مردم شناسی اصطلاحات خودمانی

اکرامی، محمود. مردم شناسی اصطلاحات خودمانی؛ پژوهشی مردم شناختی در اصطلاحات خودمانی جوانان. ۱۳۸۴. نشر ایوار. مشهد. ۳۱۱ صفحه.

کتاب مردم شناسی اصطلاحات خودمانی نوشته دکتر محمود اکرامی در پنج فصل (به اضافه فهرست منابع) و سیصد و یازده صفحه به نگارش درآمده است. فصول این کتاب از قرار زیرند:

فصل اول: کلیات پژ.هش،

فصل دوم: پیشینه و ادبیات پژوهش،

فصل سوم: روش پژوهش،

فصل چهارم: یافته های پژوهش،

فصل پنجم: نتیجه گیری و

در انتها فهرست منابع.

فصل اول این کتاب (کلیات پژوهش) به مقدمه، بیان مساله، اهداف پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش، سوالات اساسی پژوهش، واژگان اساسی پژوهش، روش پژوهش و جامعه و نمونه مورد مطالعه می پردازد. نویسنده در این فصل معتقد است به دلیل شکاف نسلی و زیاده خواهی نسلی و عدم اعتماد نسل جوان و نسل قبل از آن به یکدیگر، زبانی تحت عنوان زبان مخفی در جوانان به وجود آمده است که از آن در ارتباطات میان فردی و درون گروهی خود استفاده می کند. نمونه مورد بررسی وی در این تحقیق، جوانان ۲۸-۱۸ ساله مشهدی هستند که دکتر اکرامی اعتقاد دارد به دلیل گسترش ابزارهای ارتباطی دیداری و شنیداری، این واژگان قابل تعمیم به جوانان شهرهای دیگر کشور نیز هستند. در این پژوهش توصیفی از دو روش کتابخانه ای با تکنیک فیش برداری و میدانی با تکنیک پرسش نامه باز، مصاحبه عمیق و مشاهده مشارکتی استفاده شده است.
فصل دوم این کتاب که با عنوان پیشینه و ادبیات پژوهش معرفی شده است به بیان پیشینه عملی و نظری تحقیق، عناصر اصلی فرهنگ، خرده فرهنگ و اثرات متقابل فرهنگ و زبان (شامل موقیعت اجتماعی، نقش های جنسی، گروه سنی، سرمایه اجتماعی و شغل) می پردازد.در این فصل نگارنده ابتدا ادبیات موضوع را بررسی می کند و به چند اثر شاخص در حوزه زبان مخفی اشاره می کند از جمله:
۱- سمایی، مهدی. فرهنگ و لغات زبان مخفی. ۱۳۸۲.
۲- پرچمی، محب اله. پس کوچه های فرهنگ. ۱۳۸۲.
۳- فهیمی، سید مهدی. فرهنگ جبهه. ؟
۴- مستشارنیا، عفت. نسل جوان چگونه سخن می گویند؟، ۱۳۸۱
۵- نبوی، سیدابراهیم. سالن ۶. ۱۳۸۰
در ادامه وی به تعریف یکسری واژه های اساسی پژوهش جهت اجتناب از هرگونه سوءتفاهم و کج فهمی می پردازد و واژگان و عباراتی چون فرهنگ، فرهنگ عمومی، تغییر فرهنگ، انتقال فرهنگ، عناصر اصلی فرهنگ، خرده فرهنگ، نسبی گرایی فرهنگ، نظریه های فرهنگ، اثرات متقابل فرهنگ و زبان، زبان آرگو و اصطلاح را معرفی و تعریف می کند.
در فصل سوم این کتاب که روش پژوهش نام دارد اکرامی ابتدا روش های خود در این پژوهش را معرفی کرده، سپس در مورد جامعه و نمونه مورد مطالعه، نحوه مقوله بندی و نشانه های آوانگاری توضیحاتی را ارائه می دهد. وی در توصیف پژوهش خود، آن را تحقیقی ژرفانگر، توصیفی، اکتشافی و کیفی می داند، تحقیق که در سال ۱۳۸۳ در مشهد انجام گرفته است و از دو روش میدانی و کتابخانه ای سود جسته است. در روش میدانی، دکتر اکرامی از پرسشنامه باز (۹۷۶ نفر به صورت نمونه گیری اتفاقی)، مصاحبه و مشاهده مشارکتی استفاده کرده است.
فصل چهارم نیز یافته های پژوهش اختصاص یافته است. در این فصل ابتدا سوالات پژوهش یکی یکی مطرح می شود، سپس اطلاعات گردآوری شده در ارتباط با آن سوال آورده شده و تجزیه و تحلیل می گردد. واژگان گردآوری شده به شیوه رایج فرهنگ لغت نویسی یعنی به ترتیب الفبایی منظم شده و صورت فونتیک هر واژه نیز در روبروی آن درج شده است.
سوالات تحقیق:
۱- اصطلاحات و واژگان پنهان یا خودمانی رایج در بین جوانان کدام هستند؟
نتایج یافته شده در ابن تحقیق در حدود ۱۳۰ صفحه و قریب به ۱۸۲۰ واژه می باشند که برای نمونه چندی از آنها ذکر می گردد:
• آب چرخ کُن دوش حمام
• آلمان نازی آباد تهران- چون نازی ها در آلمان بودند.
• طرف رو از نماز جمعه آوردن زندان الکی اظهار بیگناهی می کند/ در مورد جرمش دروغ می گوید.
• اِسکی موزی eski mowzi تحریف شده ی excuse me/ ببخشید
• M.j.p مرد جوان پولدار
• بی بی سی جاسوس، آنتن
• پارس خودرو سگی که راه می رود و پارس می کند.
• پاکستان حمام- به دلیل این که چرک ها را پاک می کند.
• ترافیک عضله کسی که بدن سازی کار کند/ بدن ساز
• تیریت خور (تیریدخور) گدا گشنه/ آس و پاس (در زندان به زندانی های فقیر می گویند)
• جمال بی نقطه حمال/ فردی که بیشتر از جسمش استفاده می کند تا از فکرش
• جیب چون بانک پولدار/ به تقلید از زبان چینی. چرا که در چین و ژاپن و کره معمولا اسامی سه قسمتی است و از ج، ن، ک،گ بسیار استفاده می شود.
• چای پاسبان دیده چای کم رنگ (از ترس پاسبان رنگ چای پریده است)
• چهار عمل اصلی هروئین، تریاک، حشیش، مشروب
• حافظ اسد قفس شیر (اسم رییس جمهور سابق سوریه)
• حسین صافکار صدام حسین که شهرها را با خاک یکسان و صاف می کرد.
• خانه امید زندان (اصطلاحی برای کسانی که از زندان آزاد شده و جایی را در بیرون زندان ندارند)
• دمپایی ابری کوکو سیب زمینی خدمت سربازی (اصطلاح پادگان)
• دوا گرد/ هروئین
• رو بانده. آماده پرواز است./ آماده عروج است/ آماده شهادت/ آماده مردن/ روی برانکارد (اصطلاح جبهه)
• زرافه قدبلند
• سازمان گوشت آدم چاق و چله
• سفید یا سیاه؟ هروئین مصرف می کنی یا تریاک؟
• علی پروین صد در صد نقطه مقابل علی فردین/ آخر بی مرامی/نامرد / نالوطی/ جر زن (به این علت که هرگاه تیم پیروزی می بازد علی پروین مصاحبه می کند و مدعی می شود حق تیمش خورده شده است)
• فتح اله ۱- وسیله و ابزار کار گشایی/ کلید ۲- پول/ اسکناس
• قصاب باسواد پزشک جراح
• کریستف کلمب مستاجری که پس از تلاش فراوان موفق می شود منزل مورد نظر خود را پیدا کند
• کیمیای سعادت پول/ زر، زور، تزویر
• ماندلا سیاه پوست
• نخند! بچه ت دلقک می شه! به کسی که خیلی می خندند، به کسی که نابه جا می خندد گفته می شود.
• هندی بازی در میاره! خیلی عاطفی کار می کند. (مثل فیلم های هندی رفتار می کند)
• یار باوفا فلاکس چای زندان (اصطلاح زندان)
سپس در جدولی که در انتهای واژه نامه آمده است فراوانی و در صد اصطلاحات و واژه ها بر اساس حرف اول آمده است که طبق آن پرکاربردترین واژگان با حرف الف شروع می شوند. (با ۷.۶۶% فراوانی)
۲- اصطلاحات و واژگانی که بیشترین معادل ها را دارند کدام ها هستند؟
با توجه به معادل هایی که آورده شده حوزه معنایی مربوط به حماقت با فروانی ۱۷.۸۲ درصد، دختر با ۹.۲۲ درصد و اظهار محبت با ۷.۵۸ درصد بیشترین معادل ها یا مترادف ها را دارند.
۳- دلایل ایجاد یا استفاده از این واژگان چیست؟
که نویسنده در جواب، ۹ پاسخ ارائه داده است:
الف)پنهان کاری و حفظ اسرار (۳۱.۶۵%)
ب) ابراز صمیمیت (۱۵.۶۱%)
پ) تمایز (۱۵.۱۲%)
ت) تفاخر (۸.۷۹%)
ث) تعلق و وابستگی گروهی (۷.۳۴%)
ج) تحکیم روابط درون گروهی
چ) تحکیم دنیای خصوصی در مقابل دنیای عمومی (۶.۹۳%)
ح) تابو بودن برخی واژگان و اصطلاحات (۵.۱۷%)
خ) طنز و لذت بخشی به مخاطب (۴.۵۵%) و
د) رهایی از فشار هنجاری (۴.۱۴%).
۴- کانونها و کانال های تولید و توزیع اصطلاحات خودمانی جوانان کدام ها می باشند؟
بر اساس پاسخ های به دست آمده کانون های تولید کننده این اصطلاحات و واژگان به ترتیب اولویت عبارتند از : ۱- گروه ها و باندهایی که فعالیت قاچاق دارند (۲۰.۸۹%) ، ۲- زندان ها (۱۸.۰۹%)، ۳- گروه های منحرف جنسی (۱۳.۶۵%)، ۴- سربازخانه ها (۱۲.۰۹%) و ۵- خوابگاه های دانشجویی (۱۰.۸۶%)
۵-در چه محیط هایی این واژگان بیشتر رایج می باشند؟
بر اساس اطلاعات به دست آمده در محیط هایی که افراد در آن به صورت خانوار جمعی (محیط های شبانه روزی) زندگی می کنند امکان تولید و رواج واژگان بیشتر می باشد. که مهم ترین اینها عبارتند از زندان ها، سربازخان ها و پادگن ها، خوابگاه های داشجویی، مدارس شبانه روزی و دانشگاه ها و مدارس.
۶- این اصطلاحات و واژگان از کدام حوزه های علمی و از خرده فرهنگ کدام قشرها به خرده فرهنگ جوانان رسوخ کرده است؟
الف) حوزه های علم:
۱- ارتباطات و تبلیغات: (۱.۷۳%) مثل saveکردن، با نوار خام رقصیدن
۲- جغرافیا: (۰.۹۲%) جزیره، عشق آباد
۳- حوزه ریاضی: (۰.۷%) زیر رادیکالی، عدد ۱
۴- حوزه اقتصاد: (۰.۴۳%) از سکه افتاده، کوپن باطل شده
۵- حوزه سیاست: (۰.۱۶%) ناطق نوری، نخست وزیر
ب) حوزه های شغلی:
۱- سینما و تلویزیون: (۲.۳۲%) سمندون، کارآگاه کاستر
۲- حوزه قمار: (۰.۵۹%) چپش پره، آس
۳-حوزه شغلی مرتبط با خودرو: (۴.۶۵%) موتور پایین آوردن، موتور دیزلی
۴- حوزه شغلی برق وبرق کشی: پرژکتور، شارژ بودن
۵- حوزه دامپروری: (۰.۷۵%) قاطر، بزن زمین
۶- حوزه ورزش: (۰.۸۶%) جاخالی دادن، تو آفساید
۷- حوزه کشاورزی: (۰.۹۷%) کلم، کدو تنبل
۸- حوزه تربیت پرندگان: (۰.۷۵%) نوک چیدن، فنچ باز
۹- شهرداری و ساختمان: (۱.۰۸%) قیافه کلنگی، سه نبش
۱۰- حوزه نیروهای مسلح و پادگان ها: (۱.۱۳%) گروهبان زانتیا، گشتاپو
۱۱- حوزه نانوایی: (۰.۳۷%) قاق، نون خامه ای
۱۲- حوزه قهوه خانه و جوانمردی: (۰.۸%) مخ تیلیت کردن، گوشت کوب
۱۳- حوزه مِی فروشی: (۰.۵۹%) بزن شادشی، آب حیات
۱۴- هواپیما و هواپیمایی: (۰.۲۱%) روی باند، فرودگاه
۱۵- حوزه جبهه و جنگ: (۰.۸%) خط مقدم، حوری شود
۱۶- حوزه زندان: (۱.۷۲%) آتش خانه، مهندس
ج) سایر حوزه ها: (۸۲.۳۷%) اگه تو ختمی من هفتم، دست به کمر،

در انتها و به عنوان نتیجه گیری، نویسنده شکاف نسلی را دلیل برای فاصله اجتماعی بین نسل ها و کاهش ارتباط بین نسل ها دانسته که به کاهش شناخت بین نسلی و در نتیجه کاهش اعتماد بین نسل ها منهی می شود. هم چنین وی کاهش اعتماد بین نسلی را دلیلی بر کاهش بیشتر ارتباط بین نسل ها دانسته که به ضرورت ارتباط درون گروهی و درون قشری منجر شده و در نهایت به ایجاد و یا اخذ نمادهای کلامی و غیر کلامی خاص می انجامد.