شهرهای مهم سوئیس/ ژنو ۱

ژنو مرکز کانتون ژنو و با حدود ۲۰۰هزار نفر سکنه در سال ۲۰۱۵، دومین شهر پرجمعیت سوئیس است. جمعیت کانتون نیز آن تا ماه مارس همین سال به حدود ۴۸۵ هزار نفر می رسید. حیطه کلانشهری آن یک مجموعه شهری فرامرزی را تشکیل می دهد: ژنو بزرگ که تا کانتون وو {Vaud} و بخش های فرانسوی اِن {Ain} و اوت ساووا {Haute- Savoie} ی فرانسه گسترده می شود. نشان ژنو، فواره آبی است که تا ۱۴۰ متر اوج می گیرد.

کمان لمان، حیطه شهری واقع در پیرامون دریاچه لمان است که دو قطب اصلی آن، ژنو و لوزان، با فاصله ۶۰ کیلومتر و نیز شهرهای ووی مونترو{Vevey- Montreux} و تونون اِویان{Thonon- Evian} هستند و تا آنسی {Annecy} در جنوب سوئیس گسترده می شود. از سال ۲۰۱۰ این ناحیه به تاسی از مثال هایی چون لندن بزرگ یا زوریخ بزرگ شاهد ایجاد ژنو بزرگِ ناحیه برن بوده که فضایی اقتصادی با ۲.۸۰۰.۰۰۰ سکنه است.

ژنو با ۲۲ سازمان بین المللی و بیش از ۲۵۰ ان جی او، بیشترین سازمان ها از این نوع را در خود جا داده است. مقر اروپایی سازمان ملل، کمیته بین المللی صلیب سرخ، سازمان جهانی تجارت، سازمان جهانی سلامت، سازمان تحقیقات هسته ای اروپا بخشی از این سازمان ها هستند. ژنو و نیویورک دو مرکز مهم همکاری های بین المللی دنیا هستند، چرا که بیشترین تعداد جلسات مربوطه در ژنو تشکیل می شود. دفتر سازمان ملل ژنو، فعال ترین مرکز دیپلماسی چندجانبه دنیاست و شاهد چانه زنی های تاریخی بسیاری بوده است. همچنین پس از زوریخ، دومین شهر اقتصادی سوئیس به شمار می رود. نیز از نظر مدیریت ثروت خصوصی بین المللی، مهم ترین شهر دنیا بوده و بیشترین چانه زنی ها درباره نفت در آن انجام می شود. از این لحاظ لندن در رتبه بعد قرار می گیرد. از این رو ژنو نظر به نقش سیاسی و اقتصادی مهمی که دارد، جزو شهرهای جهانی محسوب می شود و یکی از کلانشهرهایی است که بالاترین کیفیت زندگی در جهان را داراست.

زبان رسمی ژنو، فرانسوی است و با ۲.۹ میلیون شب اقامت در هتل در سال ۲۰۰۸، نخستین مقصد گردشگری سوئیس به شمار می رود. ژنو در انتهای جنوب غربی دریاچه لمان در دو کرانه رود رون {Rhône} در مرکز یک دره کوچک احاطه شده توسط کوهستان هایی گسترده شده که در تمام حیطه فرانسوی سوئیس و فلات ژورا قرار دارند. قسمت قدیمی شهر، از محله های مرکز شهری و سن ژروه {Saint Gervais} تشکیل شده که پیرامون تپه ای در کرانه چپ دریاچه و بخش هایی از کرانه رون پیرامون جزیره آن قرار دارند. این تپه قدمت ماقبل تاریخی دارد. این شهر در قرن نوزدهم پس از تخریب قلعه ها گسترش یافت. بر اساس اداره فدرال آمار سوئیس، ۱.۵% مساحت ژنو، سطوح کشاورزی، ۳.۱% درختی و ۳.۲% لم یزرع است.

ژنو اقلیمی معتدل و تحت تاثیر اقیانوس اطلس دارد. تابستان های آن گرم و زمستان هایش بسیار سرد است. البته این اقلیم مانند بخش اقلیم بخش بزرگی از اروپا رو به گرم شدن گذاشته و بر شمار روزهای آفتابی آن افزوده می شود. ژنو که شهری با تراکم بالاست، با پدیده گرمای شهری نیز بیگانه نیست.

ساختار کنونی ژنو از لحاظ جغرافیای اداری به سال ۱۹۳۰ برمی گردد، یعنی زمانی که بخش های ژنو، پلن پله {Plainpalais}، او- ویو{Eaux- Vives} و پتی ساکنکس{Petit- Saconnex} با هم ترکیب شد. از اوایل قرن حاضر، گاه پیش می آید تمایز مشاغل شهری و کانتونی همواره به روشنی صورت نمی گیرد. به این ترتیب در سال ۱۹۹۹ شورای دولتی سوئیس پیشنهاد ترکیب شهر و کانتون را مطرح کرد. شهر که توسط اکثریت چپ در برابر اکثریت دولت ژنو اداره می شود، به نام استقلال شهری این اقدام را رد کرد.

تاریخچه شکوفایی اقتصادی و فرهنگی ژنو به قرن هجدهم برمی گردد. در این قرن، ژنو دستخوش آشفتگی های سیاسی شد که معاصران آن نام «انقلاب ژنو» نامیدند. در واقع، سیستم سیاسی آن بر تمایز بین دو گروه استوار بود: گروهی که از حقوق سیاسی و مدنی بهره می بردند، به بیان دیگر اشراف و بورژواها که تا سال ۱۷۸۱- انقلاب فرانسه- در اقلیت ۲۷% بودند؛ و نیز کسانی که حقوق سیاسی نداشتند و تنها تااندازه ای از حقوق مدنی بهره می بردند (ساکنان و زادگان این شهر). با اینهمه، داخل گروه متشکل از شهروندان و بورژواها نزاع به حد انفجار رسید و به دنبال آن، این شهر شورش هایی به خود دید. در شورش سال ۱۷۳۷ که یازده کشته برجا گذاشت، دولت که شکست خورده بود از فرانسه کمک خواست. فرانسه نیز به سود شهروندان میانجی گری کرد. اما این میانجی گری چندان موثر واقع نیفتاد و چندی بعد کتابهای روسو- امیل و قرارداد اجتماعی- در مقابل هتل شهر ژنو به آتش کشیده شد، آنهم به جرم «اقدام به تخریب دین مسیحیت و همه دولت ها»! این اقدام سبب اعتراض شهروندان و اعلام شکلایت به دولت شد. دست آخر نیز بورژواها و اهالی این شهر، در فوریه ۱۷۸۱ آن را تصرف کردند و به قانون برابری مدنی به اهالی، ساکنان و رعایای کوهپایه نشین رای دادند. اما اشراف، لویی شانزدهم را به کمک خواندند و با ارسال لشگر توسط او، دوباره به قدرت رسیدند. با این وجود، اهالی شهر، توانستند تساوی مدنی را حفظ کنند. بسیاری از نمایندگان مردم به پاریس تبعید شدند و همانجا بود که ایده هایشان در انقلاب فرانسه سهیم شد. پس از آن نیز انقلاب ۱۷۹۲ ژنو سبب سقوط رژیم سابق شد و خواستار تساوی سیاسی بین تمام دسته های مردم بود. رژیم سابق در سال ۱۷۹۳ در ژنو پایان گرفت و یک سال بعد در فوریه ۱۷۹۴ جای خود را به قانون اساسی و مجلس ملی متکی بر آرای شهروندان داد.

بخش اعظم اقتصاد ژنو در آن زمان بر بخش ساعت سازی و مشاغل ضمیمه آن تکیه داشت که رویهمرفته، کارخانه {Fabrique} نامیده می شد و شبکه ای از آتلیه های کوچک صنعتگری بود که در طبقات فوقانی ساختمان ها واقع بود. صنعت پارچه نیز به لطف صنعت هندیان- که با کارخانجات بزرگ مشخص می شد- در سی ساله نخست این قرن گسترش یافت و به دومین بخش اقتصاد ژنو تبدیل شد. فعالیت های بانکی که به توسعه تجارت بین الملل و نیازهای پولی جنگ های لویی چهاردهم پیوند خورده بود، از سال ۱۷۰۰به یکی از محورهای اقتصاد ژنو تبدیل شد. به لطف پیشرفت های چشمگیر بهداشتی از جمله واکسیناسیون در میانه قرن هجدهم و بهبود امید به زندگی در سوئیس، این کشور توانست بدهی های خود به فرانسه را بپردازد.

در قرن نوزدهم ژنو به عنوان پایتخت بخش لمان انتخاب شد. در همان زمان بود که ژنو به یک شهر فرانسوی تبدیل شد و ساکنان آن تجربه دولت مرکزی ناپلئون را از سرگذراندند. اما شکست ناپلئون، استقلال این شهر را به آن برمی گرداند و از آنجا که ژنو دیگر نمی توانست یک دولت منزوی تشکیل دهد و به رژیم سابق برگردد، وارد کنفدراسیون سوئیس می شود و پس از آن، در پی اعتصابات و شورش های مردمی، ویژگی غالب پروتستانی شهر نیز حذف می شود.

در مقیاس اقتصادی، ژنو در سال ۱۸۵۰ نخستین بورس اوراق بهادار سوئیس تاسیس شد. صنعتی سازی این ناحیه همراه با پیدایش کارگاه های مکانیک، تجهیزات الکتریکی و خودرو تحول یافت و ورود فزاینده کارگران مهاجر به تغییر ریخت اجتماعی این مجموعه شهری انجامید. درحالیکه در آغاز قرن نوزدهم هنوز می شد یک روستایی را از یک شهری تشخیص داد، این تفاوت ها رفته رفته محو شد و چهره جمعیت این شهر به نحوی فزاینده، حالتی جهان وطن به خود گرفت.

ماموریت بین المللی شهر ژنو به خصوص پس از جنگ جهانی اول به تایید رسید: این شهر در سال ۱۹۱۹ به خصوص با همت گوستاو آدور و ویلیام راپار به مقر جامعه ملل تبدیل شد. در پی جنگ، مبارزه طبقاتی در ژنو بالا گرفت و به اعتصاب همگانی ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ انجامید که سوئیس آلمانیک آن را رهبری می کرد. اما فرانسه دوستی غالب شهر، تاثیر آن را تا حد زیادی کاهش داد. پس از جنگ جهانی دوم، مقر اروپایی سازمان ملل و ده ها سازمان بین المللی در ژنو تاسیس شد و این امر تاثیر بسزایی در پیشرفت گردشگری و تجارت آن داشت. با رسیدن سالهای دهه ۱۹۶۰ ژنو به یکی از نخستین ناحیه های سوئیس تبدیل شد که جنبش های بیگانه گریز در آن موفقیتی به خود دید. نیز سومین کانتونی بود که حق رای کانتونی و شهری را برای زنان قائل شد.

ناگفته نماند آز آنجا که ژنو در زمان امپراطوری ناپلئون اول فرانسه تحت کنف حمایت او قرار داشت، از حق داشتن نشان مخصوص نیز برخوردار بود. نشان مخصوص کنونی ژنو عبارتست از یک مدال زرد و سرخ منقش به نیم تنه یک عقاب و یک کلید طلایی که مجموعه این دو در کنار هم نماد قدرت روحی و مادی است.

از لحاظ واژه شناختی، ریشه نام ژنو مشابه جنوای ایتالیاست و به کلمه ای محلی مربوط به شمال ایتالیا برمی گردد که بر نزدیکی سفره آبی به این شهر دلالت دارد: دریاچه لمان یا مرداب های خروجی رود رون.

جاذبه های عمده گردشگری ژنو عبارتند از دیوار اصلاحگران، ساعت گل، عمارت برونزویک، فواره که نماد شهر ژنو است، کاخ ملل که مقر جامعه اروپایی ملل است، کلیسای جامع سن پی یر که در بخش قدیمی شهر قرار دارد، موزه بین المللی اصلاحات، خود بخش قدیمی شهر که معماری آن نمونه ای از معماری شهری اروپایی قرن هجدهم است و….

در شهر ژنو اجتماعات مذهبی زیادی وجود دارد. اگرچه این شهر را «رم پروتستان» لقب داده اند، تعداد کاتولیک ها در پی مهاجرت از کشورهای لاتین در آن افزایش زیادی داشته. اجتماع یهودیان، یکی از قدیمی ترین اجتماعات ژنو است و جامعه مسلمانان نیز با تاخر بیشتری نسبت به آن تشکیل شده است. از بناهای مذهبی ژنو می توان به موارد زیر اشاره کرد: کلیسای سلطنتی نوتردام ژنو {کاتولیک رومی}، کلیسای ارتدوکس روس ژنو، نمازخانه کالون، مسجد ژنو، کنیسه بت یاکوف، کنیسه هخال هانِس.

وجود پارک های پرشمار فضایی بالغ بر ۳۱۰ هکتار- حدود ۲۰% مساحت- از شهر ژنو را به خود اختصاص می دهد و فضاهای تفریحی گسترده ای در محله های مختلف آن پدید آورده است. بیشتر آنها که در حاشیه دریاچه قرار دارند، خانه های اربابی را در خود جای می دهند و از درختکاری خوبی برخوردارند. این بناها در طول زمان از مالکان خصوصی خریداری یا به شهر ژنو هدیه داده شده اند.

یکی از مکان های دیدنی ژنو جزیره روسو است که به نام ژان ژاک روسو نامیده شده و در میان رود رون، بین پل مون بلان و پل بِرگ قرار دارد و به ماوای پرندگان پرشماری تبدیل شده است. از مکان های مهم کرانه چپ دریاچه لمان در ژنو می توان موارد زیر را نام برد: باغ انگلیسی {که ساعت گل در آن قرار دارد}، پارک باستیون، دانشگاه ژنو، دیوار اصلاحگران، تندیس ژان کالون، پارک بِرتران، پارک دزو ویو، پارک گرانژ. از مکان های مهم کرانه راست نیز: پارک ترامبلی، پارک آریانا {که موزه شیشه و سرامیک و کاخ ملل را در خود جای داده}، پارک بارتون، باغ گیاه شناسی، پارک مون رپو، پارک موانیه، پرل دولاک {که موزه تاریخ علوم را در خود جای داده}.

فواره ژنو که نماد این شهر محسوب می شود، در کنار اسکله دزو ویو{Des Eaux-vives} قرار دارد. در قرن نوزدهم صنایع سوئیس در حال پیشرفت بود و ساکنان شهر نیازی حیاتی به آب پیدا کردند. به این ترتیب کارخانه ای هیدرولیک در آن ساخته شد. از آنجا که شبها با پایان یافتن کار کارخانجات، فشار آب به شدت افزایش می یافت، ایده ایجاد دستگاهی برای کنترل فشار و بیرون راندن آب اضافی به صورت فواره مطرح شد. چندسال بعد با رفع این نیاز، شهر تصمیم گرفت به صورت مصنوعی فواره را نوسازی کرده و آن را به عنوان نماد شهر حفظ کند. ارتفاع این فواره اکنون به ۱۴۰ متر می رسد.

بنا بر اعلام اداره فدرال آمار، جمعیت ژنو در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۱۹۸۰۰۰ نفر می رسد. این شهر تا سال ۱۸۷۰ پرجمعیت ترین شهر سوئیس بود، اما پس از آن جای خود را به زوریخ داد و پس از آن نیز بازل، برن و لوزان قرار دارند. تا سال ۲۰۰۹، بیش از ۴۵% جمعیت ژنو را خارجی ها تشکیل می دادند. در این شهر ۱۹۲ ملیت یافت می شود که بزرگترین ملتینگ پوت دنیا را می سازند. ازمیان آنها ۶۳% اروپایی، ۱۶% آفریقایی، ۱۱% آمریکایی و ۹% آسیایی هستند. بنابراین تعجبی نیست اگر ژنو از فرهنگی بسیار غنی برخوردار باشد. این شهر همچنین در اروپا بیشترین بودجه فرهنگی (بیش از ۲۰%) را داراست.

بناهای فرهنگی پرشمار از جمله موزه ها، کتابخانه ها، تئاتر بزرگ و ارکستر سوئیس روماند سهم بسزایی در این درخشش فرهنگی دارند. از این گذشته، بیست سالی است برخی فضاهای دیگر با تغییر کاربری جای خود را به مراکز فرهنگی می دهند. برای نمونه کارخانجات و املاک خصوصی که به بخش فرهنگی هدیه شده و به صورت مستقل اداره می شوند. این بخش کم و بیش به طور رسمی برسمیت شناخته شده و نقش بسزایی در برنامه ریزی موسیقایی، نمایشی یا سینمایی ژنو دارند. البته ناگفته نماند از سال ۲۰۰۵ کمپین سرکوبگرانه ای به بسته شدن بسیاری از این مکان های فرهنگی خصوصی انجامیده است.

در ژنو ۱۶ موزه وجود دارد که از میان آنها می توان به موزه هنر وتاریخ، موزه تاوِل، موزه رات، موزه مردم نگاری، موزه تاریخ طبیعی و موزه ولتر اشاره کرد و رویهمرفته بزرگترین مجموعه موزه ای سوئیس را تشکیل می دهند. از میان سالن های نمایش ژنو به جز ارکستر سوئیس روماند و تئاتر بزرگ می توان به ارکستر مجلسی ژنو، ویکتوریا هال، مجموعه کنترشان، آرمین جردن، لوزین و آرتامیس اشاره کرد. از میان هنرمندان ژنو می توان از شخصیت های زیر نام برد: ژان اتین لیوتار ، ژان پی یر سنت اورس، رودولف توپفر{خالق داستان مصور} و پدر او، ولفگانگ آدام توپفر{که از نخستین کاریکاتوریست ها بود}، جیمز پرادیه تندیس ساز.

ژنو همچنین مقر دانشگاه ژنو است که در سال ۱۵۵۹ توسط ژان کالون تاسیس شد و کتابخانه ژنو زیر نظر آن کار می کند. این دانشگاه با وجود اندازه متوسط خود{و حدود ۱۳هزار دانشجو} در میان ۱۵۰ دانشگاه برتر دنیا قرار دارد. موسسه مطالعات عالی بین المللی و توسعه، مدرسه عالی مدیریت، دانشکده هتلداری ژنو، کولژ کالون، دانشگاه بین المللی ژنو، موسسه فلوریمون، کولژ لمان، مدرسه عالی چشم انداز، مهندسی و معماری ژنو، موسسه ژاک- دال کروز و کنسرواتوار ژنو از دیگر موسسات آموزش عالی ژنو هستند.