درباره روسیه(۴): مسکو

مقدمه:
مسکو پایتخت و بزرگترین شهر روسیه است. این منطقه رهبری سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشور روسیه را بر عهده داشته و مرکزی برای حمل و نقل به شمار می آید. مسکو بر حاشیه ی رودخانه ی مسکو در بخش اروپایی مرکزی غرب روسیه، استقرار یافته است.
فرمانروایان و یا تزارهای روسیه مسکو را تا سال ۱۹۱۷ یعنی زمانی که پایتخت کشور به سن پترزبورگ انتقال یافت، تحت فرمان خود داشتند. در سال ۱۹۱۸ مسکو بار دیگر به عنوان پایتخت انتخاب شد و از سال ۱۹۲۲ تا ۱۹۹۱ به عنوان پایتخت اتحادیه ی جمهوری سوسیالیست شوروی، به حساب می آمد.
مسکو آب و هوایی قاره ای با زمستانهای طولانی و سرد و تابستانهایی معتدل و کوتاه را داراست. متوسط بارندگی در طول سال ۶۹۰ میلی متر و بیشترین ریزش آن بارش سنگین برف در زمستان است.

جمعیت:
بنابر تخمین سال ۲۰۰۳ مسکو جمعیتی برابر با ۱۰۴۶۹۰۰۰ داشت. مابین سالهای ۱۹۷۰ و ۱۹۹۰ رشد سالیانه ی جمعیت شهری به صورت چشمگیری کاهش یافت- از ۲۱/۱ درصد به ۲۶/۰ درصد – و این تا اندازه ای به دلیل کاهش تعداد موالید بود.
ورود مردم از دیگر بخشهای روسیه، و تا حد کمتری از کشورهای جانشین اتحادیه ی شوروی سابق، حالا به عنوان عامل مهم رشد جمعیت شهری به شمار می آید. مسکو افراد جویای کار، شرایط زندگی بهتر و شور و هیجان شهری را جذب می کند، این شهر همچنین به عنوان توقفگاه بین راهی برای بسیاری از افرادی که قصد ترک کشور را دارند، خدمت رسانی می کند.
روس ها بزرگترین گروه قومی در مسکو هستند. همچنین شمار قابل ملاحظه ای از یهودیان (گروهی که در روسیه هم به لحاظ قومی و هم مذهبی مورد توجه هستند) اوکراینی ها، بلاروس ها ( یا روسهای سفید) و تاتارها به علاوه ی تعدادی از پناهندگان غیر روسی و دیگر مهاجران از افغانستان، قزاقستان، کشورهای بالتیک و آسیای مرکزی، در مسکو حضور دارند. مسیحیت ارتدوکس مذهب غالب در مسکو است. این شهر همچنین جماعت هایی از پروتستانها، مسلمانان، یهودیان، و کاتولیک های رومی را در بر می گیرد. زبان اول اغلب ساکنین مسکو، روسی است.

مسکو و نواحی مادر شهر آن:
مسکو در دنباله ای از حلقه های هم مرکز که بر دژهای اصیل قرون وسطایی با نام کرملین (Kremlin) تمرکز یافته اند، به نمایش کشیده شده است. شاهراه های وسیع اطراف – بلوار کمربندی ، میدان باغ و مسیر کمربندی بیرونی، گسترش تاریخی استحکامات شهری را ترسیم می کنند. همانند میله های یک چرخ، ۱۴ محور اصلی حمل ونقل از مرکز به سمت بیرون گسترده می شوند.
مسیر رودخانه ی مسکو در سر تا سر شهر انحنایی از شمال غرب به سمت جنوب شرقی دارد و پهنای آن در برخی مکانها به ۲۴۴ متر می رسد. بخشهایی شرقی و مرکزی شهر بر دره ی رودخانه واقع است و در جنوب غربی تپه های Sparrow ( نام پیشین این تپه ها لنین بوده است) صعودی بیش از ۲۰۰ متر دارند.
منطقه ی مسکو در سال ۱۹۶۰ تا ۸۸۵ کیلومتر مربع گسترش یافت و این زمانی بود که مرزهای شهری در جهت انطباق با راه کمربندی اوتر، توسعه یافتند. شهر در سال ۱۹۸۰ به میزان اندکی در نواحی الحاقی حومه ی شهر گسترش یافت و این توسعه برای یک شهر خاص به ۹۹۴ کیلومتر مربع و در مادر شهرها به ۱۰۶۲ کیلومتر مربع، رسید. در مکانهای بسیاری فرآیند توسعه از کمربند سبز فراتر رفته است، این نوار سبز حلقه ای از پارکهای حفاظت شده و زمینهای توسعه نایافته تر است که شهر را خارج از مسیر کمربندی اوتر، در بر می گیرند.
کرملین با قرار گرفتن در قلب مسکو بر ساحل شمالی رودخانه ی مسکو، مجتمع مثلثی شکلی است که با دیوارهای سنگی که ارتفاعشان به ۲۰ و محیطشان به نزدیک به ۵/۲ کیلومتر می رسد، محاط شده است. دیوارهای کرملین توسط ۲۰ برج که برخی از آنها دروازه های ورودی داخل کرملین را شامل می شوند، سیطره می یابند. درون دیوارها گنبد طلایی کلیسای ارتدوکس و کلیسای جامع قرون ۱۵ و ۱۶ میلادی و نیز کاخهای پیشین امپراطوریها و حکومتهای مردسالارانه ی روسی یا رهبران کلیسای ارتدوکس روس، واقع هستند. کاخ بزرگ کرملین که باشکوه ترین ساختمان در کرملین به شمار می رود، در سال ۱۸۹۴ به عنوان اقامتگاه امپراطوری نیکلاس اول، تکمیل شد. در میان تعداد زیادی از ساختمانهای منصوب به کلیسا می توان کلیسای جامع Assumption (ساخته شده در سال ۱۴۷۹) و کلیسای جامع فرشته ی بزرگ (Archangel) (1508)، هریک با ۵ گنبد مطلا، و کلیسای جامع بشارت (Annunciation) (1489؛ بازسازی در سالهای ۱۵۶۴-۱۵۶۲) با ۹ گنبد طلایی، را ذکر کرد ایوان (Ivan)، برج ناقوس بزرگ در قرن۱۶ ، با ارتفاعی برابر با ۹۸ متر، بلندترین ساختمان در کاخ کرملین است. از ساختمانهای مدرن کرملین، کاخ مجلس (ساخته شده در سال ۱۹۶۱) است، ساختمانی شیشه ای- بتونی با ۶۰۰۰ تالار کنفرانس که سابقا متعلق به حزب کمونیست اتحادیه ی جماهیر شوروی (CPSU) بود و حالا عمدتا برای امور فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد. دیگر ساختمانهای کرملین اداره ها و اقامتگاههای رسمی برای رئیس جمهوری روسیه را شامل می شود.
درست خارج از دیوار شرقی کرملین نمای میدان سرخ، مقبره ی و.آی. لنین (Vladimir Ilich Lenin) قرار دارد که آثار حفظ شده ی اولین رهبر اتحادیه ی شوروی را شامل می شود. در امتداد ضلع مقابل میدان سرخ فروشگاه بزرگی قرار دارد که با عنوان GUM ( سرواژه ی روسی برای فروشگاه بزرگ دولتی) شناخته شده است. این فروشگاه در اوایل سالهای ۱۹۹۰ به بخش خصوصی واگذار شد. در پایانه ی جنوبی میدان، کلیسای جامع سنت باسیل مقدس ( Saint Basil) واقع است که مابین سالهای ۱۵۵۵ و ۱۵۶۰ به مناسبت جشن پیروزی ارتش تزار روس، ایوان آی. وی. واسیلیویچ (Ivan IV Vasilyvich)، ساخته شد. از دیگر نماهای میدان سرخ می توان به موزه ی تاریخی دولت و کلیسای جامع بازسازی شده ی کازان، که اساسا در سال ۱۶۲۶ ساخته شده، اشاره کرد. در شرق میدان سرخ، بخش تجاری معروف به کیتای – گورود (Kitay-gorod) – حومه ی شهری متعلق به صنعتگران و بازرگانان کرملین قدیم – قرار دارد که دفتر کار تجاری و چشم اندازهای بسیاری را در بر می گیرد. در جنوب غربی کرملین، عمارت المثنی کلیسای جامع مسیح ناجی – بزرگترین کلیسا در روسیه – قرار دارد که ساخت آن به سال ۱۹۹۵ باز می گردد. کلیسای اصلی قرن ۱۹همی در سال ۱۹۳۱ و به فرمان رهبر اتحادیه ی شوروی، ژوزف استالین، ویران شد.
با توجه به افق برنامه ریزی در دوران اتحادیه ی شوروی، نواحی مسکونی از بخشهای صنعتی شهر مجزا شدند. در حدود ۹۰ درصد از تقریبا ۳ میلیون واحدهای خانگی، بعد از سال ۱۹۹۵ و اغلب به شکل بلوکهای آپارتمانی با چندین طبقه، ساخته شدند. این میزان علاوه بر ساختمانهای آجری ۵ تا ۹ طبقه به بالا که در اواخر سالهای ۱۹۵۰ به دنبال بخشی از تلاش حکومت برای جبران کمبود مسکن، ساخته شدند، شامل آپارتمانهای چند طبقه ای بودند که بعد از سال ۱۹۷۰ در حاشیه ی شهر ایجاد شدند. برخی از آپارتمانهایی که در سال ۱۹۵۰ ساخته شده اند نیاز به نوسازی دارند و این در حالی است که تمامی آپارتمانها آب لوله کشی و سیستم فاضلاب داشته و تقریبا همه ی آنها دارای آب گرم و حمام هستند. بیشتر این ساختمانها سیستم حرارتی مرکزی و تلفن دارند. در ژانویه ی ۱۹۹۲ حکومت شهری به مستأجران اجازه داد تا با ثبت و پرداخت شهریه ی اندکی، مالکیت آپارتمانهایشان را مطالبه کنند.

فرهنگ و آموزش:
دانشگاه دولتی مسکو ( تأسیس شده در سال ۱۷۵۵) بزرگترین و مهمترین نهاد آموزشی در روسیه، یکی از بیش از ۷۵ نهاد آموزش عالی در مسکو، است. آکادمی علوم روسیه و نهادهای تحقیقاتی مرتبط با آن دارای قرارگاههایی در شهر هستند. کتابخانه ی دولتی روسیه یکی از بزرگترین مجموعه های جهان را داراست.
چندین نهاد فرهنگی مشهور جهان در مسکو قرار دارد. تئاتر بولشوی که در سال ۱۸۲۵ تأسیس شده، خانه ی یکی از قدیمی ترین گروههای بالت یعنی بالت بولشوی، است. فاخرترین مجموعه های هنری روسیه بیرون از موزه ی هرمیتاژ سن پترزبورگ، در موزه ی هنرهای عالی پوشکین مسکو و گالری دولتی ترتیاکف (Tretyakov)، واقع اند.
مسکو به عنوان جایگاه استقرار اسقف اعظم ( حوزه ی قدرت پدرشاه) کلیسای ارتدوکس روسیه از سال ۱۵۸۹، نزد معتقدان به این مذهب دارای اهمیت بسیاری است. این شهر چندین صومعه از جمله صومعه ی دانیلوف (Danilov) (تأسیس شده در سال ۱۲۸۲) را شامل می شود، جائیکه شعبه ی پدرشاهی ارتدوکس روسی در مسکو، دفاتر کاری خود را داراست.