صد و پانزدهمین شماره مجله “اطلاعات حکمت و معرفت”

صد و پانزدهمین شماره مجله “اطلاعات حکمت و معرفت” با موضوع «شادکامی و سعادت ۲» منتشر شد. مطالب این دفتر ادامه دهندۀ مطالب شماره ۱۱۴ این نشریه است که با همین موضوع در ماه گذشته منتشر شد. «“چه چیزی برای انسان ها خوشبختی را به ارمغان خواهد آورد؟”پرسشی است با قدمت بسیار که همواره مورد توجه فیلسوفان، تاریخدانان، و روانشناسان، و حتی اقتصاد دانان بوده است؛ اما اخیرا در علوم اجتماعی و به ویژه در علوم اقتصادی و روانشناسی اهتمام بیشتری به آن می شود. ولی آیا با در نظر گرفتن گونه گونی فرهنگی انسان ها در جهان، و نیز افزون بر آن یکسان نبودن جنس، سن، موقعیت و… آنها، حقیقتا می توان پاسخ واحدی برای این پرسش یافت؟ به نظر می رسد در مواجهه با این مفهوم، نه با یک پرسش که با زنجیره ای از پرسش ها دست به گریبانیم؛ پرسش هایی دربارۀ چند و چونِ رابطه ی شادکامی و سعادتمندی با دیگر پدیده های مهم زندگی.» به همین منظور و برای پاسخ به بخشی از این پرسش ها نشریه اطلاعات حکمت و معرفت با تهیه و انتشار دو شمارۀ پیاپی و اختصاص آن ها به موضوع «شادکامی و سعادت »کوشیده است با طرح این پرسش ها موضوع را از زوایای مختلف بررسی کند. دفتر پیشین این مجله با ابهام زدایی از واژه Happiness آغاز شد و برای این واژه که در معنای عام و مبهم خوشبختی اش نامیده می شود، معنای شادکامی و خوشی را در ساحت روانشناسی، و نیز سعادت و بهروزی را در ساحت فلسفی بررسی کرد. برخی از مهم ترین پرسش هایی که می توان در ارتباط با شادکامی و سعادت طرح کرد به این شرح است: “آیا شادکام و سعادتمند بودن انسان نقشی در معنا دادن به هدف زندگی و ارزش زندگی و کارکرد زندگی او خواهد داشت؟”. دومین پرسش ارتباط سلامت روانی با شادکامی است؛ “آیا سلامت روانی موجبات خوشبختی آدمی را فراهم می کند؟”، یا “این خوشبختی است که سبب سلامت روان انسان خواهد شد؟”، یا “ آیا این دو از رابطه ای دو سویه برخوردارند و هریک موجد دیگری است؟” “آیا بدون برخورداری از زیستی اخلاقی شادکام یا سعادتمند بودن امکان پذیر است؟”؛ آیا فقط با عمل به وظیفه می توان طعم سعادت و شادکامی را در زندگی چشید؟” یا “اخلاق مداری و انجام وظیفه های انسانی برای برخورداری از شادکامی و سعادت شرط لازم و کافی شمرده می شوند؟”. چهارمین مسئله، از میزان وابسته بودن خوشبختی ما به خوشبختی دیگران پرسش می کند. به تعبیر کارل بارت، “آیا در جامعه فاقد خوشبختی فرد می تواند خوشبخت باشد؟”. بنابراین باید دید،که “آیا خوشبختی امری فردی شمرده می شود و در میان انبوه انسان هایی که از خوشبختی بهره ای ندارند، هم می توان خوشبختی زندگی کرد؟”، یا “خوشبخت بودن فقط در صورتی برای ما مهیا خواهد بود که دیگران نیز کم و بیش از آن بهره ای داشته باشند”، به عبارتی دیگر، یعنی “آیا هم شادکامی و هم سعادتمندی ما یا یکی از این دو ممکن است در گرو خوشبختی دیگران باشد؟”.چگونگی بنا نهادن شادمانی بر شفقت (در حالت کلی) پنجمین مسئله ایست که پرسش های بسیاری را در خود جا می دهد: “آیا بدون داشتن شفقت، عشق، و مراقبت و توجه نشان دادن به سایرین شادکامی و سعادتمندی امکان پذیر است؟” و در مقابل نیز، “آیا ممکن است که بدون دریافت هرگونه شفقت، عشق و توجه و مراقبتی از سوی دیگری، احساس کنیم خوشبخت ایم؟ ”. ارتباط میان خوشبختی و موفقیت ششمین مسئله دارای اهمیت در این وادی خواهد بود؛ “آیا خوشی و بهروزی انسان را می توان عاملی برای افزایش موفقیت های اجتماعی، اعم از ثروت، قدرت، حیثیت اجتماعی، جاه و مقام، شهرت و علم دانشگاهی تصور کرد؟” ، “آیا می توان گفت افراد بهره مند از این موفقیت ها شادمانه تر و سعادت مندانه تر می زیند؟”. هفتمین و آخرین مسئله ای که در اینجا مطرح می شود هنگامی رخ می نمایاند که آدمی درصدد باشد بداند “ آیا می توان به شادکامی و سعادت دست یافت در حالی که عالم از منظری فاقد هر گونه ماورایی نظاره شود” یا “آیا خوشی و بهروزی با نگرشی کاملا ماتریالیستی و فیزیکالیستی دست یافتنی است؟”

برای پاسخ به بخشی از این پرسش ها مجله اطلاعات حکمت و معرفت با انتشار دو شماره ۱۱۴ و ۱۱۵ کوشیده به بخشی از آن ها پاسخ دهد. دفتر شادکامی و سعادت ۲ مشتمل بر شش نوشتار است. نخستین نوشتار گفت و گویی است با امیرعباس علیزمانی با عنوان «شادکامی و معنای زندگی». تمرکز اصلی گفت و گو این است که “آیا معنای زندگی حقیقتا همان شاد بودن و خوش بودن است، یا این معنا چیزی فراتر از خوشی و شادکامی است؟”، یا به عبارتی دیگر، “ آیا خوشبختی می تواند غایت زندگی باشد؟” و“ آیا شادکامی توان آن را دارد که زندگی آدمی را سرشار از ارزش سازد؟”. پیرو این پرسش ها مفاهیم و نظریات چندی چون لذت، ارضای میل، . . .و همچنین چند وچون سیر این نظریه ها و تحولاتی که از دنیای باستان تا به امروز از سر گذرانده اند، بررسی شده اند. دومین مقاله با نام «شادکامی به مثابه اصل اخلاقی» به قلم ویلیام کی. رایت است. مولف در این مقاله ضمن این که شادکامی را برخوردار از پشتوانه روانشناسی معرفی می کند، به معرفی گونه ای لذت و شادکامی می پردازد که والاترین و شریف ترین تجربه ایست که افرادی با منش های اخلاقی متعالی تجربه خواهند کرد و جزء لازم خیر اعلی بشمار می آید و از این رو اصلی اخلاقی شمرده می شود. بر همین اساس است که در عوض مبتنی ساختن شادکامی بر پرشورترین لذت ها آن را محدود به حالت آگاهانه پایبندی به آرمان اخلاقی می داند. مقالۀ سوم «لذت جویی» نام دارد و ترجمۀ مدخلی است از دانشنامه استنفورد که با بیان تفاوت میان لذت کمی جرمی بنتام و لذت کیفی مطرح شده از سوی جان استوارت میل، به بحث لذت جویی روانشناختی و اخلاقی وارد می شود. از آنجاکه بررسی چگونگی دست‌یابی به شادکامی از اساسی‌ترین دلمشغولی روان‌شناسان مثبت نگر است، در این دفتر با مقالۀ «به سوی شادکامی ماندگار» به قلم سونیا لیبومیرسکی و جیم ال کورتز به رهنمودهای عملی این مکتب در باب عوامل مؤثر در افزایش شادکامی پرداخته شده است. «درآمد مالی و شادکامی» عنوان پنجمین مقاله به قلم ریچارد لایر پژوهشگر حوزۀ شادکامی است که با اشاره به نبود رابطه ای متناظر بین افزایش شادکامی در جوامع و افزایش آن در افراد، به توضیح این امر می پردازد که چرا افزایش درآمد، انسان را شادکام تر نخواهد ساخت. آخرین مقاله دفتر ماه «مفهوم سعادت از منظر غزالی» به قلم محمد ابوالقاسم است؛ مولف در این مقاله ضمن بیان هشت مفهوم سعادت از زبان امام محمد غزالی شرح می دهد که چرا این فیلسوف و متکلم مسلمان به استثناء هشتمین دیدگاه مابقی را مردود می داند.

بخش دوم شماره ۱۱۵ مجله اطلاعت حکمت و معرفت با عنوان «گنجینه مخطوطات» دربردارندۀ بخش نخست مقاله «شراب روحانی» به قلم مرضیه سلیمانی است. بخش سوم مجله با عنوان «ادب و هنر» دربرگیرندۀ دو مطلب است. اولی با عنوان «زبان و واژه روح فرهنگ است» بخش دوم و پایانی اقتراحی است با حضور بهاءالدین خرمشاهی،کامران فانی که سید مسعود رضوی انجام داده است. مقالۀ دوم با عنوان «زیبا شناسی نقاشی در قرن هفدهم» به قلم ووادیسواف تاتارکیویچ است که سید جواد فندرسکی و شادی حدادپور خیابان ترجمه کرده اند. بخش چهارم مجله با عنوان «اندیشه و نظر» شامل دو مقاله است که عبارتند از: مساله شر و عدل الهی به قلم جان هیک و ترجمه انشاءالله رحمتی و «شیعه پژوهی به مثابه تاریخ نگاری فکر» به قلم سید محمد هادی گرامی. بخش های پایانی شماره ۱۱۵ مجله اطلاعات حکمت و معرفت شامل معرفی کتاب و گزارش برخی از وقایع یک ماه اخیر حوزۀ اندیشه است: اولین مقاله بخش کتاب «تضمین های شاعرانه در قرن نهم» نام دارد. سپس گفت و گویی است که منیره پنج تنی با کاوه میرعباسی دربارۀ ترجمۀ کتاب کمدی الهی دانته انجام داده و بخش های مختلف این اثر، ترجمه و تآثیر این کتاب در حوزه های متعدد را بررسی کرده اند. مجله اطلاعات حکمت معرفت به سردبیری و مدیر مسئولی انشاءالله رحمتی با قیمت ۲۰۰۰ تومان در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.