زبان ادایی و اشاره، سرچشمه زبان گفتاری

دیوید آرمسترانگ
شرمن ویلکاکس

ترجمه آرش طهماسبی

پیش گفتار
رویای صوت
در آغاز این کتاب از خواننده دعوت میکنیم در نسخه ای دیگر از یک آزمایش فکری قدیمی شرکت کند. این آزمایش را نمیتوان، و نباید، در دنیای واقعی انجام داد، اما ضرری ندارد که درمورد نتیجه اش تأمل کنیم. در آزمایش ما ۲۴ نوزاد انسان، ۱۲ زن و ۱۲ مرد بالغ در محیطی رشد مییابند که در آن غذا و سرپناه دارند، اما با هیچکس غیر از خودشان تماس یا ارتباط رودررو ندارند. در محیط زندگیشان همه جور شیئی پیدا میشود. از آنجایی که این آزمایش طی چند نسل انجام میشود، فرض میکنیم که آنها میدانند چطور تولید مثل کنند، اما هیچ یک از افراد اصلی این آزمایش یا اولادشان با کسی خارج از دنیای محدودشان تماس و ارتباط ندارد. باور رایج این است که نوع بشر ضرورتی غریزی برای ابداع زبان در خود دارد، بنابراین سوال این است: برحسب تعداد نسلها، چقدر طول میکشد تا نمونه های آزمایش ما چیزی با گستردگی لغوی و پیچیدگی گرامری زبان انگلیسی ابداع کنند؟ نخستین تلاشهایشان برای ارتباط با خودشان چه شکلی دارد؟ مهمتر از همه، از دید ما، اولین تلاشهایشان برای ایجاد ارتباط صوتی است یا تصویری؟ این کتاب تلاشی است برای پاسخ به این پرسشهای دشوار و فکر میکنیم که بیشتر خوانندگان (حتی زبانشناسان، اگر که صادقانه به این آزمایش فکری نگاه کنند) موافق خواهند بود که عقل سلیم هم به پاسخهایی ختم میشود که ما در اینجا ارائه خواهیم داد. در این کتاب سناریویی فرگشتی (تکاملی) هم برای پیدایش زبان انسان ارائه میدهیم. نمیخواهیم متهم شویم که خیلی ساده بدیهی فرض کردیم که چرخه حیات یک موجود زنده، تکرار چرخه حیات گونه مربوطه است؛ بنابراین کاری بیشتر از صرفاً حل معماهای ارائه شده به وسیله این آزمایش فکری در پیش داریم. بااینحال، ارزش دارد که وقت بیشتری را صرف پاسخهایی کنیم که در اینجا ارائه میکنیم.
با عنایت به آخرین و مهمترین پرسشمان، فکر میکنیم که عملاً همه موافق باشند که نخستین تلاشهای بچه ها برای برقراری ارتباط به هر طریقی که ممکن است اشارهای تلقی شود؛ شامل اشاره کردن، لمسکردن یا هرجور دستکاریکردن بچه های دیگر یا اشیای موجود در محیط. صوتی کردن ارتباط، بیشتر محدود به نمایشهای احساسی مثل گریهکردن خواهد بود. ما فکر میکنیم این ادعایی مهم است که با تجربه کسانی که سعی کردند با یک غیرهمزبان ارتباط برقرار کنند، تقویت میشود. در چنین شرایطی، مردم معمولاً به همان زبان ادا و پانتومیم پناه میبرند تا منظور خود را بیان کنند ـ برای تعداد معدودی از ما اتفاق افتاده است که بخواهیم همان دم رمزگانی (کد) را برای تبادل منظور تحت همان شرایط ابداع کنیم. همچنین تا حال روی نداده که بخواهیم به یک خارجی آن دسته از عناصر زبانی خود را بیاموزیم که برای انجام امور ساده و معمولی بهکار میروند. بااینحال، در میان ناشنوایانی که با ناشنوایان خارجی مواجه میشوند، این تجربه شایعتر است که بهسرعت با علائم تصویری، دستکم برای انتقال مفاهیم ساده، ارتباط برقرار کنند. زمانی فرض بر این بود که علت آن است که ناشنوایان ضرورتاً از زبان تصویری و علائم پانتومیمی مشابهی برای برقراری ارتباط با همدیگر، استفاده میکنند. به هرحال، اکنون میدانیم که زبان اشاره ناشنوایان [کشورهای مختلف] کاملاً با هم فرق دارد و [لزوماً] قابل قیاس با هم نیستند و درست به مانند زبان گفتاری، ساختار گرامری خاص خود را دارند. اما، درعین حال، برای ما عجیب به نظر نمیرسد که ناشنوایان راحتتر از مردم عادی راهی برای ایجاد ارتباط با همتایان خارجی خود پیدا میکنند. چرا باید چنین باشد؟
ذکر این نکته اهمیت دارد که هر دوی ما سالهای زیادی با مردم ناشنوا کار کردیم، ارتباط برقرار نمودیم، و حتی یکی از ما دو تا، با آنها زندگی کردیم. ما خود را وقف حمایت و ترویج استفاده از زبان اشاره در آموزش بچههای ناشنوا ــ و نیز به عنوان زبان مشروع و معقول برقراری ارتباط برای همه مردم ـ کردهایم. جای شگفتی نیست که میبینیم این زبان، این شکل از زبان، بهطورکلی مبنا و اساس تکوین و تکامل ظرفیت انسان برای توسعه زبان بوده است، و هدف ما این است که نشان دهیم کشفیات و شواهد اخیر بهدستآمده از مطالعه نشانهها و حرکات بدن انسانی چه دارند که از تاریخ این مهمترین توانایی بشر به ما بگویند.

فهرست

سپاس¬گزاری
پیش¬گفتار: رویای صوت
۱: درک زبان نشانه و تکوین زبان
۲: زبان در دنیای وحش
۳: ادا، نشانه، و گفتار
۴: ادا، نشانه، و گرامر
۵: فضاهای ادراکی و اعمال مجسم
۶: رابط ادا-زبان
۷: ابداع زبان‌های بصری
پس¬گفتار
کتاب¬شناسی
نمایه