مرگ از دیدگاه جانبازان شیمیایی

معرفی کار:

مرگ از دیدگاه جانبازان شیمیایی / آرزو بزرگی،سمیه رحیمی یگانه،بهاره همت پور/ ۵۰ صفحه / انسان شناسی شهری/ دکتر ناصر فکوهی/ نیمسال دوم ۸۵-۸۴

طرح مسئله:

پس از جنگ جهانی دوم،وسیع ترین حملات شیمیایی در طول جنگ ۸ ساله عراق برضد ایران رخ داد و بسیاری از نظامیان و نیز غیر نظامیان غرب کشور(خصوصا مناطق کرد نشین) را به الودگی های شیمیایی و عوارض ان مبتلا نمود.با انکه سال ها از پایان جنگ می گذرد با این حال هر روز شاهد فوت یکی از این مبتلایان و قربانیان سلاح های شیمیایی عراق هستیم. کسانی که درمانی برای بیماریشان نیست و آینده محتوم همگی شان تحمل سال ها درد و رنج و در نهایت مرگ در بستر بیماری است.این افراد،مرگ را چه طور نگاه می کنند و چه مشکلاتی دارند؟ بمب های شیمیایی چه اثرات و عواقبی دارند و نوع و میزان استفاده از آنها در جنگ چگونه بوده است؟ رسیدگی نهادهای مسئول به جانبازان شیمیایی،وضعیت خانوادگی و نیز نوع تعاملشان با همسر و فرزندان چگونه است؟چه قدر امید به زندگی دارند؟ در این تحقیق سعی شده با مراجعه به چند مرکز درمانی در سطح تهران که بییشتر مورد استفاده این دسته از جانبازان است و با استفاده از تکنیک مصاحبه، پاسخی برای این سوالات پیدا شود. یافته های پژوهش:
۱- اولین حمله شیمیایی عراق بر ضد ایران در تاریخ ۲۳ دی ۵۹ در منطقه هلاله نی خزر و آخرین حمله در روستاهای اطراف سرپل ذهاب و گیلانغرب و شهر اشنویه در تیر و مرداد ماه ۱۳۶۷ رخ داده است.تعداد بمباران های شیمیایی ۳۰۰ مورد بوده که ۳۰ مورد آن مربوط به بمباران مناطق مسکونی ایران و برخی هم مربوط به مناطق کردنشین عراق در بهار ۶۶ بوده است.

۲- بیشتر گازهای شیمیایی استفاده شده در این بمباران ها به ترتیب عبارت از گاز اعصاب،گاز خردل و گازهای ترکیبی است.
۳- از اثرات گاز اعصاب می توان به کشنده بودن،اثرات ناپایدار بر محیط و انسان،ضعف عضلانی و اختلالات سیستم عصبی اشاره کرد.گاز خردل به دلیل اثر بر DNA سلولی دارای آثاری دیررس است.از جمله عوارض ان می توان به عوارض چشم،سیستم تنفسی و پوست اشاره کرد که اکثر جانبازان شیمیایی ایران سابقه مصدومیت با این گاز را دارند.بیماری این جانبازان درمان قطعی ندارد و پس از رنج و مرارت زیاد،انقباض شدید پاشنه و تهوع شدید جان می سپارند و در صورت زنده ماندن نیز پس از گذشت۱۵-۱۲ سال به دلیل از دست دادن آب چشم،دچار مشکل بینایی می گردند.
۴- تا سال ۸۱ استفاده از خدمات رایگان،مختص جانبازان ۷۰ درصد به بالا بود که حدود ۱۶ هزار نفر می باشند اما از سال ۸۳ و با اجرای طرحی، ۵۷۰ هزار جانباز، تحت پوشش خدمان رایگان قرار گرفتند.مراکز درمانی انها در تهران تا چندی پیش محدود به بیمارستان ساسان و چند مرکز دیگر بود که به مرور گسترش یافته اند.از اردیبهشت ماه سال ۸۳ نیز کمیسیونی متشکل از بهترین متخصصین ریه،چشم و پوست تشکیل شده که به کمیسیون بیماران شیمیایی معروف است.این کمیسیون،درصد آسیب دیدگی جانبازان را تعیین می کند و در تهران و ۱۸ شهر دیگر کشور مستقر است.تا سال ۸۴ کلا ۴۳۰۰ نفر به این مراکز مراجعه کرده اند.

۵- هزینه درمان هر جانباز شیمیایی در سال حدود ۱۸ میلیون تومان می باشد.طی مصاحبه های به معمل آمده نیز بزرگترین مسئله این جانبازان،مشکلات مالی و معضل تهیه دارو است و همچنین اکثر آنها از تبلیغات غلوامیز رایج در بین مردم مبنی بر اعطای امکانات و خدمات رفاهی از سمت دولت به جانبازان ناراحت بوده و کم توجهی دولت به مسائل خود را یکی از مشکلات می دانند.این مسائل در کنار مشکلات خانوادگی(از قبیل ترک همسر و….) زندگی را برای انها دشوار کرده است. ۶- نمونه مورد مطالعه ما عنوان کرده اند که با وجود تمام این مشکلات،یاد خدا و مشیت او و نیز جانبازی در راه حفظ کشور باعث سرزندگی و امیدواریشان می شود.
۷- یکی از پزشکان متخصص،نداشتن آسایشگاه ویژه جانبازان را از جمله کمبودهای انها دانسته و در خصوص وضعیت روحیشان می گوید:”تلاش های بسیاری جهت حفظ روحیه این بیمارن صورت می گیرد با این حال اکثر جانبازان شیمیایی در وضعیت روحی بدی به سر می برند و اگر هم سعی می کنند روحیه خود را خوب نشان دهند بیشتر نوعی حفظ ظاهر است.عوامل مختلفی در تضعیف روحیه این بیماران نقش دارند که از جمله انها می توان به تبلیغات صدا و سیما و رویکرد آن به جانبازان اشاره کرد که اغلب با نشان دادن تابوت،سعی در حفظ ارزش ها و یاداوری انها می کند و این به وضعیت روحی این دسته از بیمارن آسیب می زند.”
۸- در حالی که اکثر جانبازان شیمیایی کشور دارای آسیب دیدگی ۷۰ درصد به بالا هستند با وجود این شاغل بوده و همین مسئله باعث می شود که زیاد به مرگ خود نیندیشند.
۹- در طول جنگ ۸ ساله حدود ۱۰۰ هزار نفر در معرض بمباران های شیمیایی قرار گرفته اند که از این تعداد هم اینک ۳۵۰۰ نفر غیر نظامی آلوده، تحت درمان هستند. ۹۰ هزار رزمنده نیز در جبهه ها در تماس با این مواد بوده اند که از این تعداد حدود ۳۵ تا ۴۰ هزار نفر بیمار شیمیایی نامیده می شوند.
۱۰- در مجموع بیماران شیمیایی کشور ۱۰۰۰ نفر مبتلا به فرم فشرده بیماری هستند که شامل مسمومیت های شدید است.حدود ۵۰۰۰ نفر نیز مبتلا به فرم متوسط بیماری بوده و مابقی با فرم خفیف آن دست به گریبانند.
نتایج تحقیق:
۱- علاوه بر مشکلات مالی که یکی از جدی ترین مشکلات جانبازان شیمیایی است مشکلات خانوادگی نیز اهمیتی اساسی دارند.همسران تعدادی از انها ترکشان کرده اند،فرزندانشان مشکلات روحی بسیاری دارند و برخی نیز به دلیل آنکه حس می کنند از سمت مردم و مسئولین فراموش شده اند دچار ناراحتی هستند.برخی از آنها خود را مرده متحرک می نامند.
۲- با وجود درد جسمی بسیار،با این حال اکثر این جانبازان با مصرف دارو خود را سرپا نگه داشته و شاغل هستند.

این تحقیق توسط سمیه خورشیدی خلاصه شده است.