انسان شناسان متخصص ایران ( ۳۰ ) پروفسور پیتر چلکوفسکی

پروفسور پیتر ج. چلکوفسکی (Peter J. Chlkowski)، دانشمند آمریکایی لهستانی تبار، از دانشمندان متخصص فرهنگ ایران است که هم اکنون استاد رشته های مطالعات خاورمیانه، شرق شناسی و اسلام شناسی در گروه مطالعات اسلامی و خاورمیانه دانشگاه نیویورک می باشد.

او مدرک لیسانس خود را در سال ۱۹۵۸ در رشته واژه شناسی شرقی از دانشگاه جگیلونیان (Jagiellonian) شهر کراکوف لهستان دریافت کرد. همچنین توانست در مدرسه درام همان شهر به تحصیل در رشته هنرهای تئاتری بپردازد. در سال ۱۹۵۹ به لندن رفت و در سال ۱۹۶۲ در مقطع فوق لیسانس در رشته تاریخ خاورمیانه اسلامی از مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (Soas) فارغ التحصیل شد. او در اواخر دهه ۱۳۳۰ به تهران آمد. وی در اولین سفر خود به ایران، به تماشای یک مجلس تعزیه نشست و بقول خودش «همان شب عاشق تعزیه» (۱) شد. او درباره ادامه مطالعاتش درباره تعزیه می گوید : « بسیار درباره تعزیه مطالعه کردم، به واتیکان سفر کردم تا بزرگترین کتابخانه تعزیه در دنیا را ببینم. سفیر ایتالیا در ایران در سال های ۱۹۵۰-۱۹۵۵ نیز عاشق تعزیه بود و این کتاب ها را جمع آوری کرده و به کتابخانه واتیکان سپرد. ۱۰۵۵ نسخه تعزیه در واتیکان نگهداری می شود که تنها متعلق به ایران است. از ایران تا کارائیب سفر کردم تا گسترش تعزیه را بیابم » (۲). علاقه به تعزیه باعث شد تا چلکوفسکی در دانشگاه تهران ثبت نام کند و پایان نامه خود را در سال ۱۳۴۰ ( ۱۹۶۸ م. ) در رشته ادبیات فارسی ارائه نماید و از دانشگاه تهران دکترا بگیرد. دوران حضور او در ایران بسیار پر بار بود، زیرا او علاوه بر تحصیل، به فعالیت در یکی از بنیاد های خیریه می پرداخت و به طور وسیع در ایران سفر کرد و با فرهنگهای گوناگون این سرزمین از نزدیک آشنا شد.
چلکوفسکی در سال ۱۳۴۰به عنوان مورخ فرهنگی خاورمیانه به دانشگاه نیوریورک وارد شد و تا امروز به تدریس و تحقیق در این دانشگاه مشغول است. حوزه های تحقیق و تدریس او اصولا عرفان اسلامی، باورهای عامه و مناسک اسلامی، استفاده از زبان، نقش و تاثیر اسلام در معماری و ارتباط هنر با جامعه است. او در مقطع تحصیلات تکمیلی درباره اسلام در جهان معاصر و تصحیح سوء فهم ها از اسلام در غرب هم به عنوان یک دین و هم در صورت های فرهنگی متنوع آن به بحث می پردازد. وی در سالهای اخیر درباره مراسم مذهبی « حُسَی »، در میان شیعیان ترینیداد و توباگو، که در حقیقت نوعی تعزیه تغییر شکل یافته است، به تحقیق می پردازد. او در سال ۱۹۷۶ نخستین همایش با موضوع تعزیه را برگزار کرد که در نوع خود در جهان بی نظیر بود. وی در این همایش چندین نفر را از کشورهای مختلف برای سخنرانی دعوت کرد. حاصل این همایش چند روزه در قالب کتاب « تعزیه : نیایش و نمایش در ایران » در ایران و آمریکا منتشر شده است.

چلکوفسکی را می توان از علاقه مندان جدی فرهنگ ایرانی در مجامع دانشگاهی آمریکا دانست که این علاقه را به صورت های مختلف، در نوشتارها، سخنرانی ها و مصاحبه های خود بروز داده است. وی همواره اظهار می دارد که « یک ایرانی » است. دختر وی در ایران به دنیا آمده، و او پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه تهران بارها برای دیدار، تحقیق و سخنرانی به ایران آمده است. وی در آمریکا، عضو انجمن های علمی و فرهنگی متعددی است که در آن میان می توان به انجمن ایرانیان آمریکا اشاره کرد.

آثار او درباره ایران :

تعزیه ، نیایش و نمایش در ایران، ترجمه داوود حاتمی، تهران : علمی و فرهنگی ,۱۳۶۷، هشت + ۴۱۰ ص.
این کتاب بار دیگر در سال ۱۳۸۴ در تهران توسط سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ( سمت) در ۳۷۵ ص. منتشر شد.
Ta’ziyeh: Ritual and Drama in Iran (New York University studies in Near Eastern civilization ; no. 7(, New York, New York University Press, 1979, 288 Pages

( به همراه حمید دباشی ) به روی صحنه آوردن انقلاب : هنر ایمان در انقلاب سلامی ایران
Staging A Revolution: The Art of Persuasion in the Islamic Republic of Iran, co-authored with H. Dabashi, (London: Booth-Clilborn Editions, 1999).

دانشمند و قدیس : مطالعاتی در بزرگداشت ابوریحان بیرونی و جلال الدین رومی
The scholar and the saint : studies in commemoration of Abu’l-Rayhan al-Biruni and Jalal al-Din al-Rumi, New York : Hagop Kevorkian Center for Near Eastern Studies [etc.], 1975. xv,306p. : ill. ; 24cm.

آینه جهان نادیدنی : داستانهایی از خمسه نظامی
Mirror of the invisible world : tales from the Khamseh of Nizami / [adapted and translated by] Peter J. Chelkowski ; with an essay by Priscilla P. Soucek ; foreword by Richard Ettinghausen.

از صحرای آفتاب سوخته ایران تا سواحل ترینیداد : سفر ( اشاعه ) تعزیه از آسیا تا منطقه کارائیب
From the Sun-Scorched Desert of Iran to the Beaches of Trinidad: Ta’ziyeh’s Journey from Asia to the Caribbean, The Drama Review,Volume 49, Number 4, Winter 2005 , Special Issue: Ta’ziyeh

( به همراه ویلم فلور) هنر و هنرمندان در ایران دوره قاجار، ترجمه مریم اختیار، یعقوب آزند، تهران : ایل شاهسون بغدادی ,۱۳۸۱، چهار+ ۱۵۴ص.: مصور

حمایتگر و پرهیزکار : هنرهای عامیانه، ترجمه آزاده فرامرزیها، ساسان قاسمی، صحنه ،شماره ۳۶، ۳۷ ، آذر و دی ۱۳۸۵، ص ۱۵ – ۱۸. در این مقاله درباره تعزیه در تکیه دولت تهران قدیم و مراسم ماه محرم ( سوکاری ها و تعزیه خوانی ها ) بحث شده است.

نظامی: نمایشنامه نویس چیره دست،مترجم مریم خوزان، نشر دانش ، آذر و دی ۱۳۶۸ ، شماره ۵۵، ۱۶ – ۲۲

روضه‌خوانی، دایرهالمعارف اسلام، جلد ۸، ص‌۴۶۵.

صفحه شخصی پروفسور چلکوفسکی
http://www.nyu.edu/gsas/dept/mideast/people/faculty/chelkowski.html

آدرس برای تماس با پروفسور چلکوفسکی
Department of Middle Eastern and Islamic Studies
۵۰ Washington Square South
New York, NY 10012
tel: (212) 998-8876
fax: (212) 995-4689
pc5@nyu.edu

(۱) و (۲) : گفت و گو با پیتر چلکوفسکی شرق شناس آمریکایی: عاشق ایران و تعزیه هستم، مصاحبه کننده : مهدی غزیزی، روزنامه ایران، شماره ۳۵۷۴، ۲۹ بهمن ۱۳۸۵، صفحه ۱۸

منابع برای مطالعه بیشتر :
دیدارها : گفتگو با سید حسین نصر، احسان یارشاطر، پرویز مروج، کامران وفا، پیتر چکوفسکی، شیوا (منصوره) کاویانی، تهران، فکر روز، ۱۳۷۴، ۲۲۱ ص.

گفت و گو با پیتر چلکوفسکی شرق شناس آمریکایی: عاشق ایران و تعزیه هستم، مصاحبه کننده : مهدی غزیزی، روزنامه ایران، شماره ۳۵۷۴، ۲۹ بهمن ۱۳۸۵، صفحه ۱۸