تاریخ اندیشه و نظریه های انسان شناسی

فکوهی، ناصر، ۱۳۸۳، تاریخ اندیشه و نظریه های انسان شناسی ، تهران، نشر نی، ۴۷۴ صفحه.

رویکرد اساسی مورد استفاده در کتاب حاضر به موضوع نظریه، رویکردی سه گانه بوده است: تاریخ، انسان ، اندیشه.

در نخستین رویکرد، نظریه در قالب های تاریخی مورد بحث قرار گرفته است. در اینجا هدف آن بوده است که بتوان رابطه ای منطقی میان هر یک از دوره های تاریخی و نطریه هایی که در آن دوره ظاهر شده یا از میان رفته اند بر قرار کرد.

دومین رویکرد به نظریه در کتاب حاضر از خلال اندیشمندان بوده است. در انسان شناسی بیش از هر علم دیگری می توان نوعی نزدیکی و وابستگی را میان سرنوشت های فردی و اندیشمندان و نظریه ها و اندیشه های آنها مشاهده کرد. و سرانجام رویکرد سوم در این کتاب، پرداختن به نظریه در قالب خود نظریه ها بوده است و نظریه ها در این رویکرد، گاه در قالب های ملی(همچون انسان شناسی فرانسه، بریتانیا یا امریکا) گاه در قالب مکاتب نظری عام همچون کارکرد گرایی و تطور گرایی و سرانجام گاه در قالب مکاتب نظری که بر گرد یک موضوع شکل گرفته اند، ارائه شده است.

در تقسیم عمومی کتاب تلاش شده است ضمن قائل شدن سهمی مهم برای اندیشه های باستانی و کلاسیک، که حضور پیوسته آنها در اندیشه انسان شاختی باید همواره مورد نظر باشد، سهم اساسی در دو فصل آخر و به ویژه در فصل ششم به اندیشه های قرن بیستم و به خصوص آخرین نظریه های مطرح شده در علم زنده و فعال انسان شناسی داده شود تا خوانندگان بتوانند دیدگاهی جامع و کامل نسبت به مبحث نظریه در انسان شناسی داشته باشند.

فهرست مطالب

پیشگفتار
مقدمه: اندیشه انسان شاختی
۱- انسان شناسی و مردم شناسی
۲- از «خود» تا «دیگری»

فصل اول: اندیشه انسان شناختی در عصر باستان
۱- ادیان
مزدا گرایی
یهودیت
مسیحیت
اسلام
هندوئیسم و بودیسم
امریکای پیش از کلمب

۲- یونان باستان
هرودوت
ارسطو
فصل دوم: اندیشه انسان شاختی در قرون وسطی
۱- قرون وسطای اروپایی
آگوستین قدیس
توماس آکویناس
دومینیکن ها
میسیونر ها
جهانگردان

۲- تمدن اسلامی
ابن خردادبه
یعقوبی
ابن فضلان
مسعودی
ابن حوقل
مقدسی
بیرونی
ناصر خسرو
ادریسی
ابن بطوطه
ابن خلدون
سایر جعرافی دانان و تاریخ دانان اسلامی

فصل سوم : از نوزایی تا عصر انقلاب ها
۱- نوزایی و اندیشه انسان شناختی
نوزایی
«کشف» امریکا
میسیونرها
آرمان شهرگرایان

۲- عصر انقلاب ها
بیگانه گرایی
روشنگران و انقلاب
فصل چهارم: نظریه های انسان شناسی در قرن نوزدهم
۱- آغاز علم مردم شناسی
انسان شناسی و استعمار

۲- نژاد گرایی
آرتور دو گوبینو
ژرژ واشه دولاپوژ
هوستون استوارت چمبرلین

۳- تطور گرایی
لامارک
چارلز داروین
فلسفه تطوری قرن نوزده
تطور گرایان بریتانیایی
تطور گرایی در امریکا
تطور گرایی در آلمان
تطور گرایی در فرانسه

۴- اشاعه گرایی
اشاعه گرایی در المان و اتریش
اشاعه گرایی در فرانسه
اشاعه گرایی افراطی در بریتانیا
اشاعه گرایی در امریکا
فصل پنجم: نظریه های انسان شناسی در قرن بیستم
۱- کارکردگرایی
ریشه شناسی
اصول کارکردگرایی
برونیسلاو مالینوفسکی

۲- ساختار گرایی
ریشه شناسی
انسان شناسی اجتماعی بریتانیا
الفرد رجینالد رادکلیف براون
تداوم ساختار- کارکردگرایی در انسان شاسی اجتماعی بریتانیا
سایر متفکران مکتب انسان شناسی اجتماعی بریتانیا
ساختارگرایی در فرانسه

۳- فرهنگ و شخصیت
روان شناسی و مکتب فرهنگ و شخصیت
ادوارد ساپیر
روث بندیکت
مارگارت مید
رالف لینتون
آبرام کاردینر
فصل ششم : آخرین تحولات و چشم اندازها در نظریه های انسان شناسی
۱- محیط شناسی فرهنگی
ژولین استیوارد
لسلی وایت
سایر اندیشمندان محیط شناسی فرهنگی
نقد

۲- ماتریالیسم فرهنگی
ماروین هریس
سایر انسان شناسان در نظریه ماتریالیسم فرهنگی
نقد

۳- انسان شناسی فمینیستی و جنسیت
نگاهی اجمالی به زندگی و آثار گروهی از اندیشمندان فمینیست
محور مباحث
نقد

۴- انسان شناسی شناختی
مفاهیم محوری
نقد

۵- انسان شناسی دینی، نمادین و تفسیری
انسان شناسی دینی
انسان شناسی نمادین و تفسیری
نقد

۶- مکتب انسان شناسی منچستر
ماکس گلوکمن
سایر انسا شناسان منچستر
نقد

۷- انسان شناسی اقتصادی و مارکسیستی
مفاهیم اساسی مارکسیسم کلاسیک
شیوه تولید آسیایی
تحول مارکسیسم در قرن بیستم
انسان شناسی اقتصادی
انسان شناسی اقتصادی مارکسیستی
انسا شناسی سیاسی فرانسه
انسان شنسی مارکسیستی در بریتانیا و آمریکا

۸- انسان شناسی اجتماعی پیر بوردیو
محورهای نظری
نقد

۹- پسا مدرنیسم و انسان شناسی
از مدرنیته تا پسا مدرنیته
پسامدرنیسم
پسا ساختارگرایان
آیا انسان شناسی پسا مدرن ممکن است؟
نقد
سخن آخر
کتاب نامه
ضمایم
فرهنگ انسان شناسان
۵۰ اثر کلیدی در تاریخ نظریه انسان شناسی
سال شمار انسان شناسی
فهرست پایگاه های اینترنتی
واژه نامه
نمایه

فهرست قاب ها
دوزخ (مهرداد بهار)
گناه نخستین(سقفر پیدایش، عهد عتیق)
طغیان شیطان (قرآن)
بیداری(سامبوتا، به نقل از رنه بروال)
رسوم ایرانیان(هرودوت)
بندگی طبیعی(ارسطو)
شهر خدا(آگوستین قدیس)
اطاعت از حاکمان(توماس آکویناس)
سرندیب(ابن خرداد به)
مرزها و کیش چینیان( احمد بن ابی یعقوب)
روس ها(ابن فضلان)
تبت(مسعودی)
مردم فارس(ابن خوقل)
صفت شهر مصر و ولایتش(ناصر خسرو)
مراسم تشیع جنازه در دمشق و هندوستان(ابن بطوطه)
غصبیت در شهرها(ابن خلدون)
پاپ ها(اراسموس)
مردمان جهان نو(کریستف کلمب)
وحشی نیک(مونتنی)
تاثیر اقلیم در روحیه انسان ها(منتسکیو)
انسان ابتدایی(ژان ژاک روسو)
نابرابری طبیعی انسن ها(آرتور دو گوبینو)
تنازع بقا(چارلز داروین)
شکار و جادو (جیمز فریزر)
قدسی و ناقدسی(امیل دورکیم)
فرهنگ و تمدن (مارسل موس)
اشاعه فرهنگی(رابرت لاوی)
اصول بنیادین کارکرد گرایی(برونیسلاو مالینوفسکی)
فرایند اجتماعی (رادکلیف براون)
خویشاوندی و نظم اجتماعی (مایر فورتس)
تاثیر الگوهای ناخود آگاه بر رفتار اجتماعی (ادوارد ساپیر)
فرد و جامعه (روث بندیکت)
نهادهای اولیه و ثانویه(آبرام کاردینر)
انسان شناسی کاربردی (روژه باستید)
هسته فرهنگی(ژولین استیوارد)
مفهوم فرهنگ(لسلی وایت)
فرایندهای موازی تطور(ماروین هریس)
نظریه جنسی/ جنسیتی)
آفرینش جهان(مارسل گریول)
درباره ماهیت درک انسان شناختی (کلیفورد گیرتز)
تخریب ناپاکی (مری داگلاس)
تعارض اجتماعی و مناسک افریقایی(ماکس گلوکمن)
انسان شناسی ارکسیسیتی( موریس گودولیه)
مرگ شاه(ژرژ بالاندیه)
منش و فضای شیوه های زندگی (پیر بوردیو)
مرکز شهر، مرکزی تهی(رولان بارت)
اعمال قدرت(میشل فوکو)
موقعیت پسا مدرن( ژان فرانسوا لیوتار)
مسئولیت مردم نگار(میشل لیریس)

فهرست شکل ها
– مراحل تطور از دیدگاه مورگان
– از میان رفتن جزئی زنجیره اشاعه
– افزایش اجزای جدید به زنچیره اشاعه
– کانون و مسیرهای اشاعه
– نمودار تابعی الف
– نمودار تابعی ب
– رابطه نیازهای اولیه و پاسخ های فرهنگی
– لایه های ساختارگرایی
– مبادله محدود و مبادله تعمیم یافته
– حوزه های ممنوعیت و امکان ازدواج
– چرحه نهادها و شخصیت
– رویکردهای امیک و اتیک در ماتریالیسم فرهنگی
– پارادایم معنایی
– مشخصات شیوه تولید آسیایی
– طرح عمل اجتماعی فرد از دیدگاه بوردیو
– رابطه منش و شیوه زندگی در نزد بوردیو