شاید برای شما هم پیش آمده باشد که به جشنواره‌های فرهنگِ اقوام ایرانی که در آن غذاها، لباس ها، موسیقی و صنایع دستیِ هر استان معرفی می‌شود؛ رفته باشید و یا گزارش آنرا در رسانه‌ها دیده باشید. در این جشنواره‌ها آنچه که جالب به نظر می‌رسد زندگیِ مملو از رنگ‌های شاد اقوام مختلف ایرانی است. لباس‌های محلّی زنانی که در این جشنواره‌ها حضور دارند یک ویژگی مهم دارد و آن تنوّع در سبک و رنگ لباس ها؛ ضمن حفظ هنجارهای مرسوم است. برگزارکنندۀ این جشنواره‌ها هم معمولا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است و می‌توان تصور کرد که پیام این جشنواره‌ها آن است که رنگ‌های شاد جزو میراث فرهنگی جامعۀ ایرانی محسوب شده و باید از این میراث محافظت کرد. جالب آنکه ویژگی مذکور؛ یعنی سبک‌ها و رنگ‌های متنوّع در لباس در کلیپ‌ها یا کتاب‌های تبلیغاتی که نهادهای دولتی برای معرفی سرزمین ایران برای جهانیان تهیه کرده اند نیز وجود دارد. البته این تصاویر غیرواقعی نیست. برای مثال وقتی شما به روستاهای مختلف استان گیلان سفر می‌کنید در چهار نقطۀ شمالی، جنوبی، شرقی و غربی این استان مشاهده خواهید کرد که پوشش محلّی زنان سالمند در عین تفاوت در سبک، رنگ‌های شادی دارند. در استان‌های دیگر کشورمان هم وضعیت به همین شکل است. جالب آنکه هر چه به سمت روستاهایی می‌رویم که بکرتر و اصیل‌تر مانده اند؛ رنگ‌ها هم شاد‌تر و متنوّع‌تر می‌شوند. روستاهایی که کمتر دچار تهاجم فرهنگی شده اند و در واقع اصیلِ اصیل اند. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یک سازمان رسمی دولتی است. ولی بیایید این پرسش را طرح کنیم که نگاه دیگر نهادهای رسمی به پوشش‌های رنگی چگونه است؟ منظورم آن است که فرض کنیم دختران این مرز و بوم بخواهند میراث فرهنگی این کشور را – همانطور که سازمان میراث فرهنگی به ما و به جهانیان معرفی می‌کند- پاس بدارند و از پوشش‌های رنگی استفاده کنند. واقعا در این زمینه نهادهای رسمی چقدر پذیرای تنوّع در سبک و رنگ لباس(در عین حفظ هنجارهای مرسوم) هستند؟ آیا بیشتر نهادهای رسمی مدافع و مروّج یکدستی در پوشش و همچنین رنگ‌های متمایل به تیره نیستند؟ چرا در این خصوص بین نهادهای رسمی تناقض وجود دارد؟ اگر استفاده از سبک‌های متفاوت و رنگ‌های متنوع خوب است چرا همه نهادهای رسمی به آن اقبال نشان نمی‌دهند؟ اگر خوب نیست چرا سازمان میراث فرهنگی این ویژگی را به عنوان نقطه قوت و تمایز سرزمین ایران معرفی می‌کند؟
چند سالی است که زنان در شهرهای بزرگ کشورمان به تدریج به استفاده از لباس‌های رنگی گرایش پیدا کرده اند و تنوع در سبک و رنگ لباس، مجددا در پوشش زنان دیده می‌شود. گویی آن سیاست فرهنگی که زنان را به یکدستی در سبک و تیرگی در رنگ تشویق می‌کرد نتوانسته است موفقیت چندانی بدست آورد. اگر واقع بینانه نگاه کنیم این انتخاب زنان در راستای حفظ همان میراثی است که سازمان میراث فرهنگی کشورمان آن را به عنوان ویژگی بارز سرزمین ایران معرفی می‌کند و ارتباطی با غرب و یا تهاجم فرهنگی ندارد. این را باید نوعی بازگشت به اصالت فرهنگی در اشکال جدیدش قلمداد کرد و به فال نیک گرفت.
نوشته‌های مرتبط
این مطلب قبلا در ویژه نامه نوروزی ۱۳۹۵ و دهمین سالگرد تاسیس انسان شناسی و فرهنگ منتشر شده بود.