کتاب مصرف و سبک زندگی
نویسنده: محمد فاضلی
نوشته‌های مرتبط
قم: نشر صبح صادق، ۱۳۸۸
این کتاب در هفت فصل سازماندهی شده است. فصل اول به بررسی بینش های نظری درباره مصرف می پردازد. مصرف اصلی ترین پدیده ای است که همواره سبک زندگی با ارجاع به آن تعریف شده است. نظریه پردازی درباره سبک زندگی نیز بررسی پدیده مصرف آغاز می شود.
در این فصل آرا تورشتاین وبلن، جورج زیمل، ماکس وبر، آدورنو و هورکهایمر، دوگلاس و ایشروود، پیر بوردیو، کولین کمپل، و نظریه های پست مدرنیستی مصرف مرور و بررسی می شود. در نهایت نیز طرحی از جامعه شناسی مصرف و سئوالات بنیادین آن ترسیم می شود.
فصل دوم به مفهوم سبک زندگی اختصاص یافته است. در این فصل چگونگی ایجاد نیاز به طرح کردن مفهومی جدید بررسی می شود. سپس از بررسی و نقد دیدگاه های موجود درباره تعریف سبک زندگی، تعریفی از این مفهوم ارائه می شود. در ادامه فصل، عناصر این تعریف، تصریح و تبیین می شود.
توالی فصول از فصل سوم به بعد بر مبنای چالش هایی که پیش روی محققان است تنظیم شده است. پنج چالش اساسی عبارتند از این که: ۱- منشا سبک زندگی چیست؟ ۲- کارکرد و پیامد سبک زندگی چیست؟۳- روش شناختی تحلیل سبک زندگی چیست؟ ۴- کاربردهای تحلیل سبک زندگی چیست؟ و ۵- مدعیات نظری مفهوم و تحلیل سبک زندگی چیست؟ موارد ۱ تا ۴ هر کدام در فصلی مجزا بررسی می شوند؛ اما چالش پنجم به دلایلی که در جای خود توضیح داده می شود، به منزله اولین بخش از فصل هفتم آورده شده است.
فصل سوم به موضوع ” منشا سبک زندگی” می پردازد. تاثیر طبقه و عوامل اقتصادی، ارزش ها و تحول ارزشی، تحصیلات، جنسیت، سن و دوره عمر، شغل و فرهنگ شغلی، سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، دین و برخی عوامل دیگر بر شکل گیری سبک زندگی بررسی می شود. اگرچه بررسی سهم هریک از این عوامل در شکل دلدن به سبک زندگی محتاج بررسی تجربی در هر وضعیت خاص است، ولی به طور کلی، مشخص کردن سهم هر کدام، می تواند اطلاعات قابل توجهی درباره وضعیت جامعه شناختی جامعه تحت بررسی ارائه کند. از همین رو، مطالعه منشا سبک زندگی هم برای پژوهش های سبک زندگی به طور خاص و هم فرای دانش جامعه شناسی به طور عام حائز اهمیت است.
فصل چهارم به بررسی” کارکرد و پی آمد سبک زندگی” می پردازد. از میان کارکردهای متعددی که به سبک زندگی نسبت داده شده، تعدادی از اصلی ترین ها گزینش شده و در این فصل تشریح می شود. رابطه سبک زندگی با خلق هویت، فرهنگ ناسوتی، قدرت فرهنگی، و باز تولید و تحول طبقاتی، اصلی ترین محورهای بحث در این فصل هستند. اما در کنار این محورهای اصلی، به نقش سبک زندگی در ایجاد شبکه های اجتماعی و کارکردهای روانی سبک زندگی نیز اشاراتی شده است.
فصل پنجم به بررسی روش شناسی تحلیل سبک زندگی اختصاص یافته است. مهم ترین هدف این فصل، توضیح منطق روش شناختی ای است که با تعریف و دلالت معنایی مفهوم سبک زندگی سازگار باشد. وگرنه، روش ها، فنون و شاخص های عملیاتی ای که در این فصل معرفی می شوند به مطالعه سبک زندگی اختصاص ندارند؛ تنها می شود نشان داد که تلفیق مناسبی میان اصول نظری و روال های روش شناختی تحلیل سبک زندگی برقرار شده است. بحث درباره ابزارهای جمع آوری اطلاعات، شاخص های تجربی مطالعه سبک زندگی، فنون کمی و کیفی تحلیل سبک زندگی، و نقد روش های تحلیل سبک زندگی محتوای این فصل را تشکیل می دهد. معرفی جدول تخصیص زمان به منزله یکی از ابزارهای جمع آوری اطلاعات که استفاده از آن ها در پیمایش های معمول در ایران متداول نیست، از نکات جدید این فصل است. در توضیح فنون تحلیل نیز به عوض تشریح جزئیات فنی، منطق روشی و رابطه آن با تحلیل سبک زندگی توضیح داده می شود.
در فصل ششم، برخی کاربردهای تحلیل سبک زندگی با ارجاع به مجموعه ای از پژوهش های انجام شده تشریح می شود. غالب کاربردهای تحلیل سبک زندگی در قالب جمع آوری اطلاعاتی برای سیاست گذاری اجتماعی تعریف می شوند. بررسی رابطه سبک زندگی با رفتار بهداشتی، رفتار ترافیکی، جهانی شدن، سیاست اجتماعی، برنامه ریزی فراغت، و اثرات زیست محیطی، محورهای اصلی بحث در این فصل هستند. لازم به ذکر است که برخی از کاربردها نظیر سبک زندگی و بازاریابی در خلال مباحث مختلف کتاب معرفی شده و از همین رو در این فصل به صورت مجزا به آنها پرداخته نمی شود.
فصل هفتم که عنوان نتیجه گیری را نیز برخود دارد، ابتدا به یک چالش اساسی مطالعات سبک زندگی یعنی مدعیات نظری این مفهوم می پردازد. آن گاه در بخش دوم، نقدهای وارد برمفهوم و تحلیل سبک زندگی تشریح می شود. سومین بخش از فصل هفتم به ارائه ایده هایی برای پژوهش در ایران بر مبنای مفهوم سبک زندگی اختصاص یافته است. آخرین بخش از این فصل نیز تصویری از یافته های کتاب و نواقص آن ترسیم می کند.
کتاب جامعه شناسی سلیقه
نویسنده یوگاگرونو، ترجمه مسعود کیانپور
تهران نشر مرکز،۱۳۹۲
این کتاب رساله ای در باب سلیقه. منتها برخلاف بیشتر کتاب های جامعه شناسی سلیقه، اساسا درمورد تعین اجتماعی سلیقه یا تفاوت های ذوقی بین گروه ها و طبقات مختلف جامعه نیست، بلکه هدف آن بررسی نقش سلیقه- یا بازتاب زیباشناختی- در جامعه به طور عام و جامعه ی مدرن به طور خاص است. به بیان دیگر کتابی است در باب جامعه شناختی و نه زیبایی شناسی جامعه شناسانه.
این کتاب تاریخچه¬ای از آرای زیبایی شناختی ارائه می¬دهد، و از مفاهیم علم تغذیه و هنر خوش خوراکی نیز سخن به میان می¬آورد. بسیاری از مثال¬ها و مطالعات موردی ارائه شده در کتاب به مصرف غذا برمی¬گردند.
الوی مد مدرن یکی از مهم ترین و در عین حال شایع ترین صورت بندی های اجتماعی برای غلبه بر تناقض است. در مد، این تناقض روزانه حل می شود: مد بر ترجیحات فردی و ذهنی ناشی از سلیقه ی شخصی مبتنی است و در عین حال نوعی معیار رفتاری که از نظر اجتماعی الزام آور است نیز شکل می دهد. همانطور که زیمل می گوید، مد نیازی ندارد که در خصوص مسئله ی بودن یا نبودن تصمیم بگیرد؛ زیرا هم هست و هم نیست. یک صورت بندی اجتماعی نامرئی است، یا با پیروی- تا حدی آزادانه- از لیوتار می توان گفت فقط “سایه ای از یک اجتماع ” است.
در یک جامعه مرفه مصرف گرای مدرن، مد به شدت گسترش می یابد. همانطور که زیمل به ما آموخت، مد تنها در عرصه های پوشاک و تزئینات فعال نیست، بلکه امروزه به یک اندازه در حوزه های مختلف تجاری و غیر تجاری بی چشم می خورد. این ادعا که من را می توان همه جا یافت کاملا تکراری است. افراد مختلفی از جمله هربرت بلومر معیار های جالب و مهمی برای وجود مد ارائه کرده اند که می توان آنها را در محیط های اجتماعی مختلف به کار برد و شناسایی کرد.
یکی از مضامین اصلی کتاب این است اگر سازوکار اجتماعی مد که یک فرایند اجتماعی خودکار است، به خوبی درک و تحلیل نشود، انسان نمی تواند جامعه ی مصرف گرای مدرن و معنای مصرف در آن را فهم کند. در این راستا، فصل چهار شامل دو گریز تجربی یا تاریخی و مطالعات موردی به نقش مد ایفا می کنند مربوط می شود؛ دومی به نقش مد در تحولات اخیر فرهنگ تغذیه در غرب بر می گردد.
کتاب با بحثی پیرامون موضوعیت نظریه ی”زیبایی شناسانه کردن زندگی روزمره” و تفاسیر مختلف ممکن از آن پایان می پذیرد. مسئله و امکان فهم جوامع مابعد سنتی و بازاندیشانه به عنوان جوامعی نوعا زیبایی شناختی نیز به بحث گذاشته می شود. با رعایت جانب احتیاط می توان ادعا کرد تا وقتی غنای صورت های تعامل اجتماعی که افراد می توانند در آنها مشارکت جویند افزایش یابد، دنیای اجتماعی ما زیبایی شناسانه تر و بالقوه زیباتر خواهد شد.
این کتاب مشتمل بر ۶ فصل است. در فصل اول مقدمه ای کلی در خصوص فهم مصرف مدرن(نیاز، سلیقه و لذت) بیان شده است. فصل دوم به زیبایی شناسی فلسفی و پالایشی سلیقه می پردازد که در آن به رسوم، افکار عمومی، همبستگی اجتماعی اشاره دارد و به دنبال تعریفی از خوش سلیقه ای است. فصل سوم کتاب به مسایل مربوط به مد، ابتذال سلیقه و بنجل اشاره دارد و به چگونگی به ابتذال کشیده شدن سلیقه توسط تعامل اجتماعی می پردازد. فصل بعدی سلیقه و مد است. در این فصل به الگوهای مدرن مد، کارکرد اجتماعی سبک و مد و فرایند انتخاب جمعی و مد به عنوان یک فرایند اجتماعی خودکار و روح زمانه می پردازد سپس به تصور کشیدن فرهنگ تغذیه مدرن اشاره می کند. در فصل پنجم زیبای صورت های اجتماعی را از نظر زیمل با این سوال مطرح می کند که آیا مزه یا بو می تواند زیبا باشد؟ ودر نهایت در فصل آخر به جامعه شناسی زیبای شناختی و زیبای شناسانه کردن زندگی روزمره با اشاره به تاثیر پول در روابط اجتماعی و همچنین اجتماع هنر و هنر اجتماعی می پردازد.
