پروفسور موریو اونو (Morio Ono) در سال ۱۹۲۵ در ژاپن در خانواده ای از نسل سامورائی به دنیا آمد. در ۱۹۵۰ از دانشکده علوم دانشگاه توکیو و در سال ۱۹۵۳ از دانشکده اقتصاد آن دانشگاه فارغ التحصیل شد و چند سالی در بخش خاورشناسی همان دانشگاه به تدریس پرداخت. بعدها به تدریس انسان شناسی روی آورد و سالها ریاست « موسسه فرهنگ خاوری» این دانشگاه را برعهده داشت. وی در سالهای۱۹۷۸-۱۹۸۰ مدیر « موسسه ژاپن برای پژوهش در ایران و غرب آسیا » بود و در تاسیس دانشکده مطالعات خاوری دانشگاه ملی « دایتوبونکا» نقش مهمی داشت. پروفسور موریو اونو در سال ۱۹۸۴ با عنوان استادی ممتاز بازنشته شد.
او پس از سالها تحقیق و تدریس و تجربه در ژاپن و آمریکای جنوبی، احتمالا به دلالت و تشویق پدر همسر خود، پروفسور ری ایچن گاموء، ایران پژوه و مترجم گلستان سعدی به ژاپنی، به ایران شناسی با رویکرد انسان شناختی روی آورد و به تدریج فارسی را آموخت. پروفسور اونو در پاییز ۱۹۶۴(۱۳۴۳ شمسی ) به روستای خیرآباد از توابع مرودشت شیراز رفت. او پیش از این تاریخ درباره روستاهای کوهستانی و دهکده های ماهیگیری ژاپن و روستاهای آمریکای جنوبی به ویژه برزیل به تحقیق پرداخته بود. پژوهش او در روستای خیرآباد جزئی از پژوهش های دراز دامن وی درباره روستاهای ایران است. او پنج گونه ده را در ایران شناسایی کرد : الف ) ده مسلمان نشبن یا مسیحی نشین یا یهودی نشین ب ) دهِ در اصل روستا یا دهِ قرارگاه مردم چادرنشین ج ) دهی که در آنجا اصلاحات ارضی انجام شده و دهی که درآن این امر انجام نشده است. د ) نوع حصول ده ه ) دهی که هر چهار ویژگی قبلی را در خود داشته باشد . وی نمونه های این روستا را در این نمونه ها یافت و مورد پژوهش قرار داد : الف ) ده مسلمان نشین در حومه نبشابور ب ) دهی در حومه اصفهان ج ) ده مسیحی آسوری نشین در حومه ارومیه د ) ده زردشتی نشین در حومه یزد ه ) ده خیرآباد با عشایر اسکان یافته یا همان خیرآباد
نوشته‌های مرتبط
وی هنگام آغاز تحقیق در روستای خیرآباد، استاد بلندپایه دانشگاه توکیو و رئیس موسسه خاوری این دانشگاه بوده است و در ۱۹۸۹ ( ۱۳۶۸ شمسی ) که ۲۵ سال از کار تحقیقی او در روستا می گذشت کتاب « خیرآباد نامه » را نوشت. وی در این ۲۵ سال گاه تنها چند روز و گاه حدود چند ماه در فصل های مختلف سال در این روستا حضور داشت؛ در برهه ای از زمان هر سال به روستا مسافرت می کرد و گاهی چند سال نمی توانست خود را به روستا برساند. ثمره تلاشهای او در روستای خیرآباد در مجموعه ای به نام « خیرآباد نامه :بیست و پنج سال با روستاییان ایران » به زبان ژاپنی به نگارش درآمده و به زبان فارسی نیز ترجمه شده است. خیرآباد در حقیقت طایفه لشنی است که به روستا تبدیل شده و در دوره اصلاحات ارضی شدیدا دستخوش تغییرات اجتماعی گردیده است. وی در « خیرآباد نامه » را در پنج « پرده » تنظیم می کند. پرده اول ۱۹۶۴، پرده دوم ۱۹۷۴ ،پرده سوم ۱۹۷۸ – ۱۹۸۰، پرده چهارم ۱۹۸۳ – ۱۹۸۹ . در خلال این فصول وی درباره تقسیم کار جنسی، اصلاحا ت ارضی، ارتباط کشاورزان با کوچ نشبنان، اسکان عشایر در دوران پهلوی اول، فرصت طلبی و میل به پیشرفت، تنبیه و مجازات، قدرت، معماری، ماشینی شدن و بحران قدرت، مرگ، منسک دینی و دیگر جنبه های فرهنگ روستای خیرآباد اطلاعاتی را به دست می دهد. وی همچنین اطلاعاتی درباره روش تحقیق در روستاها ارائه می دهد. با این وجود باید توجه داشت که این اثر بیش از این که یک مردم نگاری کلاسیک باشد، تاریخی تحولات اجتماعی در این روستا و نوعی زندگی نامه خودنوشت در ارتباط با اهالی است.
وی در این تحقیق درازمدت به ارتباطی عمیق و مثال زدنی با روستاییان دست یافت چنان که خود در اینباره می گوید : « در آغاز برای تحقیق اجتماعی و مردم شناسانه در خیرآباد به این روستا رفتم، اما هرچه می گذشت و رابطه روستائیان آنجا و این نگارنده نزدیکتر و صمیمی تر می شد، در حقیقت از مقصود اصلی که مطالعه وضع ده و روستائیان بود دور می شدم و احساس می کردم که می خواهم زندگی روستائیان را هم چون نمایشی واقعی که صحنه اش روستای خیرآباد است ببینم و شخصیت و شیوه کار و اندیشه هر یک از روستائیان را که بازیکنان این نمایش هستند تصویر و ترسیم کنم. » ( خیرآباد نامه، ص دو)
وی در دوران اولیه حضور خود در ایران با دانشگاه شیراز و موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی همکاری نزدیک داشت. تالیفات او زیاد و شامل مباحثی انسان شناخی درباره آسیا، ایران، افغانستان، جهان اسلام، و مباحث روش شناختی در انسان شناسی است و تماما به زبان ژاپنی نگاشته شده است. این آثار عبارتند از : روستاهای آسیا، دنیای اسلام، گزارشی از روستاهای افغانستان، نظریه تحقیق احوال کشاورزی مناطق خشک است.
آثار او درباره ایران :
خیرآبادنامه :۲۵ سال با روستائیان ایران
پروفسور موریو اونو، دکتر هاشم رجب زاده، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۶
دهکده ساعتلو رضائیه [ مونوگرافی]
موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، ۱۳۴۵، ۱۱۰ ص
ابراهیم آباد [ واقع در نیشابور – مونوگرافی ]
مشترک با دکتر مهدی طالب، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، ۱۳۴۶، ۱۰۲ ص
روستاهای ایران
؟ ، ؟ ( به زبان ژاپنی)
روزهای ایران
انتشارات رایو تلویزیون ملی ژاپن (NHK) پاییز ۱۹۸۵. این کتاب شامل خاطرات او از سقوط شاه و انقلاب اسلامی در ایران است. ( به زبان ژاپنی)
