بررسی مکاتب نقاشی در هند

painting schools-India

مقدمه:

نقاشی در هند یک هنر کاملا باستانی محسوب میشود ,کهن ترین نقاشی های رنگیدر هند به غارمعابد بودایی باستانی آجانتا Ajanta واقع در شهر اورنگآباد ایالت ماهاراشترا در غرب هند تعلق دارد,هند کشور گوناگونی ها و تنوع در هر چیز می باشد و بر همین اساس در هر گوشه از این کشور پهناور مکاتب متفاوتی در نقاشی ,موسیقی ,تاتر و رقص بو جود آمده است که هر یک با دیگری تفاوتهای گاه جزیی و گاه کلی دارد,در قرن یک پیش از میلاد حکیم بزرگ واتسیاینا Vatsyayanaکتاب سدانگ Sadangaیا شش شاخه را در باره دانش نقاشی و نگارگری نوشت و در آن به توضیح و تشریح این شش بخش مهم در هنر نقاشی کهن هند پرداخت:

۱-روپا بدا Rupabheda:دانش ظواهر و سیمای نقاشی

۲-پرمانام Pramanam:دانش اندازه گیری ,درک درست از احساس و ساختار در نقاشی

۳-باو Bhava :نشان دادن احساسات و حرکات در نقاشی

۴-لاوانیا یوج نام LavanyaYojanam:درک هنری و الهام از ظرافت هنری در نقاشی

۵-سد ریس یامSadrisyam:صنعت شبیه سازی در نقاشی

۶-وامی کا بنگ Vamikabhanga:دانش استفاده درست از رنگ ها و قلم مو ها

در هند باستان در واقع نقاشان جامعه ای متشکل را برای خود تشکیل می دادند که به آنان چیتراکا Chitraka گفته می شده است.

تقسیم بندی نقاشی در هند:

نقاشی هندی در کل به دو دسته نقاشی دیواری و نقاشی مینیاتور تقسیم میشود,از نمونه های نقاشی دیواری می توان به نقاشی های باستانی غار معابد آجانتا و الورا در شهر اورنگ آباد ایالت ماهاراشترا در غرب هند اشاره کرد و مورد نقاشی های مینیاتوری می توان از نقاشی های نفیس و زیبای دوره مغول ها یا گورکانیان هند نام برد که به سبک مغولی معروف است ,از لحاظ منطقه ای نقاشی هندی را می توان به دو دسته نقاشی های مینیاتوری شرق هند و نقاشی های مینیاتوری غرب هند که هر کدام در واقع خصایص و ویژگی های خاص خود را دارند تقسیم کرد. نقاشی های مینیاتوری شرق هند از قرن ۱۰ میلادی توسعه و اشاعه یافت و بیشتر موضوعات درباره زندگی بودا و بودیسم می باشد,نقاشی های مینیاتوری غرب هند نیز از قرن ۱۰ میلادی در ایالت راجستان رشد و نمو کرد و موضوعات آن در باره دین هندو ,دین جین , ادبیات سانسکریت و داستان های حماسی کهن هندو بوده که بیشتر برای تزیین کتب و دیوارهای قصرها از آن بسیار استفاده می شده است.

انواع مکاتب نقاشی در هند :

از مهمترین مکاتب نقاشی در هند می توان به مکاتب زیر اشاره کرد و لازم به ذکر است که بیشتر این مکاتب در یک چیز یعنی تصویر سازی از خدایان ,الهه ها و اساطیر کهن هندی مشترک می باشند :

۱-مکتب راجستانیRajasthani Schoolیا راجپوت Rajput :این مکتب در ایالت راجستان در قرن ۱۶ میلادی در دربارهای پادشاهان راجپوت منطقه رایج شد,بیشتر درو دیوارهای قصرهای راجستان پوشیده از این نوع نقاشی می باشند که درواقع صحنه هایی از حماسه بزرگ هندیان یعنی رامایانا را به تصویر کشیده و مینیاتورهای راجستانی در جهان مشهورهستند ,در این سبک استفاده گسترده از نقره و طلا در نقاشی بشدت رواج داشت.مکتب نقاشی راجستانی بسیار تحت تاثیر روش های نقاشی ایرانی ,اروپایی ,چینی و مغولی قرار گرفته .مکتب راجستانی دارای چهار سبک می باشد :۱-سبک میوار Mewar2- سبک ماروار Marwar3-سبک هادوتی Hadoti4-سبک دوندر Dhunder

۲-مکتب مغولی یا سبک مغولیStyle Mughali: این مکتب با به ظهور رسیدن سلسله گورکانیان در هند با الهام از مینیاتور و سبک نقاشی ایرانی باب شد و در آن تصاویر پادشاهان,ملکه ها و وقایع تاریخی این دوره به خوبی نشان داده شده است.

۳-مکتب مورال یا نقاشی بر روی دیوارMural : بر طبق آمار اداره باستان شناسی هند ۲۰ منطقه در سرتاسر هند شناسایی شده که این گونه نقاشی ها بر آن نقش بسته در واقع این سبک نقاشی در هند از قرن دوم پیش از میلاد بر روی دیوارهای غار معابد بودایی آجانتا وهندویی الورا در شهر اورنگ آباد در ایالت ماهاراشترا در غارهای باغ Bagh در منطقه درDhar در ایالت مادیاپرادش ,غار معابد منطقه آرمامالی Armamali در ایالت تامیل نادو,صخره سنگی راون چایاRavanChhaya, معابد غاری جین در منطقه سیتاناوا سالSittannavasal در ایالت تامیل نادو , منطقه لیپ کشیLipakshi در ایالت تامیل نادو, غار معابد بادامی Badami در ایالت کارناتاکا و معبد کیلاش آنات Kailashanatha در منطقه الورا Ellora در ماهاراشترا می باشد,بیشتر این نقاشی ها برای تزیین دیوار معابد ,قصرها و صخره ها بوده است .

۴-مکتب پهاریStyle Pahari:این مکتب متعلق به ایالات شمالی هند بخصوص ایالت هیماچل پرادش می باشد,درواقع نوعی سبک مینیاتور است .کلمه پاهار Pahar در زبان هندی به معنی کوهستان می باشد و این اصطلاح به سبک نقاشی در مناطق شمالی شبه قاره هند اطلاق می شود.بیشتر روش های این نوع نقاشی مینیاتور برگرفته از نقاشی سبک مغولی و راجستانی است.موضوع این نقاشی ها بیشتر خدایان ,الهه ها و حماسی های کهند هندو می باشد.

۵-مکتب میسورMysore style :این مکتب متعلق به شهر میسور در ایالت کارناتاکا در جنوب هند می باشد,این سبک نقاشی بر روی کاغذ,چوب ,پارچه و دیوار می باشد و موضوعات آن بیشتر خدایان ,الهه ها ,حماسه های مذهبی هندو ,حیوانات ,طبیعت و پادشاهان می باشد.

۶-مکتب تانجورTanjore:این مکتب متعلق به ایالت تامیل نادو در جنوب هند و شهر تانجور می باشد و نوعی نقاشی کلاسیک محسوب می شود که در آن صورت پادشاهان ,خدایان , ملکه ها و درباریان نقش می شود.این سبک نقاشی بر روی شیشه,دیوار قصرها,پارچه ,چوب و عاج می باشد,برخی از نقاشی ها از طلای خالص ساخته می شود که بیشتر این گونه نقاشی از خدایان و الهه های هندو است .

۷-مکتب مادوبانی Madhubani:این مکتب متعلق به ایالت بیهار و منطقه تراییTerai در کشور نپال است و به نام مکتب میتیلا Mithilaنیز مشهور می باشد,این سبک نقاشی خاص زنان طبقات بالای اجتماع هندو است و آنان هستند که نقاشی ها را نقش می کنند و زنان طبقات پایین نباید این نقاشی ها را حتی لمس کنند ,داستان و موضوع این نقاشی ها خدایان ,الهه ها ,گل و درختان و نقوش هندسی می باشد.نقاشی مادوبانی را با قلم ,قلمو,ترکه و شاخه نازک درختان ,چوب کبریت نازک بر روی پارچه ,کاغذ و دیوار نقش می کنند.

۸-مکتب بنگالBangal School :این مکتب متعلق به ایالت بنگال غربی در شرق هند می باشد که در اوایل قرن ۲۰ م در زمان حکومت انگلیسی ها بر هند شروع به رشد و نمو کرد.موضوعات این سبک نقاشی بیشتر زندگی مردم عادی,خدایان و الهه های هندو,طبیعت و زندگی زنان می باشد.

۹-مکتب قلم کاریKalamkari یا Qalamkari:نوعی نقاشی برگرفته از ایران که با قلم بر روی کاغذ یا پارچه انجام میشود و دارای دو سبک در هند می باشد ۱-سری کالاشستی Srikalashasti و ۲- ماچلی پت نام Machalipatnam,در واقع این نوع سبک نقاشی از دوره گورکانیان در شبه قاره هند باب شد و در دو منطقه جنوب هند یعنی شهر سری کالا شستی و دیگری در شهر پندانا Pendana در ایالت آندارپرادش بشدت رایج گشت ,رواج این سبک نقاشی را پادشاهان مسلمان سلسله ای که در جنوب هند به نام کولکوندا سلطنت Colconda Sultanate معروف هستند باب کردند .

۱۰-مکتب کالی گت Kalighat:این مکتب متعلق به ایالت بنگال غربی می باشدو این سبک نقاشی از قرن ۱۹ م در منطقه بنگال شروع به رشد و نمو کرد.موضوعات این نقاشی ها بیشتر خدایان ,الهه ها ,داستان های حماسی هندو و افسانه های کهن می باشد.این گونه نقاشی هنرمندان نقاش بر روی کاغذ یا پارچه کرباس می کشیدند و ده به ده و شهر به شهر می بردند و داستان های آن را برای مردم با ساز و آواز نقل می کردند.

۱۱-مکتب وارلیWarli:این مکتب در واقع نوعی نقاشی فولکلورلیک و عامیانه قبایلی در هند محسوب میشود , بیشتر قبایلی که در منطقهبین ایالات ماهاراشترا تا گجرات یعنی غرب هند زندگی می کنند این نوع هنر را ارایه می کرده و می کنند, کهن ترین این نوع نقاشی را می توان در منطقه بیم بیتک Bhimbetkaدر ایالت مادیا پرادش یافت ,این نوع نقاشی را در صخره ها,کوه ها و حتی بر روی دیوارهای منازل نیز می توان پیدا کرد,این نقاشی ها نشان دهنده زندگی روزمره این مردم و در واقع عناصری مانند کوه ,درخت ,خورشید ,ماه و حیوانات که در زندگی روزانه آنان نقشی بسزا داشته است می باشد,البته در برخی موارد نیز مثلا نشان دادن داستان یک عروسی یا عملیات کاشت و برداشت نیز جز موضوع این گونه نقاشی است ,این نقاشی را معمولا با ترکه های باریک چوب خیزران (بامبو) بر روی سطحی از خاک سرخ که از قبل آماده کرده اند با مخلوطی که از شیره برنج و آب که حالت چسبندگی دارد می کشند,این نوع نقاشی فقط با رنگ سفید کشیده میشود,اکنون این سبک نقاشی را می توان بر روی پارچه و سفال نیز مشاهده کرد.در کل در این نوع نقاشی از سه شکل دایره ,مثلث و مربع برای تعریف هر نوع داستان یا مساله ای استفاده می شود که در واقع این سه شکل نماد عناصر گوناگون در طبیعت می باشد.یکی از بازرترین موضوعات این نقاشی نشان دادن رقص نمادین و محلی این قبایل به شکل دایره وار به دور شخصی است که ساز مخصوص تراپا Tarpa را می نوازد این ساز نوعی شیپور بزرگ است .

۱۲-مکتب پدPhad:این مکتب متعلق به ایالت راجستان می باشد و در واقع نوعی نقاشی طومار مانند مذهبی و عامیانه –فولکلوریک می باشد که بیشتر موضوعات آن درباره هندویسم و اساطیر آن است ,در واقع پد به معنی طومار بلندی از پارچه کرباس و کاغذ است .این سبک نقاشی با تصاویری از پابوجی Pabuji که یکی از خدایان قومی -فولکلور منطقه راجستان می باشد و دیوانرانیان Devnarayan که یکی از سرداران و مرشدان روحانی این منطقه بوده است.پس از نقاشی روحانیون آواز خوان-قصه خوان محلی منطقه راجستان که او را بوپا Bhopa می نامند این طومار را در معبد نصب کرده و قصه آن را برای مردم تعریف می کنند.

۱۳- مکتب پتوPatua:این مکتب متعلق به ایالت بنگال غربی می باشد و در واقع نوعی طومار نقاشی مذهبی است ,پتو ها هنرمندان نقاش این منطقه هستند , در زبان محلی بنگالی به نقاشی پتا Pata و به نقاش پتو patua گفته می شود در واقع این نقاشان با نقاشی خویش نقل کننده مسایل و وقایع مذهبی می باشند و کسی که این نقاشان را برای کشیدن این نوع نقاشی استخدام می کند در حقیقت خواهان گسترش دین و مذهب خویش می باشد.در گذشته شخص نقال این طومارهای نقاشی را ده به ده با خود حمل می کرد و در هر ده برای مردم داستان های این نقاشی های را با آواز و گاهی یک طبل کوچک بیان می کرد.
۱۴- مکتب تارو Tharu:این مکتب نوعی نقاشی فولکوریک و عامیانه متعلق به ساکنان مرز هند و نپال یعنی منطقه ای به نام تاری Tarai است و بیشتر این قبایل در کشور نپال و در کشور هند در ایالت های شمالی هیماچل پرادش ,اوتران کند و بیهار سکونت دارند ,سبک نقاشی این مردمان درواقع نقاشی های رنگی دیوارها,درها ,بالکنی و ستون های بیرونی منازل را در بر می گیرد ,موضوعات بیشتر این نقاشی ها داستان های روزمره و سبک زندگی ایشان می باشد.

۱۵-مکتب پت چیتراPattachitra :این مکتب متعلق به شهر پوری در ایالت اوریسا در شرق هند می باشد و در واقع نوعی نقاشی فولکلورلیک و عامیانهبر روی پارچه است , در زبان سانسکریت پتا به معنی پارچه کرباس و چیترا به معنی تصویر می باشد,بیشتر این نقاشی ها در باره خدایان و الهه های هندویی و هم چنین اساطیر هندو است.این مکتب یکی از کهن ترین مکاتب نقاشی در منطقه اوریسا بشمار می رود

۱۶-مکتب سورا Saura:این مکتب نوعی نقاشی فولکلوریکو عامیانهمتعلق به قبایل سورا در ایالت اوریسا در شرق هند می باشد و شامل نقاشی دیوارها و منازل میشود و به نام ایکون Ikons نیز مشهور است و موضوع این نقاشی ها مردم قبایل ,اسب ,فیل ها ,خورشید,ماه و درخت زندگی می باشد ,این مکتب بسیار شباهت به نقاشی های شبک وارلی دارد.

۱۷-مکتب کانگرا Kangra:این مکتب متعلق به ایالت هیما چل پرادش در شمال هند می باشد,موضوع این سبک نقاشی بیشتر زندگی روزمره مردم در قرن ۱۸ و ۱۹ م در این ناحیه و هم چنین داستان های عاشقانه هندی بخصوص داستان دو خدا و الهه معروف هندو یعنی رادا و کریشنا می باشد.یکی از کسانی که برای ترویج این سبک نقاشی در ایالات شملی هند بسیار کوشش کرد پادشاه منطقه یعنی ماها راجا سنسار چاند کاتوچ Maharaja Sansar Chand Katoch است .

۱۸-مکتب شیکا واتی Shekhawati:این مکتب متعلق به منطقه شیکاواتی در ایالت راجستان می باشد که در قرن ۱۷ میلادی در این ایالت بشدت مورد توجه قرار گرفت,این مکتب نوعی نقاشی دیواری محسوب میشود که در آن نقاشی دیوارهای قصرها ,خانه های اشراف و معابد را در بر می گیرد,بیشتر موضوعات این سبک نقاشی تصاویر پادشاهان و ملکه ها ی منطقه ,داستان های حماسی هندو , وقایع تاریخی,نقشه های منطقه ,طبیعت منطقه , نقوش هندسی و صحنه های عاشقانه است.

۱۹-مکتب بسولی Basohli:این مکتب متعلق به ایالت هیماچل پرادش در شمال هند می باشد و در نیمه قرن ۱۸-۱۷ میلادی رایج گشت و در واقع نوعی نقاشی مینیاتوری محسوب میشود.بیشتر موضوعات این سبک نقاشی خدایان ,الهه ها ,داستان های حماسی هندو وتصویر پادشاهان منطقه می باشد

۲۰-نقاشی سبک کمپانی Company Style :این نوع سبک نقاشی پس از ورود انگلیسی ها به شبه قاره هند بسیار رایج شد و چون بیشتر کسانی که به نقاشان برای این سبک نقاشی پول پرداخت می کردند اعضای شرکت کمپانی هند شرقی بودند این نوع نقاشی به نام نقاشی کمپانی مشهور شد.این سبک نقاشی مخلوطی از سبک های بومی هندی و اروپایی است,در حقیقت به عقیده برخی محققان هندی این سبک نقاشی با ورود پرتغالی ها به هند رایج گشت که در زبان هندی به آن کمپانی قلم KampaniKalam گفته می شد و درواقع برگرفته از سبک مغولی ,سبک راجستانی وبیشتر سبک نقاشی های اروپایی در یک جا بود ,این گونه نقاشی ها بیشتر بر روی کاغذ و عاج بود که مجموعه های کاغذی بیشتر در یک کتاب به نام مرقعMuraqqa جمع آوری می شد .برخی از بهترین نقاشانی که برای این گونه مجموعه ها زیر نظر انگلیسی ها کار کردند عبارتند از : مظهر علی خان ,غلام علی خان و غلام مرتضی خان بودند .موضوع بیشتر این نقاشی ها مناظر طبیعی هند,جشنواره های هندی ,پوشاک مردم بومی ,رقاصان و نوازندگان ,طبقات مختلف اجتماعی مردم هند ,زندگی روزمره مردم , وقایع تاریخی و پرندگان و حیوانات هند بوده است.

منابع:

۱-India Miniature Painting /AnjanChakraverty /Luster Press Roli Books 2005

۲-Indian Painting: From Cave Temples To The Colonial Period/Joan Cummins /MFA Publications 2006

۳-Court Painting Of India 16th -19th Centuries /Navin Kumar /Partapaditya Pal 1983