مبادی سواد بصری

مبادی سواد بصری ، دونیس اِ. داندیس، ترجمه مسعود سپهر، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۶۸

ساده ترین شکل ها می توانند پیچیده ترین تصاویر را بسازند. خط ها، نقطه ها، رنگ ها و بسیاری از اشکال ساده ی دیگر، مواد خام مشاهده و درک ما از چیزهایی هستند که به وسیله ی چشم آن ها را در جهان بیرون می بینیم و در ذهنمان ثبت می کنیم. ادراکات حسی، نیروهای درون جنبشی و واکنش های فیزیولوژیک ما نسبت به آنچه که می بینیم، اعمال طبیعی و نیز ناخودآگاه ما برای دیدن یک شیء هستند که در کنار تاثیر عواملی چون فرهنگ و جغرافیا بر نحوه ی مشاهده و درک بصری ما، قرار می گیرند. تفاوت در نحوه ی نگرش به جهان و تفاوت در چگونگی ورود اطلاعات به ذهن انسان ها، امری غیرقابل انکار است. چرا که در جهانی با فرهنگ های گوناگون و در زمینی با جغرافیای متنوع، سیستم های بیولوژیک انسان ها و از آن میان یکی از اساسی ترین آنها یعنی انجام عمل نگاه کردن، به صورت یکسان تربیت نمی شوند و انسان ها می توانند در گوناگونی زیست اشان دریچه های دید متفاوتی داشته باشند.

اما این سئوال می تواند پیش آید که آیا در جهان امروز ، در حضور انواع مختلف رسانه ها و پشت سر گذاشتن یک انقلاب اطلاعاتی بزرگ و هجوم داده های بی شمار تصویری، می توان باز هم از تفاوت در نحوه ی نگریستن به دنیای بیرون سخن گفت؟ و آیا دیدن انباشتی از تصاویر در شبکه های بی پایان اطلاع رسانی، ما را بانوعی سردرگمی و دوری از تصاویر واقعی رو به رو نساخته است؟ و آیا می توان در این بین، دیدی صحیح نسبت به این تصاویر داشت؟

گرفته شدن امکان طراحی و تولید و به نوعی خلق تصاویر از انسان ها و واگذاری آن ها به عده ای متخصص و هم چنین بغرنج شدن درک بصری جهان در شرایطی که رایانه های خانگی، شبکه های اینترنتی، موبایل ها و… در زندگی انسان ها به عواملی اساسی برای ارتباط با جهان تبدیل شده اند، موجب شده است که پیشرفت زبان از دوران خلق تصویر برای رساندن مفهومی ساده و سپس خلق زبان گفتاری و نوشتاری تا به امروز، در شرایطی که یک پیچیدگی زبانی در همه نوع آن در جهان وجود دارد، دچار مشکلی اساسی شود. که برای حل آن شاید آموزشی صحیح برای دریافت صحیح تصاویر و حتی آموزشی از پایه در درک دوباره از اشکال ساده و اولیه، راه حلی بسیار خوب باشد.

خانم دونیس اِ. داندیس، نویسنده ی کتاب «مبادی سواد بصری»، هنگامی که دریافت نیازی اساسی برای آموزش مبادی سواد بصری احساس می شود، هنوز رایانه های خانگی و بسیاری دیگر از ابزار رساننده ی تصاویر گسترش امروزین خود را نداشتند. و تصاویر به قدرت امروز در جریان زندگی انسان ها احساس نمی شدند. با این وجود نیاز به آموزش دانش بصری و خواندن و تهیه ی چنین کتابی نه تنها کاهش بلکه افزایش نیز یافته است. به گفته ی او: ” این کتاب راهنمایی جامع و کاربردی است برای همه ی کسانی که در دوران پراکنده شدن تعداد زیادی تصویر در سراسر جهان و به انواع راه های گوناگون، نیاز به فهم بهتری از پیام ها و اخبار بصری دارند.”(یادداشت مترجم در چاپ اول)

این کتاب که بار اول در ۱۳۶۸ ، با ترجمه ی مسعود سپهر و توسط انتشارات سروش منتشر شده بود تا به امروز در کشور ما بارها مورد تجدید چاپ و استقبال بسیاری، خصوصا دانشجویان هنر و معماری قرار گرفته است. و به عنوان یکی از کتاب های مرجع و پایه در این رشته ها مورد استفاده و معرفی قرار می گیرد. این امر نشان دهنده ی اهمیتی است که دانش بصری در جهان امروز و برای همه ی دست اندرکاران تولید و خلق تصاویر و همه ی کسانی که توجه به محیط بیرون را لازم می دانند، یافته است.
فصل های کتاب به نه بخش تقسیم شده اند: خصوصیت و محتوای سواد بصری/ ترکیب بندی: راهنماییهای دستوری برای سواد بصری/ عناصر اولیه در ارتباط بصری/ تشریح پیام بصری/جنبش و تجحرک در کنتراست/ فنون بصری: برنامه هایی برای ارتباط بصری/ برآمدن سبک بصری/ هنرهای بصری: کار ویژه پیام و سواد بصری: برای که و چگونه؟ ، که هر کدام آموزش هایی اساسی و مفید را با اشاره به هنرهای تصویری ارائه می دهند. و هم چنین با درک و آموزش مواد خام و اجزای یک جریان بصری شامل: نقطه، خط، شکل، جهت، رنگمایه، بافت، نسبت و مقیاس و کنتراست(تضاد)، خواننده می تواند به آگاهی بصری دست بیابد که رسیدن به آن در زمان حاضر امری ساده نیست و نیاز به تمرین و شناختی عمیق از هنر و تاریخ آن و نیز فنون آن دارد.

درباره Donis A. Dondis