محلی که امروز زابل نامیده می‌شود بیش ازآن زمین‌هایی با تپه‌هایی از رسوبات دریایی بود که قسمتی از آن درمسیر رودخانه قرار داشت. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و بااتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید. بعدها تأسیس پادگان نظامی براهمیت آن افزود. در سال ۱۳۱۴ شمسی طبق تصویب‌نامه هیات وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ شمسی به مرکز سیستان تبدیل شد. از ارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه و قلعه رستم است که درغرب زابل قرار دارد. در فراز این کوه تصویری از رستم پهلوان که گرزی دو سر دردست دارد، نقش بسته‌است. در دامنه‌های جنوبی آن نیز ویرانه‌های بناهای منسوب به دوره اشکانیان به جا مانده که در زمان خود بسیار با شکوه بوده‌است. زابل امروزی شهری به نسبت توسعه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است.
نام: زابل
نوشته‌های مرتبط
نام های دیگر: سکستان، سجستان، نیمروز، سیوستان، زرنج
نام قدیمی: حسین‌آباد
استان: سیستان و بلوچستان
مساحت شهر: ۵۲/۲۰۸۴ هکتار
جمعیت شهر: ۱۳۷۷۲۲ نفر (۱۳۹۰)
تحول جمعیتی شهر در صد سال اخیر:
جمعیت شهر زابل در سال ۱۳۵۵ برابر با ۲۹۴۰۴ نفر بود و این میزان در سال ۱۳۸۵ به ۱۳۰۶۴۲ تن رسید. بدین ترتیب جمعیت طی این سه دهه چهار برابر شده است.
بر اساس پیش بینی احتمالات رشد جمعیت شـهر زابل در آینده در طرح جـامع شـهر زابـل بیـانگر ایـن نکته است که تعداد کل جمعیت شهر زابـل در مقـاطع زمانی ۱۳۸۹تا ۱۳۹۵ در دو حالت به ترتیـب ۶/۱۷۸ و ۵/۲۱۶ هزار نفر و ۳/۱۸۵ و ۲/۲۲۵ هزار نفر پیش بینی می گردد. با توجه به نتایج بررسی شهرهای مشـابه در ایران احتمال رشد جمعیـت شـهر مطـابق حالـت اول بیشتر است (مهندسین مشاور طاش، ۱۳۸۵ ). با توجـه به ایـن کـه محـیطهـای روسـتایی منطقـه بـا داشـتن مشکلات گوناگون طبیعی همانند خشکسـالی، طوفـان (گرد و خاک) و مشکلات خدماتی از لحاظ دسترسـی به امکانات و خدمات آموزشی و … تمایل بـه زنـدگی در شهر دارند، جمعیت شهرهای منطقه رو به گسـترش بوده است (کیانی و دیگران، ۱۳۹۰: ۸۸-۸۷).
مساحت شهرستان: ۳۳۴ کیلومتر مربع
مساحت استان: ۱۸۰,۷۲۶ کیلومتر مربع
جمعیت شهرستان: ۱۷۲۳۷۰ نفر (۱۳۹۰)
جمعیت استان: ۲,۵۳۴,۳۲۷ نفر
ترکیب شهرستان (تعداد و اسامی شهرها، و تعداد روستاها):
این شهرستان دارای ۲ شهر، ۱ بخش، ۱ دهستان و تعدادی آبادی دارای سکنه است. این شهرستان در حدود ۵۰ کیلومتر تا مرز ایران و افغانستان فاصله دارد.
• بخش مرکزی شهرستان زابل
دهستان بنجار
شهرها: زابل و بنجار
کوچکترین و بزرگترین شهرهای استان از لحاظ جمعیتی:
زاهدان با ۵۶۰۷۲۵ نفر جمعیت بزرگترین و سیرکان با ۷۲۱ تن جمعیت کوچکترین شهرهای استان هستند.
ترکیب استان (تعداد و اسامی شهرها و شهرستان ها):
استان سیستان و بلوچستان دارای ۱۹ شهرستان به قرار زیر است:
زاهدان، فنوج، ایرانشهر، زابل، سراوان، سیب و سوران، نیکشهر، چابهار، قصرقند، دلگان، خاش، سرباز، مهرستان، کنارک، میرجاوه، زهک، نیمروز، هامون، هیرمند
این استان ۳۴ شهر دارد که موارد زیر را شامل می شوند:
زاهدان، زابل، ایرانشهر، چابهار، سراوان، خاش، نیکشهر، کنارک، راسک، میرجاوه، قصرقند، فنوج، مهرستان، زهک، گلمورتی، سرباز، نگور، اسپکه، ادیمی، بمپور، بنت، دوست‌محمد، سیرکان، نصرت‌آباد، پیشین، محمد‌آباد، بنجار، بزمان، نوک‌آباد، هیدوچ، نجف آباد، هدار، جالق، سوران
فاصله شهر با مرکز استان: ۲۱۰ کیلومتر
فاصله شهر با تهران: زابل در ۱۴۳۱ کیلومتری جنوب شرق تهران قرار دارد.
فاصله و نسب جغرافیایی شهر با شهرهای مهم نزدیک:
زابل در ۲۱۰ کیلومتری شمال زاهدان، ۸۶۴ کیلومتری شمال چابهار، ۵۵۷ کیلومتری شمال شرقی کرمان، ۹۲۳ کیلومتری شمال شرقی بندرعباس و ۳۶۵ کیلومتری جنوب بیرجند قرار دارد.
ترکیب زبانی شهر:
اکثریت مردم شهر زابل به فارسی با لهجه زابلی تکلم میکنند و سایر لهجه‌های سیستان و بلوچستان نظیر بلوچی نیز رایج است.
ترکیب قومی شهر:
این استان از دو ناحیه سیستان و بلوچستان تشکیل یافته است. در این استان به عنوان یک استان دارای تنوع قومی و مذهبی، اقوام مختلفی زندگی میکنند که بلوچها بیشتر در جنوب و سیستانیها در شمال استان و سایرین نیز به طور پراکنده در قسمتهای مختلف استان زندگی میکنند و از نظر جمعیتی به ترتیب اکثریت عبارتند از: بلوچ، سیستانی، سایر اقوام (بیرجندیها، یزدیها، ترکها و…). در بررسی به عمل آمده مشخص شده که در سطح استان تعداد ۳۶ قوم و طایفه اصلی زندگی میکنند و لیکن نکته قابل توجه این است که درصد حضور اقوام مختلف در شهرستان زاهدان مرکز استان تقریباً به صورت مساوی است (شهبخش، ۱۳۷۷ :۸). اکثریت جمعیت سیستان را اقوام و طوایف مختلف سیستانی (که قریب به ۷ طایفه اصلی و بیش از ۱۰۰ تیره هستند) تشکیل میدهند. علاوه بر اقوام سیستانی و بلوچ، عدهای بیرجندی، قائنی، نهبندانی، کرمانی و غیره نیز به تدریج به سیستان مهاجرت کرده و در عمران و آبادی این سرزمین ایفای نقش نمودهاند که البته درصد آنها اندک است (افشار سیستانی، ۱۳۸۱ :۱۶). (میرلطیفی و دیگران، ۱۳۹۴: ۶۴)
ترکیب اقتصادی (مشاغل و بخش های اقتصادی فعال):
کثریت مردم این شهر از طریق کشاورزی امرار معاش میکنند. در سال زراعی ۸۳–۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر ۲۵۸۶۱ هکتار شامل می‌شد که ۱/۱۶ درصد از سطح زیر کشت استان سیستان و بلوچستان را تشکیل می‌دهد. از این مقدار ۵۶/۱ درصد به کشت باغات و ۱/۱۶ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی این شهرستان غلات، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای است. طی همان سال، ۱۱۸ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده، همچنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهی به ترتیب ۳۷، ۱/۷، ۳ و ۱۰۸ هزار تن بوده است.
ارتفاع از سطح دریا : ۴۸۰ متر
دمای میانگین سالانه: ۱۵ درجه سانتی گراد
سردترین و گرم ترین درجه حرارت:
گرمترین ۴۰ و سردترین ۱۰- درجه سانتی‌گراد
وبگاه های مربوط:
دانشنامه ویکی‌پدیا / زابل
پرتال شهرداری زابل
نقشه در ایران :
نقشه در استان:
نقشه شهر:
منابع:
دانشنامه ویکی‌پدیا / زابل
دانشنامه ویکی‌پدیا / شهرستان زابل
دانشنامه ویکی‌پدیا / استان سیستان و بلوچستان
پرتال شهرداری زابل / جمعیت و جغرافیای انسانی
میرلطیفی، محمودرضا؛ علوی‌زاده، سید امیر محمد؛ هدایتی امین، خورشید. بررسی انسجام اجتماعی در حفظ امنیت مرزی با تأکید بر تنوع قومی ـ مذهبی، مطالعه موردی: شهرستان زابل، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال پنجم، شماره ۱۹، پاییز ۱۳۹۴
لینک مقاله:
http://jzpm.miau.ac.ir/article_913_c0accaea600eeb015059b59aba68e26c.pdf
کیانی، اکبر؛ سالاری سردری، فرضعلی؛ پیرانوندزاده، مریم؛ بستانی، علیرضا. تحلیلی بر ساختار فضایی و توسعه افقی شهرهای منطقه سیستان، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال سوم، شماره هشتم، بهار ۱۳۹۱، صص ۹۲-۷۷
لینک دسترسی به مقاله:
http://www.sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/6010713910805.pdf
پایگاه گردشگری ایران / شهر زابل
سایت تیشینه / فواصل شهرها
این مطلب در چارچوب پروژه انسان شناسی وبازنمایی شهرهای ایران مدرن منتشر می شود.
در باره پروژه