اگر یکی از تعاریف مقبول کلمه “فرهنگ “را مجموع مواریث مادی و معنوی ِ هر قوم و ملتی بدانیم که از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد فرهنگ مردم یا فولکور یک منطقه یا ایالت و شهر که معمولا از مقوله (خرده فرهنگ )ها محسوب می شود –خود همان بخش از میراث حیات روحی و معنوی قوم در طول تاریخ است که متضمن زبان گفتاری ،آداب ورسوم جاری ،آیین ها و باورها، مصطلحات و امثال ومانند اینهاست .در عصر جدید (پس از انقلاب صنعتی و مدنی)براثر تحولات اجتماعی (خرده فرهنگ )ها دستخوش دگرگونی ها ی بسیاری شده ،عناصر کارا ومانای آنها اغلب در فرهنگ (کلان) ملی جوامع مستحیل گردیده است از این رو طی یک سده و نیم اخیر در همه جای دنیا ،گروهی از دلمشغولان فرهنگ های ملی وقومی ، سعی وافر در جمع و ضبط عناصر و مواد آنها نموده اند ،بدین قصد و غرض که آنها را از فنا و فراموشی ِ ناگزیرو نابودی ِچاره ناپذیر برهانند ، دستکم با تدوین صور مکتوبِ آنها بر ذخایر (بایگانی)تاریخ ملی بیفزایند.در همین راستا بر آن شدیم چنانچه عمری بود کار گردآوری و تدوین ومعرفیِ “فرهنگ همدان ” را در بخش های مختلف آن از جمله معرفی ِ زبانِ کهن همدانی ، مصطلحات وامثال ، اشعار و ترانه ،متل ها و قصه ها ،باورها وعقاید ،آداب ورسوم ،بازی ها ، معرفی بزرگان و هنرمندان ، معرفی آثار باستانی و هر آنچه را که هر مخاطب و خواننده ای را مجاب کند برای شناختنِ این فرهنگ و شهر از این مرز وبوم. باشد که، در گذر از این مسیر موفق و سربلند بیرون آییم آنچه در آغاز ِ این گفتار بایسته است، شناساندنِ جغرافیا و تاریخِ این شهر است . همانا شهرِ همدان در دامنه الوند با وسعت ِ حدود ۵۵کیلومتر مربع ، نهاده بر دشتی به بلندی ۱۸۱۳متر از سطح دریا یکی از هشت شهرستان استان همدان و مرکز استان است که شامل ۷ بخش و ۳۰ دهستان می باشد ، قدمت جایگاه کنونی آن بر حسب آثار تمدن های ما قبل تاریخی موجود در منطقه (از هزاره سوم ق.م) چنان است که دستکم بایستی از حدود ۵۰۰۰سال پیش به نوعی مسکون شده باشد.در روایات موجود در پیدایش شهر مادی یعنی هگمتانه حاکی از آن است که این شهر در پی تشکیل اولین نهادهای اداری –سیاسی در کشور به سبب ضرورت وجود سکونت گاهی جهت استقرار نهادهای مذکور و کارگزاران آن توسط دیاکوبنیانگذار شاهنشاهی ماد ساخته شد .
از طرفی دیگر با آنکه مشهور است اکباتان یا هگمتانه در محل همدان کنونی ، اکباتانی که هرودوت گفته است نیست .بلکه شهر همدان همان آمَدانه یا آمادی است که نام آن در کتیبه تیگلت پیلسر یکم پادشاه آشور آمده است .و تاریخ ِ آن به بیش از (۱۱۰۰پیش از میلاد ) بر می گردد.
همدان در فصول مختلف دارای آب وهوای متغییری است، و این بر اثر ارتفاع زیاد وجود کوه های مرتفع ،رودخانه ها و چشمه سارها و سایر عوامل طبیعی و جغرافیایی است به طوری که هوای همدان در تابستان معتدل و در زمستان سرد و با برف زیاد همراه بوده است هر چند که در شرایط
آب وهوای کنونی دیگر شاهد آن زمستان های سرد وسخت و بارش برف های زیاد نیستیم .
همدان و توابع آن ، از دیر باز دارای فرهنگی قدیم و غنی بوده است ، که قدمت برخی از عناصر آن به تحقیق برابر تاریخ سه هزار ساله شهر می بوده ،لیکن عنصر زبانی یا گویش کنونی مردم آنجا جز ویژگی ها و نشانه هایی اندک و کم مایه رنگ باخته و دگر گشته از گذشته های دور ونزدیک بیش ندارد .گویش همدانی یکی از لهجه های محلی و متعدد زبان فارسی است که در زمینه ساختار فرهنگ همگانه ایرانی به مانند زبانی است با ویژگی های گویشی و آواشناسی خود ، که عنصر اصلی فرهنگ مردمانه (محلی) همدان بشمار تواند رفت .
از این رو از تمام علاقمندان به این فرهنگ خواهشمندیم در صورت تمایل برای تشکیل این گروه با هانم راحله حباز تماس بگیرند.
rahelekhakbaz@gmail.com