کتاب ” درباره نقد:گذری بر فلسفه نقد ” اثر فیلسوف امریکایی، نوئل کارول، است که برگردان فارسی آن توسط صالح طباطبایی انجام گرفته و شهریور ماه سال جاری در نشر نی به چاپ رسیده است. در سال های اخیر کتب فراوانی در حوزه نقد یا تحلیل آثار هنری و گفتمان ادبی در کشورمان تألیف و ترجمه شده است. اما به گفته مترجم اثر، این کتاب در این حوزه پژوهشی جایگاه ویژه ای دارد چرا که “کتابِ “درباره نقد” به تعبیری درباره نقد نیست، بلکه درباره نقدِ نقد است یا آنچه که metacriticism (فلسفه نقد/فرانقد) نام گرفته است”.
در مقدمه این کتاب نویسنده به طور شفاف خواستگاه و غرض خود را از نگارش اثر و چرایی پیدایش آن توضیح می دهد. به گفته کارول: ” کتابم نه درباره نظریه‌ای در نقد است و نه خلاصه‌ای از نظریه‌های رایج نقد، بلکه درباره فلسفه نقد است. فرقش چیست؟ این کوششی است برای کند‌وکاو در شالوده‌های هر کاربست نقادانه، خواه متأثر از نظریه‌ای باشد و خواه نباشد. ” کتاب در چهار فصل سامان یافته که عناوین آن به ترتیب عبارتند از: «نقد همچون ارزیابی»، «آنچه مورد نقد قرار می‌گیرد: متعلق نقد»، «اجزای نقد» و «ارزیابی مسائل و چشم‌اندازها».
نوشته‌های مرتبط
نویسنده در این کتاب وظیفه اصلی نقد را “کشف ارزش در متن ادبی و هنری” می داند که با مطالعه پیشینه کارهای مولف در می یابیم که تأکید بیشتر وی بر اثر هنری است. نکته قابل توجه دیگری که در این کتاب به آن پرداخته می شود “تفاوت نقد و ارزیابی” است. با مطالعه تاریخچه “نقد” با رویکردی مواجه می شویم که در اواسط سده بیستم در میان تحلیلگران و منتقدان بسیار رواج یافته بود و همچنان نیز مورد توجه نظریه پردازان این حوزه قرار دارد. باور این گروه بر این است که رسالت نقد ارزیابی نیست، چرا که ارزیابی یک امر سلیقه ای است و دلیلی برای اقامه آن وجود ندارد. به عبارت دیگر، لازم نیست برای خوب یا بد تلقی کردن اثری به کسی توضیح بدهیم و او را توجیه کنیم.
از دیدگاه شناختی، به دلیل اینکه پایه نقد سلیقه ای متزلزل است، نظریه پردازان نقد بر این باورند که کم اهمیت ترین کار منتقد ارزیابی است. نوئل کارول، فیلسوف تحلیلی نقد، با مرور نقد به شیوه تحلیلی به مخالفت از این دیدگاه رایج نظریه پردازان مغرب زمین برخواسته و از نقد ارزیابانه دفاع کرده است. در واقع کار نوئل کارول بازگشت به مفهوم و نگاه سنتی نقد است. او باید اثبات کند که “نقد مفاهمه پذیر” (intersubjective) که منتقد بتواند خواننده را بر خوب بودن یا نبودن اثر مجاب کند چگونه ممکن می شود. می خواهد نشان دهد که نقد ارزیابانه چگونه می تواند واقع نگر یا به تعبیری مفاهمه پذیر باشد. نویسنده در این کتاب به دنبال بازیابی رونق گذشته و سنتی این گونه نقد است.
همانطور که اشاره شد تمرکز اصلی این اثر بر “نقد هنر” است، هر چند که ادبیات نیز در باور بسیاری از پژوهشگران فلسفه هنر زیر مجموعه هنر است. از نکات جذاب این کتاب، شمار قابل توجه مثال هایی است که مولف در حوزه های مختلف هنری، از جمله سینما، نمایش، نقاشی، اپرا و …به عنوان شاهد استدلال های خود مطرح می کند و گفتمان فلسفی را برای خواننده قابل درک می کند. وی برای استدلال سخنان خود به یک نمونه اکتفا نکرده و به مثال های متفاوتی از حوزه های مختلف هنر ارجاع می دهد. مخاطب این اثر صرفاً متخصصان حوزه نقد و تحلیل نیستند، و هر خواننده ای که به مباحث فوق علاقمند باشد میتواند با بحث های چالشی کارول همگام شود.
کتاب “درباره نقد:گذری بر فلسفه نقد”، نوشته نوئل کارول، برگردان صالح طباطبایی، کتابی است در حوزه فلسفه هنر، که نشر نی آن را با شمارگان ۱۵۰۰ نسخه و با قیمت ۱۲۰۰۰ تومان منتشر کرده است.
پرونده بدری سیدجلالی در انسان شناسی و فرهنگ:
http://anthropology.ir/node/25278
