برگه داده های شهری (۱۸): چالوس

چالوس از شهرهای قدیمی استان مازندران است که در جلگه میانی سواحل دریای خزر واقع شده است. نام این شهر در گذشته‌های دور سالوس یا شالوس بود که در پیرامون آن دو شهر کوچک دیگر به نام کبیره و کچه نیز وجود داشته‌است. بعضی از علمای جغرافیانویس، چالوس را از آبادی‌های طبرستان دانسته‌اند. بافت شهر جلگه‌ای و آبرفتی چالوس دارای عناصر شالوده‌ای و نمادین مثل بازار، مراکز محلات، گذرگاه‌ها و معابر اصلی با استخوان‌بندی لازم است که در رهگذر زمان دارای ارزش و بار اجتماعی، اقتصادی، تاریخی، و فرهنگی شده اند. در سه دهه اخیر و در پی تحولات فرهنگی، اجتماعی، شهر بیشتر در مسیر شرق و جنوب شرقی توسعه یافته است.

اطلاعات عمومی شهر:

نام: چالوس

نام های پیشین: شالوس، سالوس

استان: مازندران

مساحت شهر: ۱۸۶۴۷۵۹۲ متر مربع (در سل ۱۳۹۰)

مساحت شهرستان: ۱۵۹۷ کیلومتر مربع

مساحت استان: ۲۳,۷۵۶ کیلومتر مربع

جمعیت شهر: ۱۲۶,۰۰۰ (۱۳۸۵)

تحول جمعیتی شهر در صد سال اخیر:

جمعیت شهرستان: ۱۲۰,۰۰۰

جمعیت استان: ۳,۰۷۳,۹۴۳

ترکیب شهرستان(تعداد و اسامی شهرها، و تعداد روستاها):

-بخش کلاردشت

• دهستان بیرون بشم

• دهستان کلاردشت

• دهستان کوهستان

شهرها: کلاردشت و مرزن‌آباد

-بخش مرکزی شهرستان چالوس

• دهستان کلارستاق شرقی

• دهستان کلارستاق غربی

شهرها: چالوس

کوچکترین و بزرگترین شهرهای استان از لحاظ جمعیتی:

ساری با ۲۹۶,۴۱۷ نفر (۱۳۹۰) پرجمعیت‌ترین شهر استان مازندارن است.

ترکیب استان (تعداد و اسامی شهرها و شهرستان ها):

استان مازندران شامل ۲۲ شهرستان به شرح زیر است:

بابلسر، جویبار، چالوس، سوادکوه، سوادکوه شمالی، ساری، آمل، بابل، بهشهر، تنکابن، رامسر، سیمرغ، عباس آباد، فریدون‌کنار، محمود‌آباد، میان‌دورود، نور، نوشهر، نکا، قائمشهر، گلوگاه، کلاردشت

استان مازندران دارای ۵۴ شهر به شرح زیر است:

آلاشت، آمل، ارطه، امام‌زاده عبدالله (آمل)، امیرکلا، ایزدشهر، بابل (شهر)، بابلسر، بلده، بهشهر، بهنمیر، پل سفید،

تروجن (شهیدآباد)، تنکابن، جویبار، چالوس، چمستان، خوش‌رودپی، خرم‌آباد (مازندران)، خلیل‌شهر، دابودشت،

رامسر، رویان (نور)، رستمکلا، رینه، زرگرمحله، زیرآب، سورک، ساری، سرخ‌رود، سلمان‌شهر، شیرود،

شیرگاه، عباس‌آباد (شهر)، فریم (شهر)، قائم‌شهر، کوهی‌خیل، کتالم و سادات‌شهر، کلارآباد، کلاردشت، کله‌بست،

کیاسر، کیاکلا (سیمرغ)، گتاب، گزنک، گلوگاه (بابل)، گلوگاه (مازندران)، محمودآباد (محمودآباد)، مرزن‌آباد،

مرزیکلا، نور (شهر)، نوشهر، نشتارود، نکا

فاصله شهر با مرکز استان: ۱۷۴ کیلومتر

فاصله شهر با تهران: ۱۷۶ کیلومتر

فاصله و نسب جغرافیایی شهر با شهرهای مهم نزدیک:

چالوس در ۱۹۶ کیلومتری جنوب شرقی رشت، ۱۷۶ کیلومتری شمال تهران، ۳۱۶ کیلومتری شمال غرب سمنان، ۳۰۸ کیلومتری غرب گرگان و ۲۷۱ کیلومتری شرق قزوین واقع شده است.

ترکیب زبانی شهر:

بر اساس آخرین یافته‌های باستان‌شناسی از تپه‌کلار سکونت انسان ابزارمند دست کم از تاریخ هزاره‌ی دوم پیش از میلاد به اثبات رسیده است. سابقا مردم شهرستان چالوس به گویش تبری کلارستاقی سخن می‌گفتند که تاکنون نیز کما بیش این وضع پایدار ماند. اگر چه بخش قابل توجهی از ساکنان قسمت جلگه‌ای به زبان گیلکی و بخشی دیگر به زبان کردی تکلم می‌کنند که به دلیل درآمیختگی فرهنگی از غلظت آن کاسته و جریان به سمت زبان غالب (فارسی) پیش رفته است. زبان تبری کلارستاقی گویشی شفاهی است و آثار مکتوب اندکی از خود بر جای نهاد. در حال حاضر زبان مردم چالوس گیلکی و مازندرانی است.

ترکیب قومی شهر:

مردمان سواحل جنوبی و غربی دریای خزر جزو اقوامی هستند که بزبان آریایی صحبت میکنند و در حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح احتمالاً از راه قفقاز و طالش به این نواحی مهاجرت کرده اند و در ارتفاعات کنار دریا به گله داری و زراعت مشغول شده اند و تا این تاریخ با هیچ قوم دیگری مخلوط نشده ومهاجمات متعددی که در سرزمین ایران به وقوع پیوسته نتوانسته است آنها را تحت تأثیر قرار دهد. (مردمی که در ارتفاعات البرز یه گله داری مشغول بودند مانند اقوام دیگر آریایی با استفاده از اسب آشنایی داشتند و برای اینکه در دنیای دیگر نیز بتوانند از وجود آن استفاده کنند، مجسمه کوچک گلی آنرا در قبرشان میگذاشتند. در ایام قدیم تر خود اسب را می کشتند و در گور قرار میدادند. این مجسمه کوچک از گل پخته در ارتفاعات واقع در جنوب املش کشف گردیده وامروز در یکی از مجموعه های خصوصی حفظ میشود (بهنام: ۱۳۵۱: ۲-۷).

ترکیب اقتصادی (مشاغل و بخش های اقتصادی فعال):

یکی از منابع اصلی درآمد در شهر چالوس جاذبه‌های طبیعی و گردشگری این منطقه خوش آب و هوا است. این امر به گونه ای است که نه تنها این شهر بلکه استان مازندران جزو پنج استان کشور است که حضور مسافران در آن سبب رشد اقتصادی شده است ( به نقل از چالوس خبر).

قابل ذکر است بخاطر عدم توجه لازم مسئولین به مسأله کشاورزی، متأسفانه در چند سال اخیر شاهد رکود و دلسردی بر اساس کمبود آب زراعی و نرخ پایین خرید برنج برای قشر زحمتکش کشاورزان استان گردیده است.بیکاری استان رکود کارخانجات مهم استان نیز از جمله بحران اقتصادی بشمار می‌رود که بعلت عدم پرداخت حقوق و دستمزد کارگران و همچنین آنان دست به تحصن و اعتصاب زده‌اند. همچنین یکی از منابع مهم درآمد مردم مازندران صید انواع ماهی از قبیل : سفید ، سوف ، ماش ، سیس ، کفال ، کپور و انواع خاویار است (برگرفته از سایت تبیان، ویژگی‌های اقتصادی استان مازندارن).

شهرستان چالوس نیز بنا به ویژگی و شرایط اقلیمی خود از جلگه تا کوهستان دارای تنوع تولیدات کشاورزی (کشت برنج، گندم، جو)، محصولات گیاهی و باغی ( انواع قارچ، گیاهان خوراکی و دارویی و مرکبات) و محصولات لبنی است. حسب گزارش کارشناسی شده‌ی اداره‌ی جهاد کشاورزی شهرستان چالوس تعداد واحدهای دامداری صنعتی ۷ واحد صنفی است با ظرفیت۳۵۰ راس در هر دوره‌ی ۴ماهه و تعداد دامداری سنتی به ۲۸۵ واحد می‌رسدکه ظرفیت عملکرد آن۳۲۰۰ راس در هر دوره‌ی ۴ماهه می‌باشد. آمار مرغداری‌های صنعتی در این شهرستان در حد ۲۳ واحد است. ظرفیت تولید آنها سر جمع به ۴۲۵۰۰۰ قطعه در هر دوره‌ی ۷۰ روزه می‌باشد.

اگرچه خورشید پرورش دام و شغل دامداری به خصوص نوع سنتی آن به دلیل سیاست‌های حفظ جنگل‌ها و مراتع توسط منابع طبیعی و عوامل متعدد دیگر در حال افول است اما همچنان سنگ بنا و اساس اقتصاد روستایی شهرستان را تشکیل می‌دهد. با این توضیح که همه‌ی دام‌های موجود در سطح شهرستان به طور دقیق در آمار نگنجیده است آمار فوق اگرچه تمامی دامداری‌های خورد و کلان را شامل شده اما هنوز در روستاها دامداران فراوانی هستند که به تعدادی اندک و در حد برآورد نیازهای لبنی خانواده به تعدادی انگشت‌شمار گاو پرورش داده و به هیچ اداره و ارگانی مراجعه‌ای ندارند و در هیچ تعاونی عضو نیستند. در تمامی روستاها بسیاری از خانواده‌ها مرغ محلی پرورش داده و دارای تعدادی اگرچه اندک غاز، اردک، بوقلمون و خروس هستند. هنوز بانگ خروس در روستاها بلند است و نشان آب و آبادانی.

در بخش خدماتی و تجاری با تعطیلی کارخانه‌ی حریربافی اقتصاد مدرن در چالوس به کلی منتفی گردیده است. کارگاه‌های کوچک تولیدی گاهی در گوشه کناره‌ها شکل گرفت، اما به علت عدم توانایی در رقابت، یا تعطیل شده یا کم‌رمق به کار تداوم می‌دهند. کارگاه قالی بافی کلاردشت و نخ‌ریسی دارمیش‌کلا را می‌توان از آن جمله برشمرد، گاهی سالن‌های نسبتا بزرگ سوله‌ای در بعضی از روستاها با اخذ وام‌های بانکی توسط غیر بومیان بنا گردید که هرگز ماشینی در آنها نصب نگردید و کاربری‌های ثانوی پیدا کردند از آن جمله‌اند. سوله‌ای در خرمنه که مرکز انباشت و توزیع آجیل شد و دیگری در روستای مازوپشته که تبدیل به تالار عروسی گردید…

مشاغلی چون مکانیکی، صاف‌کاری و نقاشی، آهنگری، باطری‌سازی، تعویض‌روغنی و آپاراتی نیروی کار نسبتا قابل‌ملاحظه‌ای را به خود مشغول کرده است و دسته‌ای از مردان توانا و خوش‌فکر و ماهر چالوسی بدین کار اشتغال دارند. یکی از دلایل رونق این شغل قرار داشتن چالوس بر سه‌راه گیلان، مازندران، تهران است و وجود جاده‌ی چالوس که هر ساله ده‌ها میلیون اتومبیل در آن رفت و آمد می‌کنند و نیاز به سرویس‌گیری دارند.

اقتصاد بازار عرصه‌ی عمده‌ی مبادلات تجاری و چرخش پول در چالوس است.بازار به غیر از تامین کالای مردم بومی شهرستان هر ساله در شهرهای چالوس- مرزن‌آباد- کلاردشت- هچیرود و نمک‌آبرود میزبان میلیون‌ها گردشگر و مسافران عادی و معمولی هستند. رونق بازار مرکز شهرستان، مراکز بخش‌ها و شهرک‌های اقماری و بین‌راهی بیش از هر چیزی مدیون مسافران و گردشگران هستند. برای نمونه هرگاه جاده‌ی چالوس بر اثر سیل، ریزش کوه یا توفان بسته می‌شود، درآمد ده‌ها اماکن پذیرایی و فروشگاه‌ها و سرویس‌دهندگان خدماتی قطع و بازارهای اصلی با رکود مواجه می‌شوند و هتل‌ها به کلی تعطیل می‌شوند. شهرستان چالوس به دلیل سطح اندک زمین زیر کشت در جلگه باریکه‌ی قسمت دشت و کوهستانی بودن سایر نقاط کشاورزی و دامداری رو به افول دارد. زمین‌های مرغوب در همه‌ی مناطق مبدل به شهرک و ویلا و ساختمان می‌شود- چالوس، کلاردشت، مرزن‌آباد، هچیرود و نمک‌آبرود همه با سرعت سرسام‌آوری رویکرد به اقتصاد گردشگری دارند و هر روز این سمت و سو شتاب بیشتری می‌گیرد. مسئولان و مدیران ارشد این شهرها نیز سعی و تلاش دارند چرخش اقتصادی حول محور گردش گری را تبلیغ کنند و با پدیداری زمینه‌ها، آینده‌ای درخشان برای آن فراهم آورند. با استعدادی خدادادی که در سطح این شهرستان نهفته است به نظر می‌رسد در صورت توجه بیشتر قابلیت رقابتی جانانه‌ای را می‌توان با مناطق مشهور گردش گری منطقه مانند دبی و آنتالیا سامان داد و درمان نمود.

بزرگ‌ترین هتل‌های این شهرستان سابقه‌ای چند ده ساله دارند و رونق کار و بارشان فقط فصل تابستان و تعطیلات عید خلاصه می‌شود. به نظر می‌رسد کل شهرستان چالوس در این زمینه نسبت به شهرستان‌های مجاور خود عقب مانده و علی‌رغم برخورداری از بهشتانی گم‌شده و پیدا شده در این زمینه سرمایه‌گذاری مناسبی انجام نگرفته و در رقابت با شهرستان‌های مجاور اندکی عقب مانده است (برگرفته از سایت شهرداری چالوس).

ارتفاع از سطح دریا : صفر

دمای میانگین سالانه: ۱۵.۷ درجه سانتی‌گراد

سردترین و گرم ترین درجه حرارت:

دما در ماه آگوست در حدود ۲۵.۶ درجه سانتی گراد است که در بالاترین میزان خود قرار دارد. کمترین میانگین دما در سال در فوریه است که در حدود ۷.۲ درجه سانتی گراد است.

وبگاه های مربوط:

دانشنامه ویکی‌پدیا / چالوس

https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3

چالوس خبر

http://chalusnews.ir/

وبگاه شهرداری چالوس

http://www.chalouscity.ir/HomePage.aspx?TabID=1&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR

شورای اسلامی شهر چالوس

http://www.chalusshora.ir/

نقشه در ایران :

نقشه در استان:

نقشه شهر:

منابع:

دانشنامه ویکی‌پدیا / چالوس

https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3

دانشنامه ویکی‌پدیا / شهرستان چالوس

https://goo.gl/QiHk8Y

دانشنامه ویکی‌پدیا / استان مازندران

https://goo.gl/pNVh1v

بهنام، عیسی. مردم گیلان و مازندران ازچه قومی هستند؟، هنر ومردم،دوره ۱۰، ش ۱۱۵، اریبهشت ۱۳۵۱: ۲-۷

تبیان / ویژگی‌های اقتصادی استان مازندارن

http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=38169

سایت تیشینه / فواصل بین شهرها

http://www.tishineh.com/

اطلاعات آب و هوایی / آب و هوای چالوس

http://fa.climate-data.org/location/768462/

دانشگاه آزاد اسلامی چالوس / معرفی چالوس

http://www.iauc.ac.ir/tabid/447/default.aspx

این مطلب در چارچوب پروژه انسان شناسی وبازنمایی شهرهای ایران مدرن منتشر می شود.

درباره پروژه:

https://goo.gl/8WXL84