فوکو، میشل، ۱۳۸۹، ترجمه رضا نجف زاده، تهران» نشر نی.
درس گفتارهای فوکو مجموعه ایی از سخنرانیها و درس‌های او از اوایل دهه ۱۹۷۰ را شامل میشود. درس‌هایی که در موسسه کّلِژ دو فرانس (کالج فرانسه) و دانشگاه‌ها و موسسه‌های آمریکای شمالی ارائه شده است. این مجموعه “تولد زیست سیاست” برای نخستین بار در سال ۲۰۰۴ به زبان فرانسه از سوی انتشارات گالیرما به چاپ رسید. نسخه انگلیسی این اثر نیز با ترجمه گراهام برچل در سال ۲۰۰۸ از سوی نشر پالگریو منتشر شده است. اما کتاب پیش رو با ادبیات دقیق و وسواس قابل تقدیری توسط رضا نجف زاده ترجمه شده و در سال ۱۳۸۹ توسط نشر نی به چاپ رسیده است.
نوشته‌های مرتبط
درس گفتارهای فوکو، ادامه یا تکرار اثرهای دیگر فوکو یا حاشیه نویسی تازهای بر آنها محسوب نمیشود. فوکو در درس گفتارهایش استقلال شکلی و محتوایی خاصی به خرج می دهد و ارائه ویژهایی را به نمایش می‌گذارد. سازمان دهی منسجم و گرایش به ارائه آکادمیک مطالب، در همه روزهای تدریس فوکو در کالج فرانسه دیده می شود.
اما در کتاب پیش رو بحث بر سر چیست؟ زهره روحی می گوید:” بحث بر سر بررسیِ تاریخیِ حکمرانی ِعقلانی ِ بازار و جامعه است”.
فوکو در درس گفتارهای فرانسه چشم اندازهای متنوع و مختلفی را پیش روی مخاطبهایش می گذارد. مترجم کتاب پیش رو می نویسد: “ هیچ میدانی را از حفاریهای زیر و رو کنندهاش استثنا نمیکند: امنیت، استعمار، ملیت، نژاد و عقبه قومی، مسکن، تربیت و یا کودکان، جنون و اختلال روانی، سوبژکتویته، حقیقتمندی، فاشیسم، لیبرالیسم آمریکایی و اروپایی، دولت و ترفندهای مراقبت از اتباع، کنترل موالید، کشتن و زنده نگه داشتن، فراماسیون سرمایه داری، تبیه وکیفر و جنگ که خود مدل جامعه انسان هایی است که روابطی جنگ آسا دارند.”اما خط تحلیلی و انتقادی به اردوگاه لیبرالیسم و نئو لیبرالیسم، خطیست که در همه روزهای تدریس فوکو پر رنگ است. او از لیبرالیسم و تحقق فن جدید حکمرانی در قرن هجده و شکل گیری بازار به منزله محل شکل‌گیری حقیقت شروع میکند. بخش زیادی را به نئو لیبرالیسم آلمانی و نظریه پردازانی چون اویکن، بوم، مولر، هایک، و … اختصاص میدهد و به بستر تاریخی و سیاسی – اقتصادی نئو لیبرالیسم آلمانی می‌پردازد و در ادامه مفهوم حاکمیت قانون در قرن هجده و مقایسه آن با استبداد و دولت پلیسی را محور قرار میدهد و این جریان را که چگونه قواعد حاکمیت قانون وارد نظم اقتصادی شده است، شناسایی می کند. بار دیگر خط سیر نئولیبرالیسم را در آمریکا پیگیری میکند و آن را کنار نئو لیبرالیسم اروپایی می نشاند و واگراییها و هم‌گرایی‌های این دو مسیر را به نمایش می‌گذارد.
فوکو در راستای درس گفتارهایش تلاش میکند پای “ سرمایه انسانی” را به عرصه تحلیل باز کند و در ادامه به بسط تبیین اقتصادی در قلمروهایی می پردازد که پیش از این غیر اقتصادی تلقی می شدند و در این ایستگاه، فوکو به واقع میخواهد نشان بدهد که نئولیبرالیسم آن چیزی نیست که نشان میدهد. او معتقد است که نئولیبرالیسم؛ آدام اسمیت، جامعه مبتنی بر بازار، گولاکی در سویه پنهان سرمایه داری نیست.
”فوکو میخواهد نشان دهد که این مسئله، طراحی چگونگی اعمال همه جانبه قدرت سیاسی بر اساس قواعد اقتصادی بازار است. او که پیرو رصد شناسی نئو لیبرالیسم است، به مسئله ی اصلاح حقوق کیفری در پایان قرن هجدهم می رسد و در در الگوی اصلاحات انساندوستانه حقوق کیفری، هم چنان دریافت نگاه اقتصادی به این تغییرِ الگو را حفظ میکند و پیشتر به آنجایی از تحلیل می رسد که قانون را هم از همین زاویه نگاه می کند :” این علاقه وسیع به قانون، اصلی که دائما یادآوری شده که برای این که نظام تنبیهی کارکرد خوبی داشته باشد، قانون خوب لازم و تقریبا کافی است؛ چیزی نیست جز تمایل به آن چه به زبان اقتصادی می توان کاهش هزینه معامله نامید. قانون، اقتصادی ترین راه برای مجازات کافی افراد و موثر بودن این مجازات است.” انگار در همه سخنرانیهای فوکو، بحث بر سر” انسان اقتصادی “ است. اینکه چگونه انسان اقتصادی به منزله عنصر بنیادین خرد حکومتی نوین در قرن هجدهم ظهور کرد و اینکه در نظریه نئولیبرالسم، مدل انسان اقتصادی چگونه به تمام اشکال رفتار تعمیم پیدا میکند. از همین رو، فوکو جامعه مدنی را از لاک تا فرگوسن ردیابی و تبیین می کند که انسان اقتصادی و جامعه مدنی عناصر جدایی ناپذیر تکنولوژی حکومتی لیبرال هستند و اعتقاد دارد جامعه مدنی بخشی از تکنولوژی حکومتی مدرن است.فوکو در همه این مسیر به دنبال این است که رابطه سوژه اقتصادی یا مناسبات سوژه اقتصادی را با قدرت یا قدرت سیاسی شناسایی کند و به بررسی عناصر تاریخی مفهوم انسان اقتصادی بپردازد و در مجموعِ این درس گفتارها، تلاش میکند مخاطب را در فضای پاسخ به این پرسش کلیدی قرار دهد که “ لیبرالیسم را چگونه باید فهمید؟”
این یادداشت در چارچوب همکاری میان انسان شناسی و فرهنگ و روزنامه مردم سالاری به انتشار می رسد.
پرونده ی «میشل فوکو» در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/10102
