعیتی زنان، تحول در جهت گیری های نظام آموزش عالی به نفع زنان، سیاست های توسعه ای و افزایش سهم زنان در آموزش عالی، تغییرات نگرشی و هویتی زنان و نسبت آن با توسعه آموزش عالی در ایران مورد مداقه قرار گرفته است. در این فصل نویسنده تلاش کرده چرایی «تغییر ترکیب الگوی جمعیتی دانشجویان به نفع زنان» و اثرات آن بر روی آموزش عالی را مورد بررسی قرار دهد.
بخش دوم با عنوان آموزش عالی ایران و تجربه سیاستگذاری فرهنگی شامل دو فصل است. فصل چهارم با عنوان تجربه ایرانی سیاستگذاری فرهنگی آموزش عالی به مباحثی مانند دارالفنون یا پلی تکنیک، دانشگاه تهران و پیدایی آموزش عالی و دوره های تحولی آموزش عالی پس از انقلاب اسلامی، در این فصل نویسنده هفت دوره برای تحول آموزش عالی در ایران برشمرده است. در فصل پنجم نیز خواننده با تجربه فرصت ها و تهدیدها در آموزش عالی آشنا می‌شود.
بخش سوم کتاب با عنوان آموزش عالی و راهبرد سیاستگذاری فرهنگی دارای سه فصل است. فصل ششم دانسته های سیاستگذاری فرهنگی برای آموزش عالی نامگذاری شده است. در این فصل مفهوم سیاستگذاری فرهنگی، قلمروی مشترک سیاستگذاری و برنامه ریزی و همچنین قلمروهای مشترک سیاستگذاری فرهنگی و برنامه ریزی فرهنگی، تعریفهای متفاوت از سیاستگذاری و تحول این دانش و پدیدآیی سیاستگذاری فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل هفتم با عنوان بایسته های سیاستگذاری فرهنگی برای آموزش عالی پس از توضیح درخصوص این باسته ها، ملزومات سیاستگذاری فرهنگی آموزش عالی مورد بررسی قرار گرفته و ده گزاره/ محور مهم و تاثیر گذار (به زعم نویسنده) بیان شده و ذیل هر کدام توضیحاتی ارائه شده است. همچنین مدیریت کیفیت در سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی دانشگاهی و پیش فرضهای سیاستگذاری فرهنگی با نگاهی به اصول جهانی آموزش عالی از دیگر مباحث این فصل است. فصل هشتم مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی در دانشگاه نامگذاری شده است. در این فصل هم افقی سیاستگذاری / برنامه ریزی فرهنگی با شرایط دانشگاه و جمعیت دانشجویی، توانمند سازی مدیران و کارشناسان امور فرهنگی دانشگاه و استانداردسازی برنامه ریزی فرهنگی دانشگاهی و دانشجویی به عنوان پایه های سیاستگذاری فرهنگی در دانشگاه ها مطرح شده است. وظایف ستادی امور فرهنگی دانشگاه، تدوین سیاست های فرهنگی دانشگاهی و وظایف دانشگاه ها در برنامه ریزی فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته است. از دیگر مباحث این فصل مراحل و رویکردهای مطرح درخصوص فرهنگ و برنامه ریزی نیز توضیح داده شده است. سپس شاخصه های الگوهای مختلف برنامه ریزی فرهنگی بیان شده و نشانگرهای یک طرح ـ برنامه فرهنگی مطلوب توضیح داده شده است. همچنین انواع برنامه ریزی های فرهنگی نیز در این فصل آمده است. در سخن پایانی نویسنده چگونگی رسیدن به تعادل در امر سیاستگذاری را توصیف میکند و رسیدن به آن را در برداشتن سه گام بازنگری در سیاستگذاری فرهنگی، سیاست پژوهی و در نهایت گردآوردن متخصان امر سیاستگذاری، فرهنگ و علم و اموزش عالی دانسته تا شاید راه نرفته پیموده شود و مسیرهای اشتباه رفته نیز اصلاح گردد.
با این کتاب علاوه بر خواندن و فهم و درک مطالبش، بگونه ای دیگر هم می توان مواجه شد. با توجه به اذعان نویسنده که کتاب را «گزارشی از دانش و تجربه خود درباره موضوع سیاستگذاری فرهنگی و اجتماعی در حوزه علم و آموزش عالی» دانسته است، می توان با خوانش آن، به عنوان نمونه، به سطح و گستره دانش و مهارت و تجربه مدیران سیاستگذار فرهنگی در آموزش عالی ایران و نقش آنها در پیشبرد و یا آسیبهایی که آموزش عالی به لحاظ فرهنگی بدان دچار شده است پی برد و همچنین سنجید که ایده های آنها و تجربیاتی که کسب نموده اند آیا منجر به راهبردهای مناسب برای آموزش عالی ایران شده است؟
احمد ملکوتی،
کارشناس پژوهشی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
http://anthropology.ir/node/26734
