مدل اقتصاد تصویری

مدل اقتصاد تصویری مدلی است که توسط دبورا پُلِ انسان شناس تدوین شده است. دبورا پُل در کتاب vision, race & modernity: A Visual Economy of the Andean Image world که ماحصل کار میدانی‌اش در کوهستان‌های پروی جنوبی است٬ به اقتصاد تصویری جهان تصاویر اندی‌ها می‌پردازد.

به پُل در جریان کار میدانی‌اش از طرف مردم محلی پیشنهاد می‌شود که عکاس محلی‌شان بشود.پُل این پیشنهاد را قبول کرده و به عنوان عکاس محلی مشغول به کار می‌شود. او به سرعت درمی‌یابد که تصوراتش از عکس خوب با تصورات مردم محلی‌ای که به او مراجعه می‌کنند کاملا متفاوت است. پُل طی مواجهات بیشتر این تردید برایش ایجاد می‌شود که برداشتی که یک انسان‌شناس از عکسی که تهیه کرده است دارد ممکن است نسبتی با برداشت افراد غیر دانشگاهی٬ مردمان بومی و مصرف کنندگان عکس نداشته باشد و از این رو به سمت مطالعه‌ی عکس و اتخاذ روشی که به جای تمرکز بر محتوی پاسخگوی سوالاتی که برایش ایجاد شده بود می‌رود. (poole,1997:3-4)مردمی که پُل با آن‌ها سر و کار داشت از ساز و کار عکس‌برداری پرتره اطلاع داشتند و چه به واسطه‌ی عکس‌هایی که در روزنامه‌ها٬ کتاب‌ها و یا مجلات دیده بودند و یا عکس‌های پرتره‌ای که از نزدیکانشان نگه می‌داشتند. اما تفاوت آن‌جایی به نظر پُل رسید که متوجه‌ی الگوهای رایجی در میان افراد بومی‌ای که او از آن ها عکاسی پرتره می‌کرد شد. آن‌ها با چهره‌ای جدی و بدون لبخند٬ بدنی که صاف نگه داشته شده و شانه‌ها به سمت پایین متمایل شده است در مقابل دوربین قرار می گرفتند. پُل دریافت که عکس‌هایی که در آن افراد لبخند به لب دارند از سوی آنان پذیرفته نمی‌شود. همین مسئله در مورد عکس‌هایی که در حالت طبیعی از فرد گرفته می‌شد نیز صادق بود. نکته‌ی دیگری که افرادی که پُل از آن‌ها عکاسی می‌کرد به آن اصرار داشتند این بود که حتما بهترین لباس‌هایشان را به تن داشته باشند و در لباس دلخواه و مناسبشان از آن‌ها عکس گرفته شود. عکس‌های سیاه و سفید نیز معمولا به مذاقشان خوش نمی‌آمد و پُل مجبور بود برای بدست آوردن رضایتشان٬ از آن‌ها عکس های رنگی بگیرد.(poole,1997:4-6)این مواجهات باعث شدند که پُل به این فکر بیافتد که علت تعلق خاطر و اصرار افراد بر مواردی که بالاتر ذکر شد چیست؟ آن ها چطور در این نقاط تقریبا با یکدیگر اشتراک دارند؟مردمی که پُل از آن‌ها عکاسی می‌کند چه تصوری از عکس پرتره دارند؟تجربه‌ی پُل به عنوان عکاس محلی مردم بومی این درگیری ذهنی را برای او ایجاد کرد که چگونه تصاویر و تکنولوژی های بصری از مرز‌هایی که به نظر می‌رسد افراد را از یکدیگر جدا کرده‌اند عبور می‌کنند و هنگامی که چنین اتفاقی بیافتد٬ نتیجه‌ی آن چه خواهد بود؟

مدلی که پُل تدوین می کند را می‌توان در کنار سایر مدل‌هایی که در تلاشند که نگاهی ماتریالیستی به عکس داشته باشند قرار داد. « به جز مورخان عکاسی‌ای که به صورت مشخص به مسائل مرتبط با فرم ارائه مانند شیوه نصب٬ قاب گرفتن و به نمایش درآوردن در نمایشگاه علاقه‌مندند (مثل پُل (۱۹۹۷)؛ جاورک (۱۹۹۸)؛ ادواردز (۲۰۰۱))٬ رویکرد تفسیری یا رویکرد معمول به صورت گسترده‌ای از جنبه‌ی مادی عکس چشم پوشی کرده است.» (Edwards,Ellart,2004 :6)

عکس در طول حیاتش به عنوان تصویر و اُبژه از فضایی به فضای دیگر در حال حرکت است. عکس در محل تولید٬ مصرف٬ تکثیر و نگه‌داری اش در حال حرکت است. عکس با تغییر زمینه‌ای که در آن قرار گرفته و یا تغییر مالکیتش٬ معانی جدیدی را طلب می‌کند.(Edwards,Ellart,2004 :23) در مدل اقتصاد تصویری پُل اگرچه که به محتوای بازنمایی شده اهمیت داده می‌شود اما میزان اهمیت آن تقریبا به میزان فرآیند‌هایی است که طی آن عکس‌ها ارزش اجتماعی پیدا می‌کنند. در واقع پُل معتقد است که قدرت عکس به انباشتی است که به عنوان شیءای انباشتی است. در این مدل پُل در ازای متمرکز کردن تحلیل بر بازنمایی و مسائل آن بر ارزش مبادله‌ای عکس متمرکز شده است. او معتقد است که معنا نه در محتوای تصویری بلکه در روابط سیال تولید عکس٬ مصرف آن٬ فرم‌های مادی‌ای که به خود گرفته٬ نهادی شدن آن٬ مبادله٬ به تملک درآوردن آن و انباشت اجتماعی‌ای است که در آن به وقوع می‌پیوندد و اهمیت یکسانی برای محتوا و همچنین ارزش مصرفی لحاظ می‌شود.

پُل در کنار عکس‌ها به بررسی طیف گسترده‌تری از تولیدات تصویری نیز پرداخته است٬ از تصاویر رمان‌ها و اپرا‌‌‌های قرن هجدهمی گرفته تا کنده کاری‌هایی که از سفر‌های علمی قرن نوزدهمی به جای مانده است و کارت ویزیت‌ها٬ عکس‌های انسان سنجی٬ نقاشی‌هایی از زندگی روزمره مردم٬ هنر پرویی و عکس‌های آتلیه‌ای که از ۱۹۱۰ تا ۱۹۲۰ میلادی به جای مانده بودند را نیز مورد بررسی قرار داده است. البته باید در نظر داشته باشیم که پُل قصد تدوین تاریخ بازنمایی بصری در میان آندز‌های پرو را نداشته است و با هدف دیگری دست به بررسی تولیدات بصری‌ای که ذکر شد زده است. او حتی به دنبال جمع‌آوری موتیف‌ها و سبک‌هایی که برای ما تصویری از آندز شکل می دهند نیست. او معتقد است که چنین تلاش‌هایی محکوم به شکست است زیرا ما با تصاویری سر و کار داریم که با گردششان حتی در همان جغرافیای آندز٬ نگارش سیر واحدی برای تصاویر را ناممکن کرده‌اند. پُل در این کتاب نشان می‌دهد که با تمرکز بر جابه‌جایی اشیاء در حوزه‌های مختلف نهادی٬ منطقه‌ای یا فرهنگی در عوض متمرکز شدن بر معانی و تحلیل محتوای تصاویر می‌تواند تصویری گسترده‌تر به ما بدهد. پُل از عکس های انسان شناسان استفاده کرده و نشان می‌دهد که این عکس‌ها به عنوان بخشی از اقتصاد تصویری‌ای هستند که دست به تولید تصویر مردم آندی زده‌اند و این تصویر فراتر از مرز‌های پرو به گردش درآمده است.(poole,1997:6-9)
مدل اقتصاد بصری دبورا پُل ارتباط نزدیکی با مدلی دارد که جان تگ در حوزه‌ی تاریخ هنر به آن پرداخته است. تگ معتقد است که چیز‌ها به وسیله‌ی شیوه‌ی تولید پیچیده‌ای تولید می‌شوند و سپس توزیع شده و به چرخش درمی‌آیند٬ به مصرف رسیده و همه تحت قوانین اجتماعی مشخصی رخ می‌دهند.(Edwards,2012:223)
پُل ادعا می‌کند که دیدن و بازنمایی کردن هم به جهان مادی تعلق دارند زیرا هر دو سرشار از دخالت در جهان هستند. پُل معتقد است که در نقطه‌ای عمل دیدن و بازنمایی بر آنچه که در در جریان است تاثیر می گذارند و آن عملی است که برآمده از شیوه‌ای است که فرد جهان اطرافش را میبیند و بازنمایی می‌کند. او به همین منظور طبیعتی اجتماعی برای دیدن متصور است و مانند دیگر انسان‌شناسانی که بر مطالعه‌ی عکس متمرکز هستند و نگاهی ماتریالیستی به عکس اتخاذ کرده‌اند٬ می‌گوید که هم عمل دیدن و هم عمل بازنمایی در شبکه‌های تاریخی روابط اجتماعی رخ می‌دهند.اهمیت عمل دیدن و بازنمایی در شبکه‌های روابط اجتماعی این است که بازنمایی‌ها به صورت مداوم در حال تبادل هستند. پُل معتقد است که مواردی که مطرح شد جهان عکس را می‌سازند.نکته‌ی دیگری که در کار او اهمیت پیدا می‌کند توجه‌اش به نقش تصاویر در به گردش درآوردن فانتزی‌ها٬ ایده‌ها و احساسات در مورد بررسی اش و تبادلاتی است که میان آندز و اروپا در این زمینه رخ داده است. (poole, 1997:8-10)

منابع:

Poole, Deborah, (1997), Vision,Race and modernity A visual Economy of The Andean Image World, Princeton University Press

Edwards Elizabeth, Elart, Janice(2004), Photographs, Objects, Histories, Routledge

Edwards, Elizabeth,(2012), Objects of Affect: Photography Beyond the Image, Annual Review of Anthropology, Vol 41, pp.221-234