بردِ نشانده و مسجد سلیمان
ایران جنوب غربی از قرن هشتم قبل از میلاد تا قرن پنجم بعد از میلاد
رومن گیرشمن ترجمه اصغر کریمی
نوشته‌های مرتبط
توضیح تصویر: مسجد سلیمان. صُفه اول. دیوار شمالی. مقطع و نما.
فصل چهارم
صُفه مقدس، عصر پارس
(نقشه ۳؛ لوح چهل و هفتم- چهل و هشتم)
ـــــــــــــــــــــــ
سابقه استقرار یکی از قبایل پارس در مسجد سلیمان باید به آخر قرن هشتم و ابتدای قرن هفتم قبل از میلاد برسد. در اینجا، همه چیز مثل سایر محوطه‌های این بخش از زاگرس، که در همان زمان اشغال شده‌اند، باید دره‌ای انتخاب شود که رشته آب باریکی از آن می‌گذرد، ولی آبهای باران که از کوههای مجاور سرازیر می‌شوند، تبدیل به سیلاب مهیبی می‌گردند.
قصبه در نزدیکی چشمه‌ای که امروزه خشک شده برپا می‌شود. این چشمه نام خود را به محله‌ای از شهر جدید داده است: یعنی «چشمه علی». در شمال این محله، کفه‌ای است که قسمت غربی آن به کوهی که حدود صد متر از آن بلندتر و بر آن مسلط است تکیه دارد و طرف جنوبی آن دیواره‌ای عمودی است و سمت شرق و شمال آن به شکل شیبی ملایم مضمحل می‌شود. انسانها ی مقدس خود را بر روی همین کفه ساخته‌اند. امروزه محل این «سرمسجد» را می‌نامند. قصبه از طرف شرق و بخصوص از طرف جنوب گسترش می‌یابد. در همین طرف جنوب، با فاصله اندکی تپه‌ای «عریان» سر برافراشته که هرگز گیاهی روی آن نروئیده است. این تپه می‌تواند بازمانده‌های مسکن یکی از رؤسای آن قبیله را پوشانده باشد.
صُفه اول
قالب بندی
تبدیل کفه به صُفه مقدس مستلزم تلاش قابل توجهی بوده است. اختلاف سطحی که شیب شرقی نشان می‌داد حاصل هزارها تن سنگ نتراشیده بوده است. برای حفظ این اختلاف سطح اطراف آن را با تخته‌سنگهای عظیمی که وزن بعضی از آنها به صدها گیلوگرم می‌رسد قالب‌بندی و نماسازی کرده‌اند. تخته سنگی که بخشی از پیش آمدگی (پشت بند) شمال پلکان A را تشکیل می‌دهد (لوح پنجاه و دوم، شماره‌های ۲-۱) ۷۵/۳ متر طول و ۰â۲/۱ متر عرض و ۵۵ سانتیمتر پهنا دارد. ظاهرآ روند طبیعی تجزیه کوه که هنوز هم ادامه دارد و قطعات نسبتآ منظمی را به وجود می‌آورد، حمل و نقل آن را آسان کرده است. سازندگان این صُفه برای حمل چنین سنگی به محل مورد نظر فقط باید آن را روی شیب‌ها می‌لغزانده‌اند و چون به زمین تخت و هموار می‌رسیدند، آن را روی تنه‌های درخت می‌گذاشته و می‌غلطانده‌اند.
شکل ۲۱. – مسجد سلیمان. صُفه اول. قالب‌بندی شرقی
این تخته‌سنگها قالب‌بندی صُفه را که از پیش‌آمدگیها (پشت‌بندها) و پس رفتگیهای متناوب شکل می‌گرفته، تشکیل می‌داده است. پشت‌بندها که روی نقشه خودمان با حروف i-k-l-n-o-p-q-r-s-t-u-w’-x’-y نشان داده‌ایم، قدیمی‌ترین مرحله کار را محدود می‌کنند، یعنی مرحله‌ای را که فاصله بین پشت‌بندهای «l» و «x’» ۰â۴/۹۱ متر بوده و فاصله بین پشت‌بند «r» و زاویه جنوب غربی ۵۴ متر بوده است. ابعاد قالب‌بندی شرقی موجود در شکل ۲۱ مربوط به زمانی است که ما آن را یافتیم. تصویر آن بر روی لوح چهل و هفتم نیز دیده می‌شود. درلوح‌های پنجاهم، پنجاه و یکم و پنجاه و دوم خالبرداری و آزادسازی آن را می‌بینیم. در شکل ۲۲ ابعاد قالب‌بندی شمالی را می‌بینیم. عکسهای شماره‌های ۴-۳-۱ لوح پنجاه و دوم و عکس شماره ۱ لوح پنجاه و سوم تصاویر آن را نشان می‌دهند. جزئیاتی‌از نما و مقطع آن نیز در شکل شماره ۲۳ دیده می‌شود. ضمنآ شکل ۲۳ پشت‌بند «l» را نشان می‌دهد که دارای یک طاقچه یا طاقنما است که بر روی پشت‌بند مجاور «k» تکرار می‌شود (نگاه کنید به نقشه سوم).
برای خواندن فصل چهارم به همراه تصاویر و پانویس ها به فایل پیوست مراجعه کنید: