شروع دوره دوشنبه ۲۳ دی ماه ساعت ۱۷-۱۹، مؤسسه پرسش
سرمایه‌داری پنج قرن است که دوام آورده و تاکنون قادر بوده با تعدیل در سیاست‌ها و نوآوری‌های فناورانه به حیات خود استمرار بخشد. به‌ویژه، در پی شکست و فروپاشی «سوسیالیسم واقعاً موجود» و دولت‌های رفاه کینزی، باور حاکم بر اقتصاد و جریان غالبِ علوم اجتماعی آن است که تغییر ساختاری بنیادی اساساً ناممکن است، سرمایه‌داری نظم طبیعی و ابدی است و بدیلی در برابرش وجود ندارد. حاصل چنین باوری، به‌ویژه در دهه‌های اخیر، از سویی پذیرش همدلانه‌ی نظم موجود و از سوی دیگر یأس فلسفی حاصل از شکست، در قالب‌های مختلف تفکر پسامدرنیستی، بوده است.
نوشته‌های مرتبط
اما آیا هستیِ سرمایه‌داری به مثابه یک سیستم طی ۵۰۰ سال اثبات می‌کند که تا ابد ادامه خواهد داشت، یا این صرفاً یک تعمیم تجربی است؟
در این درس‌گفتار تلاش می‌شود با شناخت دیدگاه‌های نظریه‌پردازان مکتب سیستم جهانی و جامعه‌شناسان تاریخی این پرسش را بررسی کنیم. این گروه از نظریه‌پردازان پیش‌بینی می‌کنند که در دهه‌های آینده شاهد شوک‌هایی شگفت و چالش‌هایی شگرف خواهیم بود. آنان رکود بزرگ سرمایه‌داری در سال‌های اخیر را پیش‌درآمدی بر دگرگونی‌های بزرگ در سال‌های آتی می‌دانند. به نظر آنان، افول نرخ سود و افزایش روزافزون هزینه‌های اجتماعی و زیست‌محیطیِ سرمایه‌داری چشم‌انداز تیره‌ای در برابر آینده‌ی این سیستم اقتصادی قرار داده است.
در این چارچوب می‌کوشیم این موضوع‌ها را تشریح کنیم: آیا سرمایه‌داری، به‌مثابه یک سیستم تاریخی، با همه‌ی پویایی‌ها و ویرانگری خلاقانه‌اش، به پایان عمر خود نزدیک می‌شود؟ آیا افول دامنه‌ی طبقات میانی جامعه باعث خواهد شد که سرمایه‌داری نقطه‌اتکای سیاسی ـ اجتماعی خود را از دست بدهد؟ آیا حل بحران‌های اجتماعی و زیست‌محیطیِ سرمایه‌داری بدون فرارفتن از سامان و نظم نهادی موجود امکان‌پذیر است؟ دلایل شکست «سوسیالیسم واقعاً موجود» چه بود و آیا سرمایه‌داری دولتیِ سبک چین، بدیلی قابل‌دوام در برابر سرمایه‌داری لیبرالی است؟
روشن است بدیل‌ها و شبه‌بدیل‌های قرن گذشته، خواه سوسیالیسم سبک شوروی و خواه دولت‌های رفاه سوسیال‌دموکرات، هیچ‌یک قابلیت دوام و استمرار نداشتند؟ پس در برابر بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی سرمایه‌داری چه بدیلی قابل‌اتکا است؟ آیا می‌توان بدیلی دموکراتیک و عادلانه در برابر سرمایه‌داری بنا کرد؟ یا ضدّآرمان‌شهری از آن سنخ که جورج اورول در ۱۹۸۴ پیش‌بینی کرده بود، ناکجاآبادی مجهز به فناوری‌های پیشرفته‌ی مراقبت از افراد که حافظ نظمی غیردموکراتیک و غیرعادلانه‌تر از وضع موجود است، پیش روی بشریت خواهد بود.
در این درس‌گفتار طی شش جلسه تلاش می‌شود که هریک از این پرسش‌ها ازمنظر نظریه‌ی تحلیل سیستم‌های تاریخی ـ جهانی بررسی و بدیل‌های پیش رو بررسی و شناسایی شود.
لینک ثبت نام اینترنتی
پرویز صداقت، مدیر گروه اقتصاد سیاسی انسان شناسی و فرهنگ است.
