آغازگر این شماره، نامه دیگری از پراگ است به قلم پرویز دوائی با نام «چشم‌های مادر …». رسیدن بسته تنقلاتِ پیشکشیِ دوستی از تهران، خیال نویسنده را پرواز می‌دهد به سال‌های دور کودکی و یاد ایام گذشته: «آن تنقل‌های مثل نخودچی و گندم‌شاهدانه و توت‌خشکه و آلبالوخشکه و آلو برغانی (در تفاوت با آلو بخارا) و نُقل معطر بادامی و آجیلِ تَر و آجیلِ خشک و قطّاب و گز مغزپسته و سوهان‌عسلی و ده‌ها مواد دیگر، این‌ها برای تک‌تک ماها، به‌خصوص افرادی باستانی نظیر این بنده، پشت هر کدام حکایت‌ها هست و به هر کدام رشته‌هایی وصل است که به آن‌ها یک بُعد خاکی و نژادی، رنگی اسطوره‌ای و روانی می‌بخشد، همپای راه زندگی آدم و بگیر و بیا جلو تا خود امروز، خصوصیاتی که آدمیزاده به هر کجای جهان هم که پرت افتاده و هر مدتی هم که دور از وطن بوده باشد، به قول معروف نمی‌تواند زیرش بزند…»
ظلمت در نیمروزی متفاوت» نوشته مایکل اسکامل با ترجمه گلی امامی، شرحی مفصل و ناشنیده است از یافته شدن نسخه اصلی ظلمت در نیمروز، رمان معروف آرتور کوستلر. در این مقاله به برخی از تفاوت‌های مهم و چشمگیر متن آلمانی با برگردان انگلیسی کتاب اشاره میشود؛ ترجمه‌ای که مبنای کار مترجمان در ده‌ها زبان دیگر (از جمله فارسی) است. در پایان می‌خوانیم: «برای خوانندگان مانند آن است که نقاشی رنگ و روغنی را برای نخستین بار می‌بینند که جلای کهنه و رنگ و رو رفته روی آن پاک شده است. شکلهای نقاشی تناسب اصلی خود را مییابند، جزئیات بهتر دیده میشوند، حرکات قلممو قابل تشخیصتر و تحسینبرانگیزتر میشوند، و درک ما از رمان در مقام ادبیات، مستقل از زمان و موضوع، به‌مراتب برجستهتر میشود.»
«بود و نمود سخن» به قلم مهران افشاری، نقدی است بر کتابی به همین نام از احمد کریمی‌حکاک. «عنکبوتی اسیر در تار خویش» نقدی است از حمید نامجو بر کتاب عنکبوت اثر هانری تروایا با ترجمه پرویز شهدی.
معصومه علی‌اکبری کتاب دنیای بسته (جامعه‌شناسی و روان‌شناسی زندان از درون) نوشته عماد‌الدین باقی را بررسی کرده است. او در جایی از مقاله می‌نویسد: «آن‌چه برای نگارنده در این کتاب به‌خصوص بر اساس ایده بنیادین‌اش یعنی «زندانوارگی» روشنایی‌بخش بود، شباهت میان دو دنیای درون و بیرون زندان و امکان تعمیم روابط زندانواره، یعنی مناسبات دنیای بسته به روابط روزمره افراد است که زمینه‌ساز بسیاری از بزه‌های امروز و هنجارشکنی‌های مختلف در سطح اجتماع است. هنجارشکنی‌هایی که بیشتر شبیه تجاوز به حریم خصوصی دیگران و یا متلاشی کردن حریم عمومی است.»
«رفت و برگشت ترکیه» از کاوه بیات به بررسی کتاب سقوط امپراتوری و تولد جمهوری اثر هانی شکرو اوغلو با ترجمه رضا جوادی اختصاص دارد. کتاب نگاهی دارد به تاریخ ترکیه و نقش آتاتورک در آن و بویژه شامل بازنگری اساسی در روایت حاکم از چگونگی فروپاشی امپراتوری عثمانی و شکل‌گیری جمهوری ترکیه است.
در ادامه فرخ امیرفریار در «خرّم‌آبادشناخت» به بررسی دو کتاب اخیر سیّد فرید قاسمی می‌پردازد، پژوهشگری که از چند دهه پیش به پژوهش در تاریخ مطبوعات و کتاب و نیز زادگاهش خُرّم‌آباد اشتغال دارد: سرگذشت خُرّم‌آباد (اقلیم، پیشینه، آثار، سیاست، اجتماع، اقتصاد، فرهنگ و هنر، آداب، مذهب، آموزش، ورزش)؛ و دانشنامک خُرّم‌آباد. «سرگذشت خُرّم‌آباد و دانشنامک خُرّم‌آباد کتاب‌های مرجعی درباره این شهر کهن و مهم ایران است که تقریباً از ذکر هیچ نکته‌ای درباره آن از آغاز تا امروز فروگذار نشده است. یعنی از تاریخ کهن شهر و دوران‌های مختلف گرفته تا معماری، غذاها و خدمات شهری، آداب و رسوم و ورزش و … با دقت خاص مؤلف که از ثبت جزئی‌ترین نکات هم نمی‌گذرد.»
«پایمردی در میدان» از مجید رُهبانی به بررسی کتاب هفتاد سال پایداری: خاطرات حسین شاه‌حسینی (جلد اول: ۱۳۲۰-۱۳۶۰) اختصاص دارد که به‌کوشش امیر (بهروز) طیرانی منتشر شده است. حسین شاه‌حسینی (متولد ۱۳۰۶ در محله سرچشمه تهران) از فعالان سرشناس نهضت ملّی ایران است که ده‌ها سال حضور در میدان‌های اجتماعی و سیاسی، انبوهی از خاطرات و دانسته‌های تاریخی او را در این کتاب رقم زده است. او در این خاطرات از زندگی خود و قشر‌هایی از مردم (به‌ویژه اصناف و بازاریان) در سال‌های پُرتکاپوی جنبش‌های اجتماعی و سیاسی معاصر ایران سخن گفته است.
در ادامه، این کتاب‌ها نیز معرفی و بررسی شده‌اند:
عکس یادگاری با فرعون: یادداشت‌ها و برداشت‌های سفر عباس نادری؛
کتابچه فروتن آشپزی/ مینو امیرقاسمی (استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تبریز)؛
باد خزان: درباره غلامحسین درویش و چرخ بی‌آیین: درباره ابوالقاسم عارف قزوینی/ هر دو تألیف فرهود صفرزاده.
نادر انتخابی در مقاله «میراث شرق‌شناسان شوروی» که بخش نخست آن در این شماره آمده است، کتاب میراث مطالعات شرقی شوروی (زیر نظر میکائل کمپر، استاد مطالعات اروپای شرقی در دانشگاه آمستردام و استفن کنرمان، استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه بُن) را به تفصیل نقد و بررسی کرده است. مقاله از توجه به مطالعات شرقی در روسیه تزاری و چگونگی شکل‌گیری حوزه‌های خاورشناسی در آن امپراتوری آغاز میشود و با شرح دگرگونی‌های این مطالعات در دوره شوروی ادامه می‌یابد. کانون‌های تمرکز پژوهشگران روس در حوزه تمدن ایرانی و زبان فارسی و همچنین تنگناهای پژوهشی در نظام استبدادیِ برخاسته از انقلاب بلشویکی جایگاهی ویژه دارد.
هومن عباسپور در مقاله‌ای آموزشی با عنوان «نگاه ویراستار»، به نقد ویرایشی کتاب فرهنگ توصیفی نحو پرداخته است.
بخش هفتم از سلسله مقالاتِ «نام‌های آثار ادبی از کجا آمده‌اند؟» (نوشته گری دِکستِر با ترجمه پرتو شریعتمداری) به دو اثر اختصاص دارد: جمهوری افلاطون و رمانی از آگاتا کریستی به نامِ و بعد دیگر کسی نماند.
زری نعیمی در صفحات «هزار و یک داستان» بر این کتاب‌ها نقد نوشته است:
آن‌ها که به خانه من آمدند/ شمس لنگرودی؛
بی‌مرزِ بی‌مرز/ محمدرحیم اخوّت و سحر مهندسی‌نمین؛
سپیدتر از استخوان/ حسین سناپور؛
خانه‌ای از آنِ دیگری/ محبوبه موسوی؛
دست‌نوشته‌ها/ فرهاد کشوری؛
کوپه اختصاصی/ یوریک کریم مسیحی؛
والس یک نفره/ ماه‌منیر کهباسی؛
یلدا دارد می‌میرد/ رزیتا بهزادی.
در ادامه معرفی کوتاه چند اثر آمده است، از جمله سه کتاب به قلم محمدعلی سلطانی:
کردهای ایزدی، مهرپرستان ایرانی؛
حماسه ملّی ایران در اعتقاد یارسان؛
کردها، پرچمداران ادب فارسی در ایران و میانرودان
و نیز کتاب‌هایی چون:
اسناد، بیانیه‌ها و صورت‌جلسات جبهه ملّی دوم/ به‌کوشش علی شجاع و امیر (بهروز) طیرانی؛
آئین دانشجویان (نخستین نشریه دانشجویی دانشگاه تهران، ۱۳۲۳-۱۳۲۴)/ به‌کوشش و با پیشگفتار محمد توکلی ترقی؛
نامه‌های همایون صنعتی‌زاده به خواهرش/ به کوشش گلی امامی؛
منصور اوجی (تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران)/ عبدالرحمن مجاهدنقی؛
گفتگوهایی با اوژن یونسکو، ساموئل بکت، ژان ـ لویی بارو درباره آثارشان/ احمد کامیابی‌مَسْک؛
از مهر و دلبستگی (داستان‌های کوتاه روسی)/ ترجمه صوفیا محمودی؛
آشیانه اشراف/ ایوان تورگنیف، ترجمه آبتین گلکار؛
مارکس چه می‌گوید؟/ ارنست فیشر و فرانتس مارک، ترجمه فیروز جاوید؛
انشتین از فلش‌کارت استفاده نمی‌کرد/ کتی هیرش پازک، روبرتا گولینکف و دیان ایر، ترجمه شاپور پشابادی.
پایان بخش این شماره، پس از «تازه‌های بازار کتاب» از فرّخ امیرفریار، نوشته‌هایی در گرامیداشت پرویز کلانتری به قلم ایرج پارسی‌نژاد و محمدحسین عزیزی است.
این گزارش خبری در چارچوب همکاری انسان شناسی و فرهنگ و مجله جهان کتاب منتشر می شود
صفحه جهان کتاب در انسنان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/cooperation/789