آیا بین تسلیم شدن دکتر حشمت و حاج احمد کسمایی تفاوتی وجود دارد؟!
طرح مساله
نوشته‌های مرتبط
دکتر ابراهیم حشمت و حاج احمد کسمایی از رهبران اصلی جنبش جنگل تقریبا در «زمانی واحد» خود را تسلیم دولت وثوق الدوله کردند و از تشکیلات جنگلیان کنار کشیدند. اما چنان که می دانیم داوری واحدی در خصوص تسلیم شدن این دو شخصیت بر جسته ی جنگلیان وجود ندارد. از همان آغاز گفتمان یا دیسکورسی شکل گرفت که در آن تسلیم شدن حاج احمد خیانتی نابخشودنی تلقی شد اما در مقابل تسلیم شدن دکتر حشمت نه فقط خیانت محسوب نمی شد بلکه به اتفاق اعدام او را شهادت نامیدند و او را یکی از شهیدان برجسته ی جنبش جنگل به حساب آوردند و بعدها روایت رسمی نیز همین گفتمان را زنده نگهداشت و مراسم های آئینی متعدد برای او برگزار کرد و می کند و نام او را نیز می توان بر سر هر کوی و برزن دید. این روایت از همان آغاز به «دیسکورسی» رسمی بین جنگلیان تبدیل شد که به مثابه ی یک « تابو» کسی جرات به پرسش گرفتن آن را نداشت و تا جایی که می دانم هنوز هم ندارد. در این مقاله ی کوتاه می خواهیم ببینیم به طور کلی تسلیم شدن حاج احمد و دکتر حشمت در چه شرایط سیاسی اتفاق افتاده است؟ آیا تفاوتی بین اقدام دو شخصیت وجود داشته است؟ اگر وجود نداشته چرا تا این حد بین دوشخصیت تاریخی این همه تفاوت قائل شده ایم؟ لازم است یادآوری کنم که این نوشته قبلا در سالگرد مرحوم دکتر حشمت در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۷که توسط سازمان اسناد و کتابخانه ی ملی رشت در سالن خاتم الانبیا ی رشت برگرا شد توسط نگارنده ارائه شده است و اکنون با بسط آن سخنرانی ولی با مضمون واحد در اینجا ارائه می شود.
زمینه هایی که مسبب تسلیم شدن دو شخصیت شد
چنان که می دانیم دکتر حشمت یکی از شش نفر هسته ی اولیه ی یک گروه چریکی به رهبری کوچک خان بود که صبح روز ۲۰ مرداد ۱۲۹۴ خورشیدی که گیلان در اثنای جنگ اول جهانی در اشغال روسیه ی تزاری بود و به قصد مقابله با اشغال گری از رشت حرکت کردند و به جنگل های تولم رفتند. «اوسینکو» یکی از برجسته ترین اعضاء کنسولگری روسیه ی تزاری در رشت که ارتشی از خبر چینان از هر قشر و طبقه ای در اختیار داشت به صورت دقیق این حرکت شش نفره را در یادداشت های روزانه ی خود گزارش کرده است:« «امروز[ ۲۰ مرداد ۱۲۹۴] خبر رسید که صبح قبل از طلوع آفتاب میرزا کوچک‌خان به همراه ابراهیم حشمت، [ میر] احمد مدنی، سیّد‌عبدالکریم و میرزا ابولقاسم و یک تفنگ‌ساز که نامش یافته شده و رضا سرابی صدایش می‌کنند، رشت را به‌سوی بندر پیربازار ترک کرد. خبرآورِ من گفت آن‌ها حدود ظهر به بندر پیربازار رسیدند و با قایق از مرداب گذشتند و در آن سوی مرداب راهی تولم شده و غروب به سیاه‌درویشان رسیدند» (اوسینکو: ۱۷۹). در نقشه ی (۱) حرکت کوچک خان و دکتر حشمت و یاران معدودشان از رشت به تولم نشان داده شده است. بنابراین دکتر حشمت از یاران اولیه و از هسته ی اولیه ی جنبش جنگلیان محسوب می شد ولی حاج احمد کسمایی اگر چه از نظرِ اهمیت در تشکیلات جنگل دست کمی از دکتر حشمت نداشت و بعدها حتا یکی از دو نفر شخصیت های برجسته ی تشکیلات جنگلیان در غرب گیلان محسوب می شد، اما جزو گروه شش نفره ی اولیه نبود. این را از این نظر یادآوری کرده ایم که نقش مهم دکتر حشمت را یادآوری کرده باشیم و بگوییم که جدایی او نیز نمی توانست چندان در تشکیلات جنگلیان بی اهیمت بوده باشد. به ویژه این که او به هنگام تسلیم شدن به دولتیان در راس تشکیلات جنگل در شرق گیلان قرار داشت.
ادامه مطلب و ارجاعات را درلینک زیر ملاحظه فرمایید: