شیراز مرکز استان فارس، یکی از کلانشهرهای ایران و از مهمترین شهرهای توریستی ایران است. ارتفاع این شهر از سطح دریا حدود ۱۵۰۰ متر بوده و در دامنه‌های رشته‌کوه های زاگرس قرار گفته است. نام شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده‌است. محل اولیهٔ این شهر در محل قلعهٔ ابونصر بوده‌است. این شهر در دوران بنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای نابودی استخر -پایتخت قدیمی استان فارس- رونق می‌گیرد. شیراز در دوران صفاریان، آل بویه و زندیه، پایتخت ایران بوده‌است. در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد. شیرازبه لحاظ پتانسیل گردشگری و جذب توریست از مهمترین شهرهای کشور بوده و از نظر طبیعت گردی و فرهنگی، آثار باستانی و اماکن زیارتی کم نظیر است.
نام: شیراز
نوشته‌های مرتبط
نام های پیشین: خشتیوار، شهر راز، شیرساز
استان: فارس
مساحت شهر: ۲۴۰ کیلومتر مربع
جمعیت شهر:۱,۴۶۰,۶۶۵ نفر (۱۳۹۰)
تحول جمعیتی شهر در صد سال اخیر:
در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد؛ و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت. براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ تن بوده‌است که از این تعداد ۶۱۳٬۸۳۰ تن مرد و ۶۰۰٬۹۷۸ تن زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۳۱۵٬۷۲۵ خانوار بوده‌است.
مساحت شهرستان: ۱۲۶۸ کیلومتر مربع
مساحت استان: ۱۲۲,۶۰۸ کیلومتر مربع
جمعیت شهرستان: ۱,۷۰۰,۶۸۷ در سال ۱۳۹۰
جمعیت استان: ۴,۵۹۶,۶۵۸ ( سال ۱۳۸۹)
ترکیب شهرستان(تعداد و اسامی شهرها، و تعداد روستاها):
شهرستان شیراز شامل شش بخش به نام‌های زیر است:
• بخش مرکزی شهرستان شیراز
دهستان بیدزرد
دهستان داریان
دهستان دراک
دهستان سیاخ دارنگون
دهستان قره باغ
دهستان کفترک
شهرها: شیراز و داریان
• بخش زرقان
دهستان بندامیر
دهستان زرقان
دهستان رحمت آباد
شهرها: زرقان و لپوئی.
• بخش کربال
دهستان دهقانان
دهستان سفلی
دهستان کربال
دهستان خیرآباد
شهرها: [خرامه]
• بخش کوار
دهستان طسوج
دهستان فرمشکان
دهستان کوار
شهرها: کوار
• بخش ارژن
دهستان دشت ارژن
دهستان قره‌چمن
دهستان کوه مره سرخی
کوچکترین و بزرگترین شهرهای استان از لحاظ جمعیتی:
پرجمعیت ترین شهر استان فارس شیراز با ۱,۷۴۹,۹۲۶ نفر جمعیت و کم جمعیت ترین شهر آن سعادت شهر با ۳۱,۵۰۴ نفر جمعیت است.
ترکیب استان (تعداد و اسامی شهرها و شهرستان ها):
استان فارس به ۲۹ شهرستان و ۱۰۰ شهر تقسیم می شود.
فهرست شهرستانها به ترتیب جمعیت:
شیراز، مرودشت، کازرون، لارستان، جهرم، فسا، داراب، فیروزآباد، ممسنی، نیریز، آباده، اقلید، سپیدان، لامرد، کوار، زرین دشت، استهبان، قیر و کارزین، خرامه، مهر، خرم‌بید، بوانات، گراش، رستم، فراشبند، ارسنجان، خنج، سروستان، پاسارگاد
فهرست شهرها:
آ
آباده، آباده طشک، آریاشهر
ء
اوز، وراوی (فارس)، ارد (گراش)، ارسنجان، استهبان، اسیر (شهر)، اشکنان، افزر، اقلید ، امام‌شهر، اهل (شهر)، ایج، ایزدخواست
ب
باب انار، بالنگستان (منطقه)، بخش گله‌دار، بخش میمند، بنارویه، بهمن (شهر)، بیرم، بیضا
ج
جویم، جنت‌شهر، جهرم،
ح
حاجی‌آباد (فارس)
خ
خاوران (فارس)، خور (فارس)، خومه‌زار، خانمین، خرامه، خشت (شهر)، خنج
د
داراب، داریان، دوزه، دبیران، دژکرد، دهخیر، دهرم
ر
رامجرد، رونیز
ز
زاهدشهر، زرقان
س
سورمق، سوریان، سپیدان، سده (اقلید)، سروستان، سعادت‌شهر، سلطان‌شهر، سیوند، سیدان (شهر)
ش
ششده، شهر جدید صدرا، شهرپیر، شیراز
ص
صغاد، صفاشهر
ع
علامرودشت
ف
فاروق (شهر)، فراشبند، فسا، فیروزآباد، فیشور
ق
قائمیه (کازرون)، قادرآباد (فارس)، قره‌بلاغ (فسا)، قطب‌آباد، قطرویه، قلات (شیراز)، قیر (شهر)
ک
کوار، کارزین، کازرون، کامفیروز، کوهنجان (شیراز)، کره‌ای (شهر)، کنارتخته
گ
گراش، گله‌دار
ل
لامرد، لامرد و مهر، لپوئی، لطیفی
م
مارگون، مشکان، مهر (شهر)، میمند (فارس)
ن
نوجین، نودان، نورآباد (ممسنی)
ه
هفت‌برکه، هماشهر
فاصله شهر با تهران:
شیراز در ۹۳۷ کیلومتری جنوب تهران قرار دارد.
فاصله و نسب جغرافیایی شهر با شهرهای مهم نزدیک:
شیراز در ۲۷۰ کیلومتری جنوب آباده، ۵۶۴ کیلومتری غرب کرمان، ۴۸۳ کیلومتری جنوب اصفهان، ۵۳۶ کیلومتری جنوب شرقی اهواز، ۲۹۶ کیلومتری شرق بوشهر، ۵۸۲ کیلومتری شمال غرب بندرعباس، ۴۴۱ کیلومتری جنوب غربی یزد و ۴۴۴ کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد قرار دارد.
ترکیب زبانی شهر:
مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم می‌کنند. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر می‌باشد. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه‌دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند. ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تأثیر پذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به پس از آثار این شاعران شد. بگونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکمفرما شدن فارسی نو در این شهر شد.
با وجودی که گویش شیرازی پیوسته رنگ زبان رسمی مملکت رابه خود می گیرد. هنوز هم این لهجه با لهجه رسمی تفاوت هایی دارد و هنوز هم پاره ای واژه ها ، اصطلاحات و ترکیب هایی در این لهجه به گوش می رسد که برای غیر شیرازی بیگانه است. بسیاری از واژه هایی که در گویش شیرازی کاربرد دارند، دقیقاً با همان تلفظ و معنی معمول در شیراز در فرهنگ های معتبر ضبط شده است و نشانه درستی این گونه واژه هاست .
در شیراز هنوز مردم محله های قدیمی تر بیشتر به لهجه شیرازی سخن می گویند تا بقیه مردم مثلاً لهجه کسبه و اهالی دروازه سعدی، لب آب، دروازه قصاب خانه، دروازه شاه داعی الله …. تفاوت آشکار با لهجه اهالی و کسبه نقاط دیگر شهر دارد.
ترکیب قومی شهر:
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در شیراز به قرار زیر بود:
اقوام کلانشهر شیراز
قومیت درصد
فارس ۹۰.۴
ترک ۴.۶
لر ۳.۶
بلوچ ۰.۷
کرد ۰.۴
عرب ۰.۴
ترکیب اقتصادی (مشاغل و بخش های اقتصادی فعال):
در طول تاریخ این شهر، شیراز به واسطه مرکزیت نسبی‌اش در منطقه زاگرس جنوبی و واقع بودن در یک منطقه به نسبت حاصلخیز به محل طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان و یکجانشینان و عشایری مانند قشقایی تبدیل گشته بود. همچنین این شهر در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بوشهر بوده‌است که این نقش با احداث شبکه راه‌آهن به بنادر دیگر ایران کمرنگ شده‌است. مرکزیت ادارای و نظامی این شهر نیز باعث رونق شهر در طول تاریخ بوده‌است. در دهه‌های اخیر این صنعت گردشگری به رونق این شهر افزوده‌است.
شهرک صنعتی بزرگ شیراز صنایع کوچک و بزرگ بسیاری را در خود جای داده‌است. شیراز جایگاه بودن کارخانجات الکترونیکی متعددی از جمله صنایع مخابراتی و الکترونیک ایران (صاایران)، زیمنس، ITMC و تکصا می‌باشد. صنایع فناوری اطلاعات از بزرگترین صنایع این شهر به‌شمار می‌رود که با شهرهای بزرگی در زمینهٔ تبادل صنایع فناوری اطلاعات در جهان مانند مونیخ و برلین (در زمینهٔ کارخانجات زیمنس) در ارتباط می‌باشد.
کشاورزی همواره بخش مهمی از اقتصاد شیراز و حومهٔ آن بوده‌است که دلیل آن فراوانی آب در این منطقه نسبت به بیابان‌های اطراف است. تولیدات کشاورزی این شهرستان عبارت‌اند از: انگور، نارنج، خرمالو، ازگیل، شلیل، انار و گندم. این شهر در تولید فرش و گل نیز معروف است. از صنایع دستی این شهر می‌توان به خاتم کاری، معرق‌کاری، قالی‌بافی و منبت‌کاری اشاره کرد.
صنایع مهم شیراز شامل صنایع الکترونیک، پالایشگاه نفت، مجتمع پتروشیمی، کارخانهٔ سیمان، صنایع لاستیک‌سازی، صنایع لبنیات و صنایع نساجی است و در بخش انرژی نیروگاه گازی شیراز، نیروگاه حافظ، نیروگاه سیکل ترکیبی فارس و نیروگاه خورشیدی شیراز از جمله نیروگاه‌های مهم شیراز هستند.
بخش خدمات جایگاه اصلی و مهمی در حیات اقتصادی شهر شیراز دارد. این شهر بواسطه مراکز عمده خدماتی به عنوان قطب خدماتی کشور محسوب می شود. وجود جاذبه های تاریخی و گردشگری موجب جذب خیل گسترده ای از گردشگران داخلی و خارجی به شهر است و بخش قابل توجهی از درآمد خالص شهر وابسته به بخش خدمات جهانگردی و گردشگری است. تولیدات صنایع دستی بخشی از صادرات شهر شیراز است. شهر شیراز از محل استقرار دانشگاه شیراز، ازاد اسلامی و موسسات وابسته می باشد و تعداد قابل توجهی از دانشجویان در شهر مستقر می باشند. بدین لحاظ خدمات آموزش عالی در بخشهای مختلف شهر گسترش قابل توجهی دارد.
ارتفاع از سطح دریا : ۱۴۸۰ مار
دمای میانگین سالانه: ۱۸ درجه سانتی‌گراد
سردترین و گرم ترین درجه حرارت:
گرمترین درجه حرارت در جولای و برابر ۳۸ درجه سانتی گراد و سردترین این میزان در ماه ژانویه و برابر ۰ درجه سانتی گراد است.
وبگاه های مربوط:
پرتال شهرداری شیراز
http://www.shiraz.ir/
دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا / شیراز
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2
شیراز پدیا
http://www.shirazpedia.ir/
نقشه در ایران :
نقشه در استان:
نقشه شهر:
منابع:
دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا / شیراز
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2
دانشنامه آزاد ویکی پدیا / استان فارس
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3
دانشنامه آزاد ویکی پدیا / شهرستان شیراز
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2
پرتال شهرداری شیراز / گویش شیرازی
http://www.shiraz.ir/
شیراز پدیا / اقتصاد شیراز
http://www.shirazpedia.ir/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2/
اطلاعات آب و هوایی / آب و هوای شیراز
http://fa.climate-data.org/location/764395/
سایت تیشینه / مسافت بین شهرها
http://www.tishineh.com/
این مطلب در چارچوب پروژه انسان شناسی وبازنمایی شهرهای ایران مدرن منتشر می شود.