مگان بنتل ترجمه : محمد تهامی نژاد
تصویر: شیرینی فروش در یکی از کارت پستال های اسکویی متعلق به دوره قاجار
مهرداد اسکویی ، “مستند ساز مشهور” ، به دعوت مرکز علوم اجتماعی و انسانی ” اوکلی”، وارد ویلیامز تاون واقع در ایالت ماساچوست شد و چهار فیلم او در “ایمیجز سینما ” بنمایش در آمد . وی در تاریخ ۱۲ اکتبر در کانون اوکلی در باره پروژه اش که به کارت پستال هایی از سراسر تاریخ ایران مربوط می شود به زبان فارسی سخنرانی کرد و سخنانش توسط یک مترجم ترجمه شد.
اندیشۀ پژوهش در باره کارت پستال ها دوسال پیش و هنگامی شروع شد که اسکویی در پاریس ، به کتابی در باره کارت پستال های دنیا دست یافت . در آنجا کارت پستال های مربوط به ایران ، زنان را در برقع نشان می داد و تحت عنوان “آشیانه آدمی” معرفی شده بود . اسکویی در یافت که شکاف بزرگی در تاریخ ایران هست که هیچ تصویری برای یاری رسانی ، همراه شدن ویا حتی به چالش کشاندنش وجود ندارد . هرچند اسکویی پولی اندک در اختیار داشت معذلک دست بکار جمع آوری کارت پستال ها شد . به هر سوراخ وسمبه و انباری سرک کشید و یا افرادی با کارت پستال هایی که در اختیار داشتند به سراغش آمدند . کلکسیونر ها ، در آغاز کارت پستالی در چنته نداشتند ، اما به تدریج که موضوع زبان به زبان چرخید ، آنها کارت پستالهایی را جمع میکردند که به او بفروشند
در سال ۲۰۱۰ اسکویی به خاطر مستند هایش از جمله از پس برقع جایزه پرنس کلاوس را برد و قادر شد تا جایزه ۲۵ هزار یورویی ازوزارت امور خارجه هلند را برای ادامه کار پژوهش روی کارت پستال های ایرانی بکار بیندازد . برای دست یابی به جنبه های مختلف موضوع ، جمعا حدود بیست محقق از جمله انسان شناس ، مورخ ، زبان شناس و عکاس روی این پروژه کار می کنند
چهار مجموعه از کارت پستال ها تحت عنوان زندگی روزمره و زندگی اجتماعی زنان در کتاب هایی گرد آمده و هر عکس با متنی کوتاه همراه شده است با این امید که محققین آینده بر این توصیف ها بیفزایند . اسکویی گفت که : این کارت پستال ها تنها پلی به سوی گذشته نیستند بلکه پلی به سوی نسل آینده اند . بنابرابن آنها خود می توانند به این تصاویر پل بزنند ” وی ادامه داد : ما تاریخی بسیار غنی و بسیار پیچییده داریم و این یکی از راه های زنده سازی آن تاریخ است .
در بخش پرسش و پاسخ ، اسکویی برخی از کارت پستالهای محبوب از جمله تصاویری که به ثبت بلای هجوم ملخ به یک شهر پرداخته است را توصیف کرد
روز پنجشنبه موفق به دیدار یکی از چهار فیلمی که در آن روز بنمایش در می آمد شدم . روز های بی تقویم( همیشه برای آزادی دیراست) مستندی حدودأ یک ساعته ا ست که به زندگی نوجوانان ساکن در کانون اصلاح و تربیت تهران می پردازد . این بچه ها ی بین سیزده تا پانزده ساله که به خاطر اعتیاد ، خشونت و فقر در کانون نگهداری می شوند ، مدت یک یا دو ماه در غیاب خانواده با هم غذا میخورند ، به نظافت می پردازند و نماز می خوانند . اسکویی نشان می دهد که آنها پشت تلفن می گریند ویا مدتها در انتظار آزاد شدن ، به پنجره چشم می دوزند .اسکویی به جای محکوم کردن و هیولا سازی از این بچه ها ، آنها را کودکانی بنمایش در می آورد که محصول شرایط محیط اجتماعی دورۀ کودکی ی خود هستند .
هنگامی که اسکویی ، از زندگی خانوادگیشان می پرسد ، معلوم میشود بچه ها بخاطر این که ممکن است کتک بخورند از رفتن به نزد خانواده خود در هراس اند . ویلیام یانگ ، نویسنده نیویورک تایمز در ماه مه امسال در توصیف خصوصیات اسکویی نوشت : ” مهارت و تخصص او به چنگ آوردن صحنه هایی عمیقآ شخصی است . گویی نه او و نه دوربین اش هیچ یک در اتاق حضور ندارند “. حتی بدون نگاه تخصصی هم آشکار است که فیلم های اسکویی ، از نگاهی همدلانه به افراد مورد مطالعه خود برخوردار است .
من شانس تماشای سایر آثار اسکویی را نداشتم ولی تجربه دیدار من از همین فیلم روز های بی تقویم نشان میدهد آنها نیز با حساسیتی آموزنده به مباحث جامعه ایرانی می پردازند که اسکویی در این مورد مهارت کامل دارد . کسانی که شاهد سخن رانی و فیلم های او بوده اند از مواجهه با یک هنر پرقدرت اجتماعی که از نظر زمان و موضوع مورد مطالعه اش انقلابی است خشنودند .
.
به نقل از روزنامه مستقل دانشجویی ویلیامز ریکورد ( منتشره در تاریخ ۱۹ اکتبر ۲۰۱۱)
http://thewilliamsrecord.com/2011/10/19/mehrdad-oskouei-documentaries-rediscover-iranian-visual-histories/