«زندگی به عنوان سیاست»، کتابی است که در آن آصف بیات داده‌های تجربی و تلاش‌های نظری که در طول مدت کار علمی‌اش با آن‌ها درگیر بوده را برای بررسی جنبش‌ها و تغییرات اجتماعی در میان جوامع خاورمیانه به کار می‌گیرد. بیات با اشاره به مجادلات نظری حول توسعه و دموکراتیزه شدن در خاورمیانه که به زمینه‌های تحقیقی مختلفی من‌جمله جنبش‌های اجتماعی، مطالعات خاورمیانه و روابط بین‌المللی مربوطند بیان می‌دارد که زندگی اجتماعی در خاورمیانه هرروزه دگرگون می‌شود. اما این دگرگونی به شکلی است که عموما از نظرگاه مشاهده‌گران غربی بیرون مانده و توسط حاکمیت سیاسی و قدرت‌مندان در منطقه مرتبا سرکوب می‌شود.
این کتاب به دلیل مطرح کردن مباحث از نظر دور مانده درباره جریانات سیاسی-اجتماعی در خاورمیانه و هم‌چنین در نظر آوردن کنشگران محلی به عنوان کاراکتر‌های اصلی بهبود شرایط اجتماعی گوناگونشان حائز اهمیت است.
نوشته‌های مرتبط
در بخش اول کتاب، بیات دو مسئله نظری را معرفی می‌کند که با هم مرتبطند و در دو بخش بعدی با ارجاع به داد‌های تجربی‌تر به آن‌ها می‌پردازد: توسعه اجتماعی و دموکراسی در خاورمیانه از نظرگاهی سیاسی و پرسش از چگونگی تئوریزه کردن تغییر اجتماعی در بستری اجتماعی که عموما از بیرون ساکن به نظر می‌رسد. فضایی که نسبت به سیاست‌های مردمی پیش‌رو به شدت حساس است. مهم نیست تمرکز بحث بر دموکراتیزه کردن سیاسی بالا به پایین و لیبرالیزه کردن اقتصادی باشد یا تحرک پایین به بالای مردم، بیات اعتقاد دارد که محققین و پژوهشگرانی که به بررسی تغییر اجتماعی در خاورمیانه می‌پردازند در اشتباهند، زیرا خصلت سیال مردم این منطقه، جنبش‌ها، فرهنگ‌ها و ساختار‌های اجتماعی‌اش را در نمی‌یابند.
او در فصل ۲ با بررسی رویکرد‌های نخبه‌گرایانه به تغییر اجتماعی، گزارش Arab Human Development Report را نقطه آغازی برای بحث‌اش انتخاب می‌کند. او استدلال می‌کند که درخواست Report برای پروژههای دولتی در راستای اصلاح سیاسی به منظور جبران محرومیت‌های منطقه‌ای در مسائل فرهنگی، آزادی، دموکراسی، و بهبود وضعیت زنان با نادیده گرفتن منافعی همراه است که بخش بزرگی از صاحبان قدرت در منطقه در حفظ ساختار‌های سیاسی-اجتماعی کنونی دارند. او با انتقاد از ساده‌لوحی حامیان غربی report ، این استدلال را مطرح می‌کند که اهداف این سند، بازتاب‌دهنده “تضاد‌های همان رژیم هایی است که می‌خواهد آن‌ها را تغییر دهد” بیات در بحثش درباره این گزارش، تلاش دارد تا دوگانه‌های غلطی را که عموما جزئی از رویکرد‌های پژوهشی و سیاست‌گذاری غربی به پروژههای تغییر دولتی است و آن‌ها را از فایده می‌اندازد از کار بیندازد. او در ادامه با استفاده از نظریه جنبش اجتماعی به معرفی آن‌دسته از وسایل تغییر اجتماعی می‌پردازد که از نگاه او در این منطقه بهترین کاربست را دارند.
دو مفهوم کلیدی که بیات برای توضیح ویژگی‌های سیال تغییر اجتماعی در خاورمیانه مطرح می‌کند، “نا جنبش”(nonmovment) و “پیشروی آرام”(silent encroachment) هستند. این دو مفهوم در بررسی او در طول این کتاب اهمیت اساسی دارند. درواقع کل بخش اول کتاب به بررسی وجوه گوناگون نا-جنبش‌های متعدد در خاورمیانه اختصاص داده شده است. به طورکلی بیات، ناجنبش را “عمل اجتماعی کنشگران غیر اجتماعی” می‌نامد. کنشگرانی که در اعمال مشترک تعداد زیادی از مردم سهیم هستند. این افراد از هم جدایند اما با این وجود این کنش جمعی هرچند بدون هماهنگی، رهبری مشخص و یا سازمان، مسبب تغییرات اجتماعی گسترده‌ای است. پیشروی آرام مدل کنش این ناجنبش‌هاست. کنشی که منحصر به وضعیت‌‌های خاص نبوده و در زندگی هرروزه کنشگران اتفاق می‌افتد و بنابراین آن را از مواجهه سریع و مستقیم با سرکوب دور نگه می‌دارد. به بیان بیات :”دولت می‌تواند دانشگاه‌ها را ببندد و یا احزاب سیاسی را ممنوع کند اما نمی‌تواند به راحتی جلوی جریان عادی زندگی در خیابان‌ها را بگیرد، مگر با استفاده از خشونت، ساختن دیوار‌ها و تاسیس ایست‌های بازرسی به عنوان جزئی استراتژیک از زندگی روزمره”( ۱:۱۲)
بیات در فصل ۱ به ارائه این ایده اساسی خود می‌پردازد که تحرکات مردمی اثرگذار در منطقه توسط مردم هدایت می‌شود و مشاهده نیرو‌هایی که در این منطقه پتانسیل ایجاد تغییر را دارند، به مفهوم‌پردازی‌هایی از عاملیت و سیاست احتیاج دارد که بیش از آن‌که به رویکرد‌های سنتی در مطالعه جنبش‌های اجتماعی مربوط باشند، به واقعیت‌های سیاسی و اجتماعی خاورمیانه مربوطند. رویکردی که به‌جای تلاش در جهت یافتن جناح‌های مختلف جنبش در سازمان‌های مشخص، رهبران، جریانات مشخص سیاسی و .. به اجرای “هنر حضور داشتن” توسط “نا-جنبش‌ها” حساس باشد. “شجاعت و خلاقیت در به کار بستن اراده جمعی علی‌رغم تمام مشکلات، دور زدن محدودیت‌ها، به کار بستن هر آن‌چه در دسترس است و کشف فضاهای جدیدی که شخص در آن‌ها بتواند احساس شده ، دیده، شنیده و فهمیده شود.” (۱:۲۶). بیات با تمرکز بر چگونگی اداره قدرت در فضاهای پسا‌استثماری و تحت محدودیت توسط مردم، مدل تغییر اجتماعی خویش را در باقی‌مانده فصل به تفصیل تشریح می‌کند.
توصیف بیات از “پیشروی آرام عامه مردم” در امتداد بحثش پیرامون نا-جنبش‌های خاور میانه قرار دارد. مردم با این پیشروی از طریق فعالیت‌های معیشتی در زندگی روزمره شان از توان کنترلی دولت و قدرت حرکات مذهبی می‌کاهند که نتیجه آن تغییرات در وضعیت سیاسی اجتماعی منافعشان، شهر‌هایشان، دولت‌هایشان، مذاهبشان و خودشان است. به عنوان مثال فقرای شهری خود فعالیت پارک‌بانیشان را انجام می‌دهند(فصل ۴)، زنان مسلمان حجاب را بر اساس سلیقه خود تفسیر می‌کنند( فصل ۵)، جوانان در بستر سبک زندگی خود مذهب، سکس و فراغت را تنظیم می‌کنند(فصل ۶) یا مسلمانان و مسیحیان هرروزه هم‌زیستی جهان‌وطنی را تجربه می‌کنند. (فصل ۱۰). از طریق این تغییرات معنا‌دار، بازتوزیع منافع و فرصت‌های اجتماعی میسر می‌شود و خودمختاری سیاسی و فرهنگی بر حاکمیتی که هم‌چنان حضور دارد تحمیل می‌شود. هرچند بیات در کنش‌های نا-جنبش‌هایی که بررسی می‌کند نمی‌تواند جنبش‌های توده‌ای سازمان‌یافته را تایید نماید، با این‌وجود آن‌ها را پیش‌قراولان احتمالی تغییرات دموکراتیک آینده دانسته و چرخشی تاریخی به سوی جریانات اصلاحاتی پسا-اسلامی مشاهده می‌نماید. (فصل ۱۲)
Ac know ledg ments
۱ Introduction: The Art of Presence
۲ Transforming the Arab Middle East: Dissecting
a Manifesto
PART 1 SOCIAL NONMOVEMENTS
۳ The Quiet Encroachment of the Ordinary
۴ The Poor and the Perpetual Pursuit of Life Chances
۵ Feminism of Everyday Life
۶ Reclaiming Youthfulness
۷ The Politics of Fun
PART 2 STREET POLITICS AND THE PO LITI CAL STREET
۸ A Street Named “Revolution”
۹ Does Radical Islam Have an Urban Ecol ogy?
۱۰ Everyday Cosmopolitanism
۱۱ The “Arab Street”
۱۲ Is There a Future for Islamic Revolutions?
۱۳ No Silence, No Violence: Post- Islamist Trajectory
Notes
Index
ارجاعات:
۱: Asef Bayat, Life as Politics: How Ordinary People Change
the Middle East. Stanford: Stanford University Press, 2009
مشخصات کتاب
Asef Bayat, Life as Politics: How Ordinary People Change
the Middle East. Stanford: Stanford University Press, 2009,
