اطلاعات حکمت و معرفت
شمارۀ ۱۴۹ نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «شعر و اندیشۀ حافظ» منتشر شد. این نشریه که تا مردادماه ۱۳۹۷ به‌صورت ماهنامه منتشر می‌شد، پس از وقفه‌ای کوتاه و چند ماهه، از این پس به‌صورت فصلنامه و با تغییرات اندکی در ساختار منتشر می‌شود. شمارۀ ۱۴۹ ویژۀ پاییز به شعر و اندیشۀ حافظ اختصاص دارد.
نشریه علاوه بر سرمقالۀ با عنوان «حلقه تاویل» به قلم سردبیر، نشریه انشاءالله رحمتی، از سه بخش ویژه‌نامه، اندیشه و نظر و کتاب تشکیل شده است. بخش ویژه‌نامه متشمل بر ده مقاله است. مسعود فریامنش دبیر این شماره از فصلنامه را به عهده داشته است.
نخستن نوشتار با عنوان «حافظ و لطف سخنش» گفت‌و‌گوی‌ست که مریم حسینی با فتح الله مجتبائی انجام داده است. «در این گفتگو استاد دکتر فتح‌الله مجتبایی به توضیح موضوعاتی همچون دلایل رواج بی‌مانند شعر حافظ در میان فارسی‌زبانان، جایگاه حافظ و خصوصیات شعر او، سابقه اطلاق لقب «لسان‌الغیب» به خواجه شیراز، چرایی تفأل به دیوان او در میان فارسی‌زبانان و موضوعاتی مانند این پرداخته است.»
دومین نوشتار مقاله‌ای است با عنوان «حافظ و رند» به قلم لئونارد لویسون که اکرم هادیان نجف آبادی به فارسی ترجمه کرده است. این مقاله «متضمن بحث در‌باب معنویت نهفته درعشق مجازی حافظ است. بدین‌منظور، وی در سه فقره به واکاوی معانی و مفاهیم «رند» و «رندی» پرداخته است: ۱.«رند» در مقام پدیدهای سیاسی ـ اجتماعی؛ ۲. «رند» به‌عنوان مفهومی در اخلاق ملامتیۀ قلندریه؛ ۳. رندی به‌عنوان هنر یا فضلیت.»
سومین مقاله را با عنوان «سحر و افق‌های نشانه شناختی آن در شعر حافظ» فرانکلین لویس نگاشته و ترجمه محمد رضا عدلی به فارسی ترجمه کرده است. «مقالۀ فرانکلین لوییس نیز متضمن نکاتی سودمند درباره سحر و افق‌های نشانه‌شناختی آن در شعر حافظ است. نویسنده مقاله، ضمن عرضه نمونه‌هایی از اشعار آلبایی سده‌های میانه، که در آنها، از وصال دو دلداده‌ای سخن می‌رفت که شب را در کنار هم گذرانده بودند و از برآمدن سحر و پایان شب وصال شکوه می‌کردند، می‌کوشد ردپای مضمون این اشعار را در اشعار عربی و فارسی نیز بیابد. با‌این‌حال، بخش اصلی مقاله به غزلیات حافظ اختصاص دارد. نویسنده این پرسش را مطرح می‌کند که سحر برای حافظ زمان دلتنگی و فراق است یا وقت گشایش و وصال؟ وی سرانجام به این نتیجه می‌رسد که سحر، از منظر حافظ، نطقۀ کانونی و مهم‌ترین وقت روز است؛ زمانی است که فیض الهی فرا می‌رسد و از‌این‌رو با سکر و مستی عرفانی همراه است.»
چهارمین مقاله با عنوان «بز یونانی و گوسفند شیرازی» را یوهان کریستوف بورگلی نگاشته و ترجمه مریم رضایی به فارسی ترجمه کرده است. این مقاله «به مواجهه اقبال لاهوری با شعر حافظ اختصاص دارد. اقبال لاهوری در ۱۹۱۵میلادی، غزلی درباره حافظ سرود که انتقادی تند و آتشناک به حافظ بود؛ در این شعر اقبال به حافظ اتهام می‌خوارگی زد، او را غرق در هواجس نفسانی دانست و سخنانی زشت و نا‌پسند در شأن حافظ گفت و وی را مسبب انحطاط و ابتذال جهان اسلام تلقی کرد. بورگل در این مقاله پس از ذکر ویژگی‌های شعری اقبال و نظریه شعر‌شناختی او، که متأثر از نظامی، شاعر بزرگ ایرانی، است به موضوع نقد اقبال به افلاطون نیز پرداخته و سرانجام در بخش پایانی مقاله انتقادات اقبال را به حافظ نقد و بررسی کرده است.»
پنجمین مقاله با عنوان حافظ و صوفی را شارل آنری دو فوشه کور نگاشته است و ترجمه‌اش را محمد احسان مصحفی انجام داده است. «نوشته شارل آنری دو فوشه‌کور است، حافظ‌پژوه شهیر فرانسوی که برای نخستین‌بار توفیق یافت تا دیوان حافظ را به‌طور کامل به زبان فرانسه ترجمه کند. فوشه‌کور در این مقاله کوشیده است تا رویکرد دوگانۀ حافظ در قبال شخصیت صوفی را روشن سازد. برای این منظور مؤلف پس از بررسی اجمالی جریان تصوف در روزگار حافظ، به واکاوی نقد و تعریض‌های تند و گزنده حافظ بر صوفیان عصر پرداخته است. وی برای صوفیان سه عیب اصلی برشمرده است: ۱. زهد دروغین؛ ۲. میل مفرط به شراب؛ ۳. ناتوانی از درک عشق. در‌این‌میان، آنچه صوفی را پاک و صافی می‌گرداند گام نهادن در وادی عشق و مستی است و از آنجا که در این وادی جز به زبان رمز و راز سخن نمیگویند، دوفوشهکور به بررسی لحن رمزآلود اشعار حافظ نیز پرداخته است.»
ششمین مقاله با عنوان «تمثیل باده‌‌نوشی و تجلی معشوق در نگاره‌‌های سدۀ نهم/شانزدهم از اشعار حافظ» به قلم مایکل بری و با ترجمۀ ولی‌الله کاووسی «به بازخوانی نکته‌سنجانه شعر حافظ از نگاه نگارگران پایان عصر تیموری و آغاز عصر صفوی اختصاص دارد. نویسنده با برگزیدن چهار نگاره از چهار نگارگر نامدار آن روزگار، نازک‌خیالی ایشان را در نقش کردن ذهن و زبان حافظ کاویده است. به باور نویسنده، نگارگران این عصر با ابزارشان، طرح و رنگ، غزلیات حافظ را از راه تصویر روایت و تفسیر می‌کنند. ششمین مقاله ویژه‌نامه نیز به قلم فرانکلین لوییس نوشته شده و موضوع موسیقی در شعر حافظ را محل بررسی قرار داده است.»
مقاله‌هایی هفتم و هشتم به نوعی متضمن ذکری مختصر از تأثیر حافظ در بیرون از مرز‌های ایران است؛ مقالۀ هفتم با عنوان «حافظ و موسیقی» به قلم فرانکلین لویس و ترجمه میترا سرحدی است.
مقالۀ هشتم « دل و آئینه،ترجمه و تاثیر معنایی و واژگانی» نام دارد و به قلم نجمه شبیری است. این مقاله «به موضوع فرایند ترجمه شعر حافظ و نیز تأثیر شعر وی در ادبیات اسپانیا، به‌ویژه در اشعار لورکا، پرداخته است.»
مقالۀ نهم با عنوان «حافظ شیرازی در آثار نیکالای گومیلیوف» را الهه کریمی ریابی
نگاشته است که به تأثیر شعر خواجه در ادبیات روس، به‌ویژه اشعار نیکالای گومیلیوف می‌پردازد.
آخرین مقاله ویژه‌نامه با عنوان «طلب گلشن قدس» به قلم مسعود فریامنش به بحث از هدف بیرونی/ خارجی زندگی در اشعار حافظ اختصاص یافته است. «بنا‌براین پژوهش، به‌طور‌کلی می‌توان دو هدف مهم را به‌عنوان اهداف بیرونی/ خارجی زندگی در دیوان حافظ شناسایی کرد، با این توضیح که این دو هدف تنها به لحاظ مفهومی اهدافی مستقل تلقی می‌شوند وگرنه به لحاظ مصداقی در واقع یک هدف به شمار می‌روند و تنها با الفاظ و تعابیر گوناگون و در بافت و زمینه‌های متفاوت مجال طرح یافته‌اند: ۱. بر دوش کشیدن بار امانت عشق توسط انسان و به سلامت رساندن آن به معشوق ازلی؛ ۲. .تجدید وصال یا بازگشت روح به موطن اصلی پس از هبوط به عالم ماده و یکچند اسارت در زندان تن.»
بخش دوم نشریه «اندیشه و نظر» است و مشتمل بر یک مقاله با عنوان «معنا و ارزش زندگی» به قلم پل ادواردز و با ترجمه هدایت علوی‌تبار است.
بخش پایانی نشریه با عنوان «کتاب» مشتمل بر سه نوشتار است. نخستین مقاله با عنوان «تئاتر ایده ها: در ستایش خویشاوندی فلسفه و تئاتر» به قلم منیره پنج‌تنی، دبیر بخش کتاب است که به نقد و بررسی کتاب «تئاتر ایده‌ها» به قلم مارتین پوشنر و با ترجمۀ مرتضی نوری (نشر شب‌خیز- ۱۳۹۶) اختصاص دارد. دومین نوشتار با عنوان فلسفه دراماتیک/ درام فلسفی، گفت و گوی دبیر بخشِ کتاب ماهنامه با مرتضی نوری مترجم کتاب است. آخرین نوشتار این بخش هم به معرفی کتاب «بوطیقای صحنه» اختصاص دارد.
نوشته‌های مرتبط
فصلنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «شعر و اندیشۀ حافظ» با شمارۀ پیاپی ۱۴۹، ویژۀ پاییز ۱۳۹۷ به مدیرمسئولی و سردبیری انشاءالله رحمتی با بهای ۱۵ هزار تومان منتشر شد.