فرانسویان چه کسانی هستند،قسمت چهارم: شکوفایی طبقه ی کارمند

رنو شارتوار برگردان آریا نوری

اولین قدمی که برای رسم یک تصویر از جامعه ی امروزی فرانسه به ذهن خطور می کند پرداختن به دسته بندی های سنتیست : فقرا ، ثروتمندان ، طبقه ی متوسط ، شاغلین ، بازنشسته ها و . . . حال اگر بخواهیم از این منظر به مساله بپردازیم ، افرادی که به عنوان ” کارگران ” در جامعه شناخته می شوند در کدام دسته جای می گیرند؟ تنها یک سوم این افراد در کارخانه ها مشغولند. چه کسی حتی به ذهن خود این مساله را راه می دهد که یک نانوا ، راننده ی تاکسی ، باغبان یا نجار را در طبقه ی کارگر جای دهد؟ مشخصا خودشان این کار را نمی کنند. به هر حال جالب است بدانید بسیاری از این افراد در دسته ی ۶ میلیون ” کارگر” فرانسوی جای می گیرند.

وضعیت بازنشسته های فرانسوی چیست؟ افرادی که در حال حاضر تعدادشان به بیش از ۱۵ میلیون نفر می رسد و امروزه جزو اقشار بسیار فعال جامعه ی فرانسه محسوب می شوند. اصطلاح معروف ” طبقه ی متوسط ” که همه از آن سخن به میان می آورند و هیچ کس هم به درستی نمی داند چه کسانی در این طبقه جای می گیرند، چه مفهومی در بر دارد؟ کارمندان ، هنرمندان ، کشاورزان و . . . به واقع چه کسانی هستند و چه جایگاهی در فرانسه ی امروز دارند؟

در واقع طبقه بندی های فوق که بخش اعظمشان بر اساس شرایط شغلی صورت می پذیرد، به تنهایی برای ارائه ی تفکری روشن از جامعه ی امروز فرانسه کافی نیست. این مساله قطعا بدین علت است که امروزه دیگر تنها شرایط شغلی نیست که وضعیت زندگی افراد را مشخص می کند. در طول صده ی گذشته با افزایش زمان تحصیل از میزان کار روزانه کاسته شده و به همان میزان فعالیت های فرهنگی ، ورزشی ، تفریحی ، خانه داری ، مراقبت از خود ، روابط اجتماعی ، فعالیت های سیاسی یا حزبی و . . . افزایش پیدا کرده است . . . در نظر ژان ویارد این شیوه های جدید زندگی سبب بروز تغییراتی گسترده در بطن جامعه ی امروز فرانسه شده است.

در حال حاضر زمان برای پرداختن به جامعه ی فرانسه و تجزیه و تحلیل آن مناسب به نظر می رسد. زمان آن رسیده است که ورای کلیشه های موجود به بررسی تحول جامعه ای بپردازیم که در حال گذار است. هدف ما در این پرونده پرده برداری از حقایق جامعه ی امروزی فرانسه است ، حقایقی که در پس پرده ی تقسیم بندی های عنوان شده پنهان شده اند. به همین علت هم هست که ما به صورت داوطلبانه از پرداخت به هویت مذهبی ، قومی ، جنسیتی و . . . خودداری کرده ایم . . .

قسمت چهارم : شکوفایی طبقه ی کارمند

فروشنده ها ، آتش نشانان ، نگهبانان، صندوق داران ، آرایشگران و . . . در پس این تنوع شغلی ، تنوع شرایط زندگی نیز به چشم می خورد ، شرایط زندگی ای که برای برخی بسیار شکننده است . . .

در حال حاضر ، کارمندان و حقوق بگیران به اولین دسته بندی شغلی در فرانسه بدل گشته اند ؛ ایشان به همان نسبت ، نقش بسیار پررنگی در بخش تولید و صنعت این کشور ایفا می کنند و تنوع بسیار زیادی که در این گستره ی شغلی وجود دارد ، مثال و توضیح مناسبیست بر نحوه ی تحول جامعه ی فرانسه.

به گزارش سازمان ملی آمار و تحقیقات فرانسه ، رده بندی عنوان شده ، مشاغل بسیار زیادی را در بر داشته و حد و مرز آن به خوبی مشخص نیست. امروزه این مساله به وضوح قابل مشاهده است که دیگر منظور از ” کارمند و حقوق بگیر ” ، تنها پشت میز نشینان شاغل در اداره جات نیست.

بنابراین ، چه مشاغلی در این دسته قرار می گیرد؟ تنوع شغلی در این گروه بسیار زیاد است. این مساله واضح است که کارمندان شاغل در اداره جات در این حوزه جای می گیرند اما کارکنان بیمارستان ها ، فروشنده ها ، آتش نشانان ، شاغلان بخش مسکن ، مربیان مهد کودک و . . . نیز در این دسته جای دارند . این اما همه ی مساله نیست. ما نباید نگهبانان شب ، مددکاران اجتماعی ، سرایه داران ، کارکنان رستوران ، صندوق داران ، ارتشیان بدون درجه ی رسمی و . . . را به فراموشی بسپاریم. در اصل یکی از علل اصلی تنوع بالای شغلی در این مجموعه ، تغییرات نام گذاری ای است که در سال ۱۹۸۲ به منصه ی اجرا گذاشته شد. این فهرست که نسبت به اولین فهرست ارائه شده در سال ۱۹۵۴ متفاوت بوده ، بخشی از کارکنانی که در بخش های مختلف خدماتی قرار داشته و برای خود دسته ی شغلی متفاوتی به حساب می آمده اند را نیز ، در دسته ی کارمندان قرار داد. به همین دلیل ، امروزه ، کارمندان در فرانسه بخش های بسیار گسترده ی شغلی را تشکیل می دهند.

امروزه در فرانسه ، بیش از ۸ میلیون و ۱۹۴ هزار کارمند وجود دارد که اولین دسته ی اجتماعی – حرفه ای این کشور را تشکیل می دهند. کارمندان به تنهایی بیش از ۳۰ درصد جمعیت فعال این کشور را تشکیل می دهند ، این مساله در شرایطی است که این میزان ، پس از جنگ جهانی دوم تنها به ۱۵ درصد می رسیده است.

همگام با تحولات جامعه

اگر روز به روز بر تعداد قشر کارمند در فرانسه افزوده می شود ، علت آن این است که آن ها در نیمه ی دوم قرن بیستم ، تحولات عدیده ای را پشت سر گذاشته اند. با بررسی این تحولات می توان به تحولات جامعه ی فرانسه در طول همین بازه ی زمانی پی برد.

در وهله ی اول ، تعداد کارمندان زن افزایش چشمگیری داشته است ! در واقع ، در دهه ی ۱۹۵۰ ، ۵۰ درصد کارمندان زن بوده اند؛ امروزه ، این میزان به ۷۵ درصد رسیده است، البته به جز حرفه ی پلیس و ارتش. زنان در طول سال های اخیر به نحوی گسترده وارد دسته ی کارمندان فرانسوی شده اند ، برای مثال در حال حاضر ، ۵۰ درصد زنان شاغل زیر ۳۵ سال ، کارمند هستند.

به همین ترتیب ، همانطور که جافر دومازدیر (Joffre Dumazedier) ، جامعه شناس ، به این مساله اشاره می کند ، جامعه ی فرانسوی وارد مرحله ای به نام « تمدن تفریحی » شده است. گسترش طبقه ی ” کارمند” در جامعه ، وابستگی مستقیم به افزایش تعداد کارمندان وابسته به « خدمات شخصی » دارد. این گروه شغلی به واسطه ی گسترش تفریحات روزمره در جامعه، شکل گرفته است: برای مثال کارمندان رستوران ها ، هتل ها ، بخش بهداشت ، زیبایی و رسیدگی به خانه. در حال حاضر بیش از یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر نیز در مشاغل عنوان شده مشغول به کار هستند. این مساله در حالیست که تعداد کارمندان پشت میز نشین در اداره جات به کمتر از ۷۰۰ هزار نفر رسیده است ، علت این مساله نیز گسترش روز افزون بخش تولید است، چرا که این بخش ، بیش از پیش اداره جات را تحت تاثیر قرار می دهد. مسائل عنوان شده تاثیر به سزایی در جامعه ی فرانسه دارند. باید به این مساله توجه نشان داد که سن جامعه ی فرانسوی رو به افزایش است و روز به روز بر تعداد سالمندانی که در خانه ی خویش نیاز به پرستار دارند ، افزایش پیدا می کند.

در نهایت ، با وجود اینکه مشخصه های اصلی دورانی که در تاریخ فرانسه از آن با عنوان سی سال طلایی (les trente glorieuses) یاد می شود ، گسترش مشاغل خاص ، شکل گیری قراردادهای کاری نا محدود ، افزایش قدرت خرید مردم و . . . بوده است ، کارمندان نقش اساسی در تببین قوائدی جدید در جامعه – از سال ۱۹۷۰ به بعد – بر عهده گرفته اند. کارمندان همچنین دورانی از سقوط ارزش و جایگاه شغلی را تجربه کرده اند. در حال حاضر ، بخشی از کارمندان شاغل در فرانسه ، وضعیت شغلی آسیب پذیری دارند ( کارهای موقت و یا پاره وقت) مثل مربیان مهد کودک ها ، پرستاران خانگی و . . .

کارمندان بخش دولتی ، برای مدت های مدیدی از تحولات عنوان شده در امان مانده بودند اما استفاده ی روز افزون ارگان های دولتی از کارکنان ، بدون امضای قرار داد رسمی با ایشان ، وضعیت کارمندان دولت را نیز به خطر انداخته است. بر عکس ، گروه های شغلی که حقوق و مزایای شغلیشان افزایش چندانی پیدا نکرده ، تلاطم کمتری را از سر گذرانده اند. اما بپردازیم به مقایسه ی وضعیت و جایگاه شغلی کارگران و کارمندان. توجه به این مساله بسیار جالب توجه است که در جامعه ی امروز فرانسه ، بر اهمیت و جایگاه کارگران ، نسبت به گذشته ، افزوده شده است ، این مساله در حالیست که شرایط برای کارمندان ،تا حدی بر عکس است. یکی از علت های اصلی این مساله ، بدون شک ، استاندار سازی وظایف ، برای مثال در فست فود ها ، می باشد.

بدون شک و با وجود تمامی مسائل عنوان شده ، اعم از معایا و تنوع شغلی ، کارمندی در فرانسه ی امروز نه تنها در حال رشد ، که در فاز تحولی اساسی است ؛ تحولاتی که در این عرصه ی شغلی صورت می گیرد ، بدون شک اطلاعات زیادی در خصوص تحولات کلی در بطن جامعه ی فرانسه را در اختیار ما می گذارد.

منبع : مجله ی علوم انسانی ، منشر شده در تاریخ ۲۷ آوریل سال ۲۰۱۲

قسمت اول : http://www.anthropology.ir/node/25347

قسمت دوم : http://www.anthropology.ir/node/25576

قسمت سوم : http://www.anthropology.ir/node/25692

متن اصلی : http://pishrotranslation.ir/post/563

پرونده ی آریا نوری در انسان شناسی و فرهنگ :

http://www.anthropology.ir/node/24940