انسان شناسی و فزهنگ
انسان شناسی، علمی ترین رشته علوم انسانی و انسانی ترین رشته در علوم است.

طراحی حسی تبریز

انسان­شناسی حس­ها را به کار برده ­ام تا شهر تبریز را بر اساس فرهنگ حسی آن از نو طراحی کنم. طراحی حسی شهر باعث خواهد شد تا از یک طرف ساکنان آن از زندگی در شهر لذت ببرند و هم جاذب­هایی برای گردشگران فراهم آید. کاربردی کردن انسان­شناسی حسی گردشگری متکی بر گشتن در بوها، مزه­ ها، صداها، بافت­ها و منظره­ ها خواهد بود تا از خلال آن درگیری کامل حسی صورت گیرد و گردشگر به طور بدنمندی با شهر درگیر شود.

شهر مانند هر محیط دیگری مملو از محرک­های حسی است که حیات هر روزه آن را تشکیل می­دهند. بدین ترتیب تجربه شهر تجربه محرک­های حسی موجود در آن است. وقتی فرد در شهر زندگی می­کند وارد روابطی حسی با شهر می­شود که جهان شخصی، فرهنگی، هنری، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خاصی را شکل می­دهد. ادراک شهر فقط ادراک محیط فیزیکی شامل فضاها، مکان­ها و اشیاء نیست بلکه همزمان ادراک رخدادها و افراد نیز هست. فقط مکان­ها و اشیاء نیستند که ظرفیت بی­ پایانی برای رمزگزاری­های حسی و تجربیات حسی دارند، بلکه رخدادهایی که در زمان­ها و مکان­های مختلفی در شهر رخ می­دهند و نیز افرادی که در موقعیت­های مختلفی در شهر زندگی می­کنند هم دارای ویژگی­های حسی قدرتمندی هستند. روابط حسی افراد با محیط شهر را هم می­توان به شکل یک به یک بررسی کرد و هم در قالب تأثیر کلی شهر بر وجود بدنی فرد.

انسان­شناسان با محوریت قرار دادن شیوه زیست یا فرهنگ مردم شهر بر توسعه فرهنگ­ مدار و اجتماع­ محور تأکید دارند و برآنند که توسعه­ای پایدار است که بتواند منطبق بر فرهنگ باشد و لذا بهتر است از توسعه فرهنگی یاد کنیم. انسان­شناسی حسی نیز با تمرکز بر چندحسی بودن دستاورها و تجربه­ های فرهنگی به دنبال ارائه ایده­ هایی برای طراحی شهری است که بر اساس نظم حسی فرهنگ شکل گرفته باشد. بدین ترتیب بایستی به سوی توسعه حسی فرهنگ در شهر حرکت کنیم. فرایندی از عمل­ها که می­خواهد جهان حسی فرهنگ را در شهر مدرن بازتولید، بازآفرینی و بازنمایی کند. در این فرایند انسان­شناس با شناختی که از مناظر، مزه­ ها، صداها، رایحه­ ها، حرکت­ها و بافت­های فرهنگی دارد تلاش می­کند تا در یک رابطه همکارانه با عاملین شهری و متخصصین طراحی شهری به عنوان پژوهشگر و مشاور عمل کند تا شهر بر اساس فرهنگ زیسته و رشد کند. نتیجه نهادینه شدن فرهنگ حسی در طراحی شهری پدیدآمدن شهری حسی به سبک فرهنگی خاص است و همین خاص بودن آن مهم­ترین عامل جذاب برای گردشگران خواهد بود.

طراحی حسی شهر نوعی از طراحی است که بر لذت­بخش کردن محرک­های حسی شهر تمرکز دارد و در این میان انسان­شناس تلاش می­کند تا این لذت­بخشی حسی از خلال دستاوردها و تجربیات فرهنگ مد نظر صورت گیرد. ارائه ایده و پیشنهاد از سوی انسان­شناس متکی بر مطالعات تاریخی، گفتگوهای محلی، تجربه مکان و محرک­های حسی، مشاهدات و ترکیب آنها با برخی از اصول جذابیت­های حسی است. در این مقاله تلاش خواهم کرد تا برخی از نتایج بررسی­های انسان­شناختی­ ام را برای طراحی حسی شهر بر اساس فرهنگ تبریزی برای جذب گردشگران مطرح کنم. هدف این کار ارائه ایده ساختن محیط شهر تبریز بر اساس چشم­اندازها، گوش­اندازها، پوست­اندازها، دهان­اندازها، دماغ­اندازها و حرکت­اندازها متناسب با فرهنگ حسی است. بدیت ترتیب من به سوی طراحی چندحسی شهر تبریز حرکت خواهم کرد.

متن فوق چکیده سخنرانی دکتر اصغر ایزدی جیران در نخستین سمینار علمی تخصصی جاذبه­ ها و دافعه­ های گردشگری آذربایجان شرقی است.

زمان: چهارشنبه ۲۸ خرداد ۱۳۹۳

مکان: تبریز، بلوار شهریار، خیابان گلکار، مجتمع فرهنگی ورزشی صدرا، سالن همایش

تصویر: تفرج­گاه ائل گولی، تبریز، عکس از اصغر ایزدی جیران، فروردین ۱۳۹۲.