دستنامه مردم شناسی شیعه (۱) : ترانوشت* سرودهای خراسانی درباره امام رضا علیه السلام (۱)

توسط پیمان اسحاقی در خرداد ۳۰, ۱۳۸۸

اشاره :

سرودهای آئینی یکی از قدیمی ترین، متنوع ترین و قابل مطالعه ترین سرودها و مراسم در فرهنگ ایران است که تاکنون به صورت نظام مند و فراگیر مورد مطالعه قرار نگرفته است. یکی از دلائل این امر فراهم نبودن مواد خامی شامل این مراسم است. در این سری نوشتارها بر آن هستیم تا این مواد را به صورتی که قابلیت حداکثری تحلیلی داشته باشند، برای استفاده دانشجویان و محققان فراهم آوریم. این مواد اغلب از کلیپ های تصویری که به اهداف آئینی طراحی و اجرا شده اند، تهیه گردیده است.

نوشته‌های مرتبط

رسانه‌های گروهی، روشنفکران و پیر بوردیو (بخش اول)

وب گاه آبان ۲۹, ۱۴۰۳

بندهای حبسِ نابهنجاری‌ها در تخت‌های روان‌درمانی

زهره روحی آبان ۲۲, ۱۴۰۳

انسان‌شناسی و گفتگوی تمدن‌ها (بخش دوم)

ناصر فکوهی آبان ۲۲, ۱۴۰۳

سرود اول

متن سرود:

رضا ! رضا ! ۴

دوست دارم نگات کنم، تو هم منو نگا کنی ۲

من تو رو صدا کنم، تو هم منو صدا کنی ۲

قربون صفات برم از راه دوری اومدم ۲

جای دوری نمی ره اگه به من نگا کنی ۲

رضا ! رضا ! ۲

دل من زندونی یه تو ای که تنها می مونی ۲

قفسو وا کنی و پرنده رو رها کنی ۲

رضا ! رضا ! ۲

نوع ماده : کلیپ تصویری بدون تصویر خواننده

زمان اجرا : نامشخص

اجرا کننده : نامشخص

مدت : ۱ دقیقه و ۴۲ ثانیه

ملاحظات :

این کلیپ کوتاه ترکیبی از صدای یک خواننده و تصاویری از حرم امام رضا علیه السلام است. این تصاویر اغلب در شب از حرم برداشته شده و در کنار برخی از آنها عبارت «السلام علیک یا علی بن موسی الرضا» نقش بسته است. این کلیپ توسط «استریو طوس، مرکز پخش نوارهای مذهبی، شرکتی و خام. سی دی های صوتی و تصویری و MP3» ارائه شده است که در «مشهد، بست پائین خیابان، بازار امین، مقابل مقبره پیر پالان دوز، شماره تلفن ۲۲۵۴۴۰۸-۰۵۱۱» قرار دارد. از دیگر مواد تصویری که در این کلیپ به همراه سرود به نمایش در می آید، قطعه فیلمی است که بر زمین نشستن هواپیمای (زائران) را در فرودگاه نشان می دهد و در حرم امام رضا علیه السلام که باز می شود. در اواخر این کلیپ قطعه فیلم های کوتاهی از کبوتران حرم نشان داده می شوند که برمی خیزند. در این کلیپ به دفعات ضریح امام رضا علیه السلام نمایش داده می شود. خواننده آواز ظاهرا یک نوجوانی است. این سرود بر روی یک موسیقی که در تمام مدت در کلیپ پخش می شود، قرار گرفته است.

توضیحات روش شناختی :
در پیاده کردن متن این کلی آئینی سعی شده عین عبارات بدون دخل و تصرف ارائه شود. در صورتی که در فهم یک واژه تردید وجود داشت در برابر آن علامت سوال قرار داده شده است. در صورتی که خواننده یک مصراع را بیش از یک بار تکرار کرده است، تعداد تکرارها با عدد (مثل ۲ که نماد دو بار تکرار است) نمایش داده شده است. در صورتی که این عدد در پرانتز قرار گرفته باشد، به این معنا است که کل بیت (دو مصراع) به آن تعداد تکرار شده است.

سرود دوم

متن سرود:

یا ضامن آهو یا امام رضا ۲
درد من سوخته دل را بکن دوا ۲

من با هزار امید آمدم به سوی تو ۲
حاجتم روا بکن یا امام رضا ۲

نوع ماده : کلیپ تصویری بدون تصویر خواننده
زمان اجرا : نامشخص
اجرا کننده : نامشخص
مدت : ۱ دقیقه و ۱۷ ثانیه
ملاحظات :
این کلیپ کوتاه ترکیبی از صدای یک زن و تصاویری از حرم امام رضا علیه السلام است. این کلیپ به صورت دکلمه ایجاد شده، ترکیبی از متن دکلمه و تصاویری از حرم امام رضا علیه السلام است. این تصاویر اغلب در شب از حرم برداشته شده و در کنار برخی از آنها عبارت «السلام علیک یا علی بن موسی الرضا» نقش بسته است. این کلیپ توسط «استریو طوس، مرکز پخش نوارهای مذهبی، شرکتی و خام. سی دی های صوتی و تصویری و MP3» ارائه شده است که در «مشهد، بست پائین خیابان، بازار امین، مقابل مقبره پیر پالان دوز، شماره تلفن ۲۲۵۴۴۰۸-۰۵۱۱» قرار دارد. این دکلمه روی یک موسیقی که در تمام مدت در کلیپ پخش می شود، قرار گرفته است.

سرود سوم

متن سرود:

جسم ها خیره به او
قلب ها غرق دعا
بر لب پیر و جوان
همه یا رضا رضا

ای خدا کاش که من
یک کبوتر بودم
روی این گنبد زرد
شاد می آسودم

می زدم بال و پری
دور تا دور حرم
ازدلم پر می زد
ماتم و غصه و درد

غرق نور است و طلا
گنبد زرد رضا
بوی گل بوی گلاب
می رسد از همه جا

جسم ها خیره به او
قلب ها غرق دعا
بر لب پیر و جوان
همه یا رضا رضا

ای خدا کاش که من
یک کبوتر بودم
روی این گنبد زرد
شاد می آسودم

می زدم بال و پری
دور تا دور حرم
ازدلم پر می زد
ماتم و غصه و درد

غرق نور است و طلا
گنبد زرد رضا
بوی گل بوی گلاب
می رسد از همه جا

نوع ماده : کلیپ تصویری بدون تصویر خواننده
زمان اجرا : نامشخص
اجرا کننده : نامشخص
مدت : ۳ دقیقه و ۳۷ ثانیه
ملاحظات :
این کلیپ کوتاه ترکیبی از صدای یک خواننده و فیلم هائی از حرم امام رضا علیه السلام است. این فیلم ها حرم، صحن ها، زائران در حال زیارت، کبوترهای حرم را نمایش می دهد. در تمام مدت این کلیپ موسیقی پخش می شود این کلیپ توسط «استریو طوس، مرکز پخش نوارهای مذهبی، شرکتی و خام. سی دی های صوتی و تصویری و MP3» ارائه شده است که در «مشهد، بست پائین خیابان، بازار امین، مقابل مقبره پیر پالان دوز، شماره تلفن ۲۲۵۴۴۰۸-۰۵۱۱» قرار دارد. در ابتدای این کلیپ فیلمی از حرم که توسط هواپیمای در حال طواف بر دور حرم برداشته شده است، به همراه موسیقی ارائه می شود.

سرود چهارم

متن سرود:

……………………….. ی رضایم
از ازل آشنای رضایم

دل به هر خار و هر خس ندادم
چون که من مبتلای رضایم

تا ابد او بود دلبر من
دست لطفش بود بر سر من

جان زهرا ز ما رو مگردان
ای رضا ای رضا ای رضا جان (۲)

من به دام ولایت اسیرم
با ولایت به عالم امیرم

رحمتی کن رضا جان که باشد
نام تو بر لبم تا بمیرم

مهر تو در دلم خانه دارد
جان در این کنج ویرانه دارد

یک نگاهی به ما کن به احسان
ای رضا ای رضا ای رضا جان (۲)

ای که بر خلق عالم امیری
در عطا و کرم بی نظیری

سر نهادم به پای تو امروز
تا که فردا تو دستم بگیری (۲)

ای به هر درد و غم یاور من
رفته و تن بیا ؟ بر سر من

ای امید دل ناامیدان
ای رضا ای رضا ای رضا جان

دل به هر خار و هر خس ندادم
چون که من مبتلای رضایم

تا ابد او بود دلبر من
دست لطفش بود بر سر من

جان زهرا ز ما رو مگردان
ای رضا ای رضا ای رضا جان (۲)

من به دام ولایت اسیرم
با ولایت به عالم امیرم

رحمتی کن رضا جان که باشد
نام تو بر لبم تا بمیرم

مهر تو در دلم خانه دارد
جان در این گنج ویرانه دارد

یک نگاهی به ما کن به احسان
ای رضا ای رضا ای رضا جان (۲)

ای که بر خلق عالم امیری
در عطا و کرم بی نظیری

سر نهادم به پای تو امروز
تا که فردا تو دستم بگیری (۲)

ای به هر درد و غم یاور من
رفته و تن بیا ؟ بر سر من

ای امید دل ناامیدان
ای رضا ای رضا ای رضا جان (۲)

نوع ماده : کلیپ تصویری بدون تصویر خواننده
زمان اجرا : نامشخص
اجرا کننده : نامشخص
مدت : ۳ دقیقه و ۵۶ ثانیه
ملاحظات :
این کلیپ کوتاه ترکیبی از صدای یک خواننده یا تعدادی هم سرایان و فیلم هائی از حرم امام رضا علیه السلام است. این فیلم ها حرم، صحن ها، زائران در حال زیارت، کبوترهای حرم را نمایش می دهد. در تمام مدت این کلیپ موسیقی پخش می شود این کلیپ توسط «استریو طوس، مرکز پخش نوارهای مذهبی، شرکتی و خام. سی دی های صوتی و تصویری و MP3» ارائه شده است که در «مشهد، بست پائین خیابان، بازار امین، مقابل مقبره پیر پالان دوز، شماره تلفن ۲۲۵۴۴۰۸-۰۵۱۱» قرار دارد. در این کلیپ فیلم هائی از دست کشیدن زائران به ضریح امام رضا علیه السلام و تلاش برای دست سودن به آن نمایش داده می شود. کلیپ از نیمه یک مصرع آغاز می شود.

سرود پنجم

متن سرود:
یا علی موسی الرضا
حاجات ما را کن روا (۲)

دوس دارم صدات کنم تو هم منو صدا کنی
من تو رو نگا کنم تو هم منو نگا کنی