مری داگلاس، زهره انواری، انتشارات انسان‌شناسی، ۱۳۹۸
معرفی کتاب: مری داگلاس از شاگردان ایوانز پریچارد و در زمرۀ انسان‌شناسانی است که تأثیر به‌سزایی بر انسان‌شناسی معاصر گذاشته است. او علاوه بر کار میدانی و اتنوگرافی اقوام ابتدایی به انسان‌شناسی جوامع صنعتی و مدرن از جمله آمریکا نیز پرداخته است. به همین دلیل می‌توان داگلاس را ازجمله کسانی شمرد که باعث ایجاد تغییر در تعریف اولیۀ انسان‌شناسی شده‌اند: انسان‌شناسی که حوزۀ مطالعۀ آن محدود به مطالعۀ اقوام ابتدایی بود. داگلاس اثبات کرد که می‌توان با دیدی انسان‌شناسانه به تحلیل مسائل به‌ظاهر پیش پا افتاده در زندگی روزمرۀ انسان معاصر در همۀ جوامع با فرهنگ‌های گوناگون پرداخت. مسائلی مانند پاکی و خطر و چگونگی تابویی شدن آنها در یک فرهنگ، شیوه‌های مصرف در زندگی روزمره، طرح انقلاب الکترونیکی و تأثیر آن بر تقسیم کار در جوامع صنعتی ازجمله این مواردند که داگلاس به شکل خلاقانه‌ای کشف و بررسی می‌دهد.
نوشته‌های مرتبط
داگلاس را می‌توان به خاطر ارائه کتاب‌ها و مقالات متعدد در زمینه‌های گوناگون، جزء پرکارترینِ انسان‌شناسان قرار داد. عقاید او در دوازده جلد کتاب و تعداد زیادی مقاله به چاپ رسیده است. از نظرات او که جزء تأثیرگذاران در انسان‌شناسی معاصر است، به علت ناشناخته‌بودن و ترجمه‌نشدن آثارش، کمتر در ایران استفاده شده است.
داگلاس در سال ۱۹۵۱ دکترای خود را کامل کرد و در همان سال بعد از یک دیدار کوتاه در آکسفورد با جیمز داگلاس ازدواج کرد. جیمز مثل مری کاتولیک بود و در خانوادۀ یک مستعمراتی به دنیا آمده بود (در سیملا، وقتی پدرش در ارتش هند خدمت می‌کرد). بعد از ازدواج، مری سِمتی در کالج دانشگاه لندن به دست آورد و برای ربع قرن در آنجا مشغول به کار بود و از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۷ در همان کالج، کرسی انسان‌شناسی اجتماعی داشت. در همان زمان جیمز به گروه تحقیقاتی یک حزب محافظه‌کار پیوست. حاصل این ازدواج سه فرزند بود. تعهدات نظری داگلاس به پایداری، پاکی و کمال در زندگی شخصی‌اش مشهود است.
داگلاس به تحقیق در حوزه‌های متعددی که گریبانگیر انسان امروزی است ازجمله اقتصاد، سیاست، دین، تغذیه، تروریسم، مصرف، انقلاب الکترونیک و ترس از آلودگی پرداخته است. نظریات او از یک طرف در زمره انسان‌شناسی نمادین قرار می‌گیرد و از طرفی به کارکردگرایی ساختاری بسیار شباهت دارد. او یکی از انسان‌شناسانی است که در مطالعاتش بر جنبۀ نمادین پدیده‌ها در زندگی اجتماعی تأکید می‌کند و به بررسی چگونگی معنابخشی به زندگی و بیان آن با نمادهای فرهنگی می‌پردازد.
این کتاب شامل چهار فصل است. در فصل اول مروری اجمالی بر آثار مری داگلاس است. کتاب‌های او را به ترتیب انتشار یک‌به‌یک نام می‌بریم و هریک را معرفی مختصری می‌کنیم. در فصل دوم، تلاش می‌کنیم اندکی بیشتر به عمق نگاه داگلاس وارد شویم؛ در این فصل، تلاش می‌کنیم رویکرد نظری را که پشت تمام تحلیل‌های داگلاس وجود دارد و در همۀ آثار او به‌نحوی منتشر است، بازشناسیم و خطوط اصلی آن را ترسیم کنیم. فصل سوم، به جایگاه مری داگلاس در انسان‌شناسی و رابطۀ آن با حوزه‌های گوناگون انسان‌شناسی می‌پردازد و در آن به جایگاه مری داگلاس در انسان‌شناسی در ایران نیز اشاره‌ای می‌شود و در آخر، در فصل چهارم، مهم‌ترین نقدهایی را که به مری داگلاس وارد شده است، مرور می‌کنیم.
مری داگلاس در سال۱۹۲۱ در سن‌رمو[۱] ایتالیا به دنیا آمد؛ ولی هرگز در آنجا زندگی نکرد و تقریباً محل زندگی اصلی او در طول حیاتش انگلستان بود. مری فرزند اول فیلیس تومی[۲] و گیلبرت تو[۳] بود. پدرش در هند که در آن زمان مستعمرۀ انگلستان بود، کار می‌کرد. خانوادۀ مری مجبور شدند در محل کار پدرش در بورما بمانند و مری و خواهر کوچکترش با خانوادۀ مادری‌اش در توتنس [۴]و دون[۵] زندگی می‌کردند تا زمانی که به‌اندازۀ‌کافی بزرگ شدند و به‌عنوانِ شاگرد شبانه‌روزی به صومعه‌ای در جنوب غربی لندن سپرده شدند. بعد از مرگ زود‌هنگام مادر و با اموالی که از پدربزرگ مادری‌اش برای مری به ارث رسیده بود، او توانست در آن مدرسه با احساس امنیت مالی بیشتری زندگی کند و درس بخواند. او مدرسه را در آکسفورد ادامه داد و در آنجا فلسفه، سیاست و اقتصاد خواند؛ سپس در سال۱۹۴۷ و هنگام جنگ جهانی دوم در دفتر مستعمراتی در انگلستان خدمت کرد. این دفتر نقطۀ عطف زندگی داگلاس بود؛ زیرا در آنجا بود که او با انسان‌شناسان اجتماعی آن زمان ملاقات کرد و به انسان‌شناسی علاقمند شد. او با جذب به موضوع انسان‌شناسی در سال ۱۹۴۹ به آکسفورد بازگشت. ابتدا برای شرکت در دکترای انسان‌شناسی ثبتِ‌نام کرد و رشتۀ تحصیلی‌اش را در طول دو سال تغییر داد. بعد از جنگ ایوانز پریچارد با تأسیس مؤسسه انسان‌شناسی اجتماعی، که یکی از اصلی‌ترین رویدادهای مرتبط با توسعۀ این رشته بود، نسلی از دانش‌آموختگان عالی‌رتبه را به جامعه تقدیم کرد که تعریف و ماهیت انسان‌شناسی معاصر را دگرگون کردند. در میان آنان داگلاس بیش از دیگران به انسان‌شناسی خدمت کرد. داگلاس در سال ۱۹۵۱ دکترای خود را کامل کرد و در همان سال بعد از یک دیدار کوتاه در آکسفورد با جیمز داگلاس ازدواج کرد. جیمز مثل مری کاتولیک بود و در خانوادۀ یک مستعمراتی به دنیا آمده بود (در سیملا، وقتی پدرش در ارتش هند خدمت می‌کرد). بعد از ازدواج، مری سِمتی در کالج دانشگاه لندن به دست آورد و برای ربع قرن در آنجا مشغول به کار بود و از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۷ در همان کالج، کرسی انسان‌شناسی اجتماعی داشت. در همان زمان جیمز به گروه تحقیقاتی یک حزب محافظه‌کار پیوست. حاصل این ازدواج سه فرزند بود. تعهدات نظری داگلاس به پایداری، پاکی و کمال در زندگی شخصی‌اش مشهود است: ازدواج (از ۱۹۵۱ تا مرگ جیمز در ۲۰۰۴)، زندگی در خانۀ مادری و تعهد به خانواده (از ۱۹۵۶ تا ۲۰۰۶ که به آپارتمانی در بلومزی نقل‌مکان کرد)، ترک آمریکا به قصد نیم قرن خدمت در کالج دانشگاه لندن و عمری پایبندی به کاتولیسم از جملۀ مواردی است که متعهد‌بودنش را ثابت می‌کند. تأثیر خلوص و سادگی در زندگی شخصی‌اش را می‌توان در نظریاتی که از سال‌های حضور در آکسفورد بسط داده بود و در دفاعش از سیاست‌های اجتماعی که نظریات از آن سرچشمه می‌گرفت، مشاهده کرد (فردون، ۲۰۰۷).
او چندین دکترای افتخاری از دانشگاه‌های اوپسالا[۶]، نوتردام[۷]، وسترن‌آنگل[۸] ، اسکس[۹]، وارویک[۱۰] و مدرسۀ علوم دینی یهودیان دریافت کرده است. کارهای آکادمیک مری داگلاس شهرت بین‌المللی دارد. او بارها در مورد انسان‌شناسی در کالج لندن سخنرانی کرد و از سال۱۹۷۱ استاد انسان‌شناسی اجتماعی در کالج دانشگاه لندن شد. از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱، او تحقیقاتی دربارۀ فرهنگ را در بنیاد روسل‌سیج[۱۱] نیویورک مدیریت کرد. در سال ۱۹۸۱ به استادی بنیاد آوالون[۱۲] در دانشگاه نورت‌وسترن[۱۳] منصوب شد، موقعیتی که او تا سال۱۹۸۵ آن را حفظ کرد تا بعد که به درجۀ استادی در حوزۀ دین و انسان‌شناسی در دانشگاه پرینستون[۱۴] منصوب شد.
داگلاس به تحقیق در حوزه‌های متعددی که گریبانگیر انسان امروزی است ازجمله اقتصاد، سیاست، دین، تغذیه، تروریسم، مصرف، انقلاب الکترونیک و ترس از آلودگی پرداخته است. نظریات او از یک طرف در زمره انسان‌شناسی نمادین قرار می‌گیرد و از طرفی به کارکردگرایی ساختاری بسیار شباهت دارد. او یکی از انسان‌شناسانی است که در مطالعاتش بر جنبۀ نمادین پدیده‌ها در زندگی اجتماعی تأکید می‌کند و به بررسی چگونگی معنابخشی به زندگی و بیان آن با نمادهای فرهنگی می‌پردازد (کیوکو، ۲۰۰۳). داگلاس یک دیدگاه مهم مردم‌شناسانه برای طبقه‌بندی نمادها و شبکه‌های اجتماعی خلق کرده است. او در کتاب معروف خود به نام نمادهای طبیعی (۱۹۷۰)، بر رفتارهای منسکی و مباحث نظری متناظر با آنها، تبیینی بر اساس ساختار اجتماعی ارائه می‌دهد (عربستانی، ۱۳۷۹)، درحالی‌که در کتابی که با آن معروف شد با نام پاکی و خطر (۱۹۶۶) بیشتر با ارائه بدن به‌عنوانِ نماد جامعه به خطراتی که ممکن است یک جامعه را تهدید کند، پرداخته است. داگلاس معتقد است که پیکرۀ اجتماعی نحوۀ درک بدن فیزیکی را تغییرمی‌دهد و آنچه از خلال کنشِ پیکرۀ اجتماعی با بدن فیزیکی حاصل می‌شود، در «بدن» به‌عنوانِ یک رسانۀ محدود ابراز می‌شود (عربستانی، ۱۳۷۹). او در نظریات خود تحت‌تأثیر استادانی چون امیل دورکیم، ایوانز پریچارد و وان جنپ بوده است.
داگلاس را می‌توان به خاطر ارائه کتاب‌ها و مقالات متعدد در زمینه‌های گوناگون، جزء پرکارترینِ انسان‌شناسان قرار داد. عقاید او در دوازده جلد کتاب و تعداد زیادی مقاله به چاپ رسیده است. از نظرات او که جزء تأثیرگذاران در انسان‌شناسی معاصر است، به علت ناشناخته‌بودن و ترجمه‌نشدن آثارش، کمتر در ایران استفاده شده است.
این کتاب شامل چهار فصل است. در فصل اول مروری اجمالی بر آثار مری داگلاس است. کتاب‌های او را به ترتیب انتشار یک‌به‌یک نام می‌بریم و هریک را معرفی مختصری می‌کنیم. در فصل دوم، تلاش می‌کنیم اندکی بیشتر به عمق نگاه داگلاس وارد شویم؛ در این فصل، تلاش می‌کنیم رویکرد نظری را که پشت تمام تحلیل‌های داگلاس وجود دارد و در همۀ آثار او به‌نحوی منتشر است، بازشناسیم و خطوط اصلی آن را ترسیم کنیم. فصل سوم، به جایگاه مری داگلاس در انسان‌شناسی و رابطۀ آن با حوزه‌های گوناگون انسان‌شناسی می‌پردازد و در آن به جایگاه مری داگلاس در انسان‌شناسی در ایران نیز اشاره‌ای می‌شود و در آخر، در فصل چهارم، مهم‌ترین نقدهایی را که به مری داگلاس وارد شده است، مرور می‌کنیم.
اطلاعات کتاب‌شناختی مری داگلاس
مری داگلاس، زهره انواری، انتشارات انسان‌شناسی، ۱۳۹۸
| سال | ۱۳۹۸ |
| قطع | رقعی |
| نوبت چاپ | اول |
| تیراژ | ۱۰۰۰ |
| تعداد صفحه | ۷۳ |
| ناشر | انسان‌شناسی |
| شابک | ۹۷۸-۶۲۲۹۵۵۲۶۶۷ |
برای مطالعۀ ۲۰ صفحۀ اول کتاب روی لینک زیر کلیک کنید:
۲۰ صفحۀ اول کتاب مری داگلاس
[۱]. san remo
[۲]. Phyllis Twomey
[۳]. Gilbert Tew
[۴]. Totnes
[۵]. Devon
[۶]. Uppsala
[۷]. Notre Dame
[۸]. East Anglia
[۹]. Essex
[۱۰]. Warwick
[۱۱]. Russel Sage Foundation
[۱۲]. Avalon
[۱۳]. North Western university
[۱۴]. Princeton