ترجمه و اقتباس: آریا نوری
در دنیای معاصر هر روز بیش از پیش مرز بین جدیت و شوخی از میان برداشته می شود. شاید باید مبدا اصلی این مساله را برنامه های تلوزیونی، رادیویی و در نهایت صفحات اینترنتی دانست. شاید بتوان ویژگی اصلی این مساله را در آن دانست که در دنیای امروز ، هر صحنه ای تنها به فاصله ی چند دقیقه در صفحات مجازی به اشتراک گذاشته می شود. هر کس به دنبال چند دقیقه خندیدن است و برای همین چند دقیقه حاضر است هزینه ی زیادی صرف کند. هر روز بیشتر بر دامنه ی تمسخر سایرین و شرمگین کردن ایشان افزوده می شود و برای نیل به این منظور از همه گونه ابزاری مثل ویژگی های ظاهری و رفتاری طرف مقابل و حتی جنسیت او بهره برده می شود. برنامه هایی که در آن ها هدف اصلی به دام انداختن کسی در خیابان بعضا به منظور تمسخر وی است ، بینندگان فراوانی را به خود اختصاص می دهند. کسانی که این فیلم ها را تهیه می کنند یا افرادی حرفه ای هستند که این کار را برای شبکه های تلوزیونی انجام می دهند و یا افراد معمولی ای هستند که بعضا از صحنه های خنده داری که برای اعضای خانواده شان رخ می دهد فیلم تهیه کرده و آن را روی شبکه های اجتماعی قرار می دهند.
نوشته‌های مرتبط
شوخی مشت و مالی (۱) را می توان نسل جدید و بسیار آزار دهنده ی این گونه رفتارها در نظر گرفت. قربانیان شوخی مشت و مالی نه توانایی دفاع از خود را دارند و نه می توانند از پخش شدن فیلم مربوط به خود در فضای مجازی جلوگیری کنند. کسانی که این کار را انجام می دهند می خواهند خود گرداننده ی صحنه باشند و از این راه احساس قدرت کنند. اما شوخی مشت و مالی اصلا چیست؟ کسانی که اقدام به این کار می کنند شخصی را در جایی گیر می اندازند – مثلا عابری را در یک خیابان خلوت – سپس به آزار و اذیت او می پردازند ، آزار و اذیتی که در بسیاری از موارد همراه با خشونت است و اگر روی زنان و دختران انجام شود ممکن است به تعرض و تجاوز نیز ختم شود. این کار به صورت گروهی انجام می شود و همیشه یک نفر از کل صحنه فیلم برداری می کند ، سپس فیلم تهیه شده در شبکه های مجازی به اشتراک گذاشته می شود تا همه گان بتوانند به نظاره ی آن بنشینند ، به این ترتیب شخص قربانی دو بار تحقیر می شود. شوخی مشت و مالی برای اولین بار در مدارس برخی از کشورهای غربی و به خصوص ایالات متحده رواج پیدا کرد. دامنه ی اولیه ی این حرکت در ابتدا فقط محدود به مدارس بود ، به این ترتیب که دانش آموز زورگویی (۲) به دانش آموز ضعیفی در برابر دیگران سیلی محکمی می زد و او هم توانایی پاسخ دادن نداشت. اسم این پدیده هم از همینجا گرفته شده است. البته در ابتدا فیلم برداری از صحنه مطرح نبوده و این امر نیز به تدریج جا افتاد.
کابوس شوخی مشت و مالی امروزه به خصوص دامان نوجوانان و به خصوص پسرها را می گیرد. شاید بتوان ویژگی های روحی و فیزیکی آن ها در این سن را از علل اصلی این مساله عنوان کرد. پسران نوجوان تمایل دارند تا دیگران را برانگیزند ، از قدرت بدنی خود بهره ببرند و در نهایت توان و نیروی خود را به سایرین نشان دهند؛ ایشان در این مورد در پاره ای از مواقع از هیچ تلاشی فروگذار نیستند.
به این مساله توجه داشته باشید که احساس شرم قائدتا باید به مثابه ابزاری عمل کند که شخص را از ارتکاب اعمال شنیع و خلاف عرف در جامعه باز می دارد ، حال این مساله را مد نظر قرار دهید که همین احساس شرم برای گروهی تبدیل به یک ابزار شود ، این مساله بدین معناست که ایشان سعی می کنند از طریق تحمیل احساس شرم به سایرین به اهداف خود – در مورد نوجوان خودنمایی – دست یابند. نوجوانانی که اقدام به اجرای شوخی مشت و مالی روی همسن و سالان خود می کنند هرگونه احساس شرم را کنار می گذارند و دیگر به نگاهی که ممکن است دیگران و به خصوص والدین ایشان پس از پی بردن به کاری که آن ها انجام داده اند بیاندازند ، اهمیتی نمی دهند. دیگر تنها مساله ای که برای ایشان حائز اهمیت است اعطای احساس لذت به خود و سایر اعضای گروه است ، احساس لذتی که ممکن است به سبب نابودی دیگری تمام شود. با مراجعه به کتاب آقای دیوید بروتون تحت عنوان روایت مختصری از نوجوانی (۳) و مقاله هایی که قبلا در مورد دوران نوجوانی نگارده شده ، به خوبی می توان به این مساله پی برد که یک نوجوان بیش از هر چیز به دنبال اثبات خود به دیگران و کسب ارزش نزد آن هاست ، حال گروهی از ایشان برای به دست اوردن این بازشناسی توسط سایرین نه به سراغ پدر و مادر خود که به سراغ گروه دوستان و همکلاسی ها در مدرسه می روند و دیگر به عواقب کردار خود توجهی نمی کنند. شوخی مشت و مالی می تواند برای قربانی تبعات جبران ناپذیری داشته باشد ، با مراجعه ی مختصری به بخش حوادث جراید فرانسه می توان بعضا عواقب این مساله را مشاهده کرد ، خودکشی پسر نوجوانی که قربانی این پدیده شده بود مدتی پیش سر و صدای بسیاری در فرانسه به راه انداخت و باعث شد تا دیوان عالی این کشور مجازات بسیار شدیدی برای عاملان این رفتار خطرناک وضع کند ، مجازاتی که امروزه ممکن است تا چندین سال زندان هم پیش برود.
شکل حداقلی پدیده ی شوخی مشت و مالی مشتمل بر سیلی شدن ناگهانی به یک شخص ، فیلم گرفتن از عکس العمل وی و در نهایت به اشتراک گذاشتن آن فیلم در شبکه های مجازیست، اما این پدیده امروزه وسعت بسیار بیشتری یافته است. تعدادی تا جایی پیش رفته اند که حتی معلمان خود را مورد تعرض قرار می دهند و از صحنه فیلم می گیرند ، سپس فیلم مورد نظر را در مدرسه پخش می کنند ، نوجوانی از بالای یک پل به سمت ماشین ها سنگ پرتاب می کند و سپس از صحنه ی تصادف شکل گرفته فیلم برداری می کند ، گروهی نوجوان به اشخاص بی خانمان حمله می کنند ، برخی از آن ها در شب، زنی را مورد تعرض قرار می دهند و خیلی سریع فیلم آن را در شبکه های اجتماعی به اشتراک می گذارند تا به بدترین شکل ممکن قربانی خود را تحقیر کرده باشند و در نهایت نیز گروهی از صحنه های شورش های خیابانی ، درگیری با نیروهای پلیس و حتی درگیری بین باندهای خلاف کار (۴) فیلم برداری کرده و برای کسب شهرت اقدام به انتشار آن ها می کنند. عده ای هم هستند که از پول های خود ، کامپیوتر جدیدی که خریداری کرده اند و چیزهای با ارزششان فیلم برداری می کنند. در نهایت نیز امروزه عده ی بسیاری شب ها در اتوبان ها با حداکثر سرعت ممکن رانندگی می کنند و در عین حال با گوشی تلفن همراه خود از عقربه ی کیلومتر شمار ماشینشان فیلم می گیرند تا هم شجاعت خود را نشان داده باشند و هم به چالش کشیدن قوانین حاکم را. در نهایت هدف همه ی این افراد یک چیز است : اثبات به اصطلاح ” مردانگی” خود به دیگران.
کسانی که اقدام به اجرای شوخی مشت و مالی می کنند ، در اولین فرصت ممکن فیلم آن را در فضای مجازی منتشر می کنند ، حیرت و ترسی که قربانی تجربه می کند و مهمتر از آن تحقیری که با آن مواجه می شود ، یکی از ابزار اصلی لذت بردن هم کسانیست که این فیلم ها را در فضای مجازی پخش می کنند و هم کسانی که به تماشای آن ها می پردازند. نوجوانان سعی می کنند تا با ارتکاب این اعمال خود را در مقابل دوستانشان بالا ببرند. علاوه بر این آن ها سعی می کنند اگر در مدرسه با دانش آموزی مشکل دارند ، به هر نحوی از زندگی خصوصی وی و اتفاقی که برایش رخ می دهد و یا مشکلی که با آن مواجه می شود یک فیلم تهیه کرده و آن را در مدرسه پخش کنند تا سبب تحقیر طرف مقابل در چشم سایرین شوند. متاسفانه در کشورهای اروپایی و آمریکا نیز بسیاری از نوجوانان پسر از دخترهایی که با ایشان رابطه دارند خواستار انجام کارهای خاصی می شوند و سپس بدون اطلاع ایشان فیلم تهیه کرده و آن را در مدرسه یا فضای مجازی پخش می کنند. به گفته ی دیوید لوبروتون امروزه شوخی مشت و مالی در حال بدل گشتن به یکی از آیین اصلی گذار از مرحله ی نوجوانی در کشورهای غربیست.
به جز احساس لذتی که مرتکب شوندگان شوخی مشت و مالی در حین انجام آن به دست می آورند ، باید به احساس لذت و غروری که بعد از پخش شدن فیلم کار خود در صفحات مجازی به دست می آورند نیز اشاره کرد. با به اشتراک گذاشتن فیلم کارشان در صفحات مجازی ، آن ها دیگر تنها از کار خود سخن نمی گویند بلکه آن را به همه گان نشان می دهند بنابراین دیگر هیچکس نمی تواند صحت گفته های ایشان را زیر سوال ببرد و آن ها می توانند به نتیجه ی کار خود افتخار کنند. اما باید حواسمان را جمع کنیم و یک مساله را زیر ذره بین قرار دهیم ، نوجوانانی که این فیلم ها را در فضای مجازی به اشتراک می گذارند تنها یک سوی مساله هستند. روز به روز بر تعداد افرادی که در فضای مجازی برای یافتن فیلم های واقعی تعرض ، شکنجه ، تجاوز و . . . جست و جو می کنند افزوده می شود . . .
شوخی مشت و مالی شاید نمونه ی بسیار مناسبی باشد برای جوامعی که هر روز بیش از پیش در دامان خشونت گرفتار می شوند و نمی توانند خود را از آن رهایی بخشند. هر روز فیلم های زیادی از درگیری ، اجساد و . . . در فضای مجازی منتشر می شود که بارزترین مثال آن فیلم هاییست که هواداران گروه تروریستی موسوم به داعش در فضای مجازی با افتخار منتشر می کنند. اجازه بدهید مثال دیگری را نیز در این مدخل مورد توجه قرار دهیم. تقریبا بلافاصله پس از حمله ی تروریست ها به دفتر مجله ی شارلی ابدو ، فیلمی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می داد چگونه یکی از تروریست های در حال فرار به بالای سر پلیس مجروح رفته و به سر او شلیک می کند. تقریبا یک هفته طول کشید تا مسئولان سایت یوتیوب این صحنه فیلم را از وبسایتشان حذف کنند ، فیلمی که هنوز هم در بسیاری از سایت های فرعی قابل دسترسیست. خشونت در جوامع امروزی بدل به یک حقیقت گشته است ، کافیست نگاهی بیندازیم به آمار بالای بازدید از ویدئوهایی که با این مضمون در فضای مجازی وجود دارند و اصطلاحا از آن ها تحت عنوان اسناف مووی (۵) یاد می شود. بسیاری دیگر به جای آنکه از تماشای فیلم های واقعی اینچنین دوری ورزند ، برعکس به دنبال تماشای هرچه بیشتر آن ها می باشند. منطق تصاویری اینچنین که امروزه به این صورت دنیای مجازی را در نوردیده ایجاب می کند تا بر خشونت آن ها نیز تدریجا افزوده شود چرا که مخاطبانش خیلی سریع اشباع می شوند و به دنبال چیزهای جدیدی هستند ، بنابراین به طبع بر خشونت این فیلم ها و صحنه ها نیز به تدریج افزوده می شود. شاید قربانی شدن در جوامع امروزی تا حدی غیر قابل اجتناب باشد ، برای مثال شخص بی خانمانی را مد نظر قرار دهید که از روی ناچاری شبانه اقدام به حمله به یک رهگذر می کند تا کیف پول وی را سرقت کند ، در اینجا طرف مقابل را باید قربانی در نظر بگیریم ، اما این نوع قربانی شدن بسیار متفاوت از زمانیست که شخص از روی تعمد مورد اهانت و تحقیر شدید قرار می گیرد و پس از آن نیز هزاران نفر در سرتا سر دنیا به نظاره ی تصاویر آن می نشینند ، درست است که عاملان شوخی مشت و مالی قبل از انتشار فیلم اقدام به پوشاندن صورت خود و یا شطرنجی کردن آن می کنند و بعضا اگر به این کار وارد باشند با نرم افزارهای مخصوصی صدای خود را نیز تغییر می دهند ، اما صورت قربانی به طور کامل به تصویر کشیده می شود.
کسانی که اقدام به اجرای شوخی مشت و مالی می کنند نمونه ی کامل بی تفاوتی نسبت به دیگران هستند. ایشان خود را متعلق به جامعه یا گروه نمی دانند و هیچ احساسی نسبت به دیگری ندارند. در نظر ایشان دیگران تنها به مثابه ابزار هستند و ایشان کوچکترین احساسی نسبت به آن ها ابراز نمی کنند. ایشان با خود می گویند : چه ایرادی دارد من اندکی با اذیت کردن این شخص و آزار دادن وی سرگرم شوم؟ شاید بتوان منطق کلبی گرایی (۶) و حقارتی که در جوامع امروزی نفوذ می کند را نیز در این میان مقصر قلمداد کرد. علاوه بر فرانسه گسترش پدیده ی شوخی مشت و مالی در انگلستان نیز امروزه نگرانی های بسیاری را برانگیخته و هشدارهای بسیاری در مورد آن داده می شود. دیوید لوبروتون در فرهنگ جامع خود در مورد نوجوانی (۷) اظهار نظر بسیار جالب توجهی در این مورد دارد :
« منطق اصلی شکل گیری یک جامعه توجه به ” دیگری ” در عین توجه به ” خود” است ، زمانی که پیوند با دیگری و جامعه گسسته شود ، این ” دیگری ” برای ” خود ” تبدیل به یک ابزار ساده برای ارضای نیازها و حتی خوشگذرانی می شود و مشکل از همینجاست که آغاز می شود.»
Happy Slapping (http://en.wikipedia.org/wiki/Happy_slapping)
Bully (http://en.wikipedia.org/wiki/Bully)
Une brève histoire de l’adolescence (http://www.jcbehareditions.com/f/index.php?sp=liv&livre_id=62)
امروزه درگیری بین باندهای خلاف کار و تسویه حساب های خیابانی در شهر مارسی فرانسه به امری عادی بدل گشته است http://www.lexpress.fr/actualite/societe/fait-divers/un-college-de-marseille-attaque-par-une-bande-armee_945412.html.
Snuff movie
Cynisme
Dictionnaire de l’adolescence et de la jeunesse
