هارون یشایایی. هفته گذشته به همت سازمان میراث فرهنگی و شهرداری منطقه ۱۲ تهران و کسبه محل، قسمتی از بازارچه تاریخی و سنتی محله عودلاجان (اودلاجان) که بازسازی شده بود، گشایش یافت. عودلاجان یکی از پنج محلهای عنوان شده که طهران قدیم – زمان سلطنت قاجارها – را تشکیل میدادند. عودلاجان هنوز هم کم و بیش با ساختار و کیفیت تاریخی خود پابرجاست و به تهران و مردم آن هویت میبخشد. سنگلج یکی از چهار محله دیگر تهران است که پارک شهر تهران نشانی از آن است و از محله ارگ یا دربخانه که محل حکومت و سلطنت درباریان بوده بهجز کاخ گلستان چیزی باقی نمانده و هیچ شباهتی با گذشته خود ندارد.
من در محله عودلاجان متولد شدهام و با اینکه چند سالی است آنجا ساکن نیستم به یک معنی در آنجا زندگی میکنم و علت حضورم در مراسم گشایش بازارچه همین بوده است.
نوشته‌های مرتبط
اولین سوال بسیاری از شرکتکنندگان در مراسم این بود که عودلاجان یعنی چه و این اسم از کجا آمده است؟ آقای دکتر ناصر تکمیل همایون در کتابی به همین نام میگوید: «واژه دلاچیدن یا دراجیدن در گویش قدیم منطقه به معنای پخش کردن آمده و دو حرف «الف» و «نون» نشانه مکان است و «او» در گویش مردم و مناطق بسیاری در ایران به معنای آب است و «اودلاجان» یا «اودراجان» مکان پخش آب قنوات جاری در محل بوده که در گفتار عوام به عودلاجان نیز گفته شده است.» به گفته دکتر تکمیل همایون، محقق و تهرانشناس آگاه، سکونت اقوام و گروههای خاص چون محله کلیمیان، محله سادات، محله شیرازیها، محله شام بیاتیها، محله عربها، محله خراسانیها، محله افغانها، محله اقشارها، کوچه خدابندهلوها، بازارچه نایبالسلطنه و غیره به محله عودلاجان هویت قابل توجه داده و نشان از تعامل و رواداری اقوام و اشخاص باسلیقهها و عقاید گوناگون در محلهای کوچک و محدود بوده است و این افتخاری برای فرهنگ ایرانی – اسلامی است. آنچه در مراسم گشایش بازارچه عودلاجان مغفول افتاد و از یاد رفت و هیچکدام از سخنگویان کوچکترین اشارهای به آن نکردند، همین ارزش و اعتبار فرهنگ مردم عودلاجان بود که اهمیت محله را یادآوری میکرد. مراسم افتتاحیه بازارچه در مرکز کسب و کار و سکونت یهودیان در گذشته قرار داشت.
قبل از مهاجرت یا جابهجایی کلیمیان از محله به مناطق دیگر تهران، بیشترین دکانهای بازارچه عودلاجان متعلق به کسبه یهودی بود و کلیمیان عموما در کوچهای که اکنون به نام «کوچه حکیم» نامیده میشود و چند کوچه مجاور آن زندگی میکردند. بیمارستان دکتر سپید که اینک مورد استفاده اهالی محله غیرکلیمی است و از طرف انجمن کلیمیان تهران اداره میشود، نشانه علاقه و تفاهم مشترک ساکنان محله عودلاجان است. حمام کشوریه، حمام حکیم ماشیح، کنیسا عزرالیعقوب، کنیسا حاداش و کوچه هفت کنیسا، تیمچه صرافها و چندین اماکن دینی یا اجتماعی یهودیان در مجاورت اماکن مقدس مسلمانان چون مسجد حضرت ابوالفضل(ع)، مسجد سهراه دانکی، بقعه پیر عطا و مجموعه دینی مساجد و حسینیههای پامنار مردم محله در کنار یکدیگر به عبادتها و اعمال روزانه خود ادامه میدادند. گاهی اتفاقاتی میافتاد که صدای اجرای مراسم دینی کلیمیان در کنیساها با صدای اذان مساجد مسلمانان همزمان میشد و هرگز گفتوگو یا برخوردی در این موارد پیش نمیآمد و اگر کسانی خارج از محیط محله با اهدافی خاص بین مسلمانان و کلیمیها تضادهایی به وجود میآوردند و نابسامانیهایی پیش میآمد، اهالی محله آن را جدی نمیگرفتند و غائله بعد از مدت کوتاهی فراموش میشد و زندگی روال معمول خود را ادامه میداد.
اینک ضمن قدردانی از زحماتی که تاکنون کشیده شده تا محله عودلاجان از فراموشی بدر آید، به نظر میرسد یادآوری فرهنگ و رابطه مردم محله با یکدیگر اهمیت فراوانی دارد و بهتر است ضمن معرفی بازارچه و اماکن مقدس مسلمانان در محل از اماکن مربوط به کلیمیان چون کنیساهای موجود که بازسازی شده، بیمارستان و حمامهای مخصوص کلیمیان بازدید عمومی به عمل آید و این اماکن مورد توجه و اشتیاق بازدیدکنندگان و توریستهای داخلی و خارجی قرار گیرد، چراکه به شناسایی و رونق محله کمک خواهد کرد و باشد که عودلاجان زندگی دوباره آغاز کند.
