شمارۀ ۱۲۹ نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «دین و سلامت روانی» منتشر شد. موضوع دین و سلامت روانی به طور خاص به تاثیر باورها، ارزش¬ها، نگرش-ها، عملکردها، فعالیت¬ها، برایندها و احساسات مذهبی و دینی بر روند سلامت (اعم از روانی و جسمی) می-پردازد. برخی بر این نظرند که دین¬ورزی و به طور خاص ایمان و باور شخصی به معنویت می¬تواند حتی عامل پیشگیری از بسیاری بیماری¬ها (خاصه افسردگی، استرس، اختلالات عصبی و…) شود. دین ابعاد مختلفی از جمله معنویت، باور، ارزش، اخلاق، شعائر و مناسک، دعا دارد. هر یک از این ابعاد می¬تواند در زیست روانی سالم مومن مؤثر باشد. پیچیده¬تر شدن زندگی در پی توسعه تمدن و صنعتی¬سازی سبب شده تا اختلالات روحی-روانی دوشادوش مشکلات جسمی افزایش یابند. هر چند علائم این گونه بیماری¬ها در کوتاه مدت بمانند بیماری¬های جسمی، محسوس و ملموس نیست، اما تاثیرات دراز مدت آنها عمیق تر و چه بسا که جبران ناپذیرتر است. نکتۀ مهمی که باید در نظر داشت این است که به لحاظ تاثیرگذاری میان پدیده¬های دینی و اختلالات حوزه سلامت(خاصه سلامت روانی و روحی) رابطۀ یک به یک و متناظری وجود ندارد. علیرضا رضایت دبیر دفتر ماه این شماره از نشریه چنین نوشته است: «اما به یک معنا می¬توان گفت که این پدیده¬ها می¬توانند دست کم بستری ایجاد کنند که بیمار یا فرد مبتلا به اختلال روانی، بتواند فرایند درمان را با آسیب کمتری سپری کند.» با این اوصاف موضوع تاثیر دین¬ورزی بر سلامت یا رابطه دین و طبابت سابقه¬ای طولانی در سنت¬ها و فرهنگ¬ها و اقوام مختلف داشته و هنوز هم این رابطه در برخی نقاط دنیا قابل توجه است برای نمونه می-توان به شمن¬ها یا جادوگرپزشکان اشاره کرد هر چند این شیوه¬ها لزوماً تجربی به معنای آزمایشگاهی امروز نبوده است. «در اینکه چه شکلی از دین می¬تواند به ارتقاء سطح سلامت روانی در جامعه کمک کند در میان اندیشمندان اختلاف نظر وجود دارد؛ اما هر شکلی از دین را که در نظر بگیریم، باید بتواند فاکتورهای کاربردی در تامین سلامت (اعم روانی و جسمی) را تامین کند از جمله این فاکتورها می¬توان به امید، رضایت¬مندی از زندگی، بهجت و شادی، تحمل، خوش بینی، احساس مثبت و مهم¬تر از همه، معنا و معناداری اشاره کرد. شخصی که سلامت روانی¬اش دچار آسیب شده، قدر مسلم یکی از موارد فوق را از دست داده یا بدان توجه ندارد.» دین پیش از آنکه شیوه درمانی باشد، عامل بازدارنده و پیشگیری است، و این خاصیت، نه تنها در حوزه سلامت فردی، بلکه در زمینه بسیاری از آسیب¬های اجتماعی نیز مطرح است. از این لحاظ، دین یک ویژگی حمایت¬گرانه و پشتیبان دارد.
صد و بیست و نهمین دفتر ماه این نشریه مشتمل بر شش مقاله است. مقالات این مجموعه به بیان نظریات و تحقیقات مربوط به تاثیر دین بر سلامت روانی از چشم انداز کلی پرداخته¬اند. نخستین نوشتار گفت¬وگو با محمود گلزاری دانشیار روان¬شناسی دانشگاه علامه و متخصص حوزه سلامت روان است. در این نوشتار مفصل با دکتر گلزاری دربارۀ معنای سلامت، سلامت روان، مهم-ترین مؤلفه¬های سلامت روان، بهداشت روان، رابطۀ سلامت روان و معنویت، روان درمانی، تجربۀ معنوی، وظایف روان¬درمان¬گر و دیگر موضوعات این حوزه گفت¬وگو شده است. دومین نوشتار با عنوان «شفای از درون: تاثیر معنویت بر روند سلامت روانی» مقاله¬ای است به قلم لری کالیفورد که علیرضا رضایت به فارسی برگردانده است. لری کالیفورد معنویت را کلی¬تر و بالطبع موثر-تر از شکل رسمی دین تلقی کرده و ضمن تعیین اشکال و معانی مختلف این مفهوم، به توان تسهیل کردن و تسریع روند بهبود بیماری و اختلال روانی می¬پردازد. او در ادامه تاثیر معنویت را بر بیماری¬های غالب از جمله افسردگی، اضطراب، رنج، و شیزوفرنی بررسی می-کند. «معنا در خدمت سلامت» سومین نوشتار دفتر ماه به قلم علی اخلاقی است. نویسنده مقاله ضمن تعریفی از معنای سلامت روانی، به تاثیر، جایگاه و پیامدهای معنادرمانی در حوزه سلامت می¬پردازد. جف لوین در مقالۀ «مدلی برای ایمان، شفا و سلامت» با ترجمه الهام صادقی می¬کوشد الگویی برای خاصیت شفابخشی ایمان ارائه دهد و دراین راستا از پنج مکانیسم مختلفی سخن می¬گوید که فرایند شفا را تسهیل می¬کنند. «تحلیل انتقادی دین و سلامت روانی» پنجمین نوشتار این مجموعه به قلم بروس. لی – اندرو. بی.نیوبرگ و با ترجمه میترا سرحدی است. «تحلیل انتقادی دین و سلامت روانی» به بررسی نقادانه دانش موجود در حوزه تاثیر دین ورزی بر سلامت روانی می¬پردازد و نیز مسائل مربوط به روش شناسی در این زمینه را بررسی می¬کند. آخرین مقاله دفتر ماه «دین و سلامت روانی، از چشم انداز فرآیند استرس» به قلم کریستفر الیسون و با ترجمه اصغر افتخاری است. کریستوفر الیسون دین و سلامت روانی را از دریچه عوامل استرس¬زا بررسی کرده است. او در مقاله خود ضمن تعریف فرایند استرس، به منابعی که دین برای مواجهه و فائق آمدن بر استرس در اختیار دارد اشاره می¬کند.
نوشته‌های مرتبط
بخش دوم این نشریه با عنوان «ادب و هنر» مشتمل بر دو نوشتار است. نوشتار نخست گفت¬وگویی است با عنوان «کیارستمی به روایت خرمشاهی» که با بهاءالدین خرمشاهی انجام شده است. دومین مقالۀ این بخش را با عنوان «نقش شیعیان ایرانی در پیدایش حکومت¬های شیعی هند» علی اکبر افراسیاب پور نگاشته است.
سومین بخش نشریه «اندیشه و نظر» نام دارد و در برگیرندۀ سه مقالۀ دیگر است که به ترتیب عبارتند از: «ابن رشد، ابوالولید محمد» به قلم اولیور لیمن و ترجمۀ روح الله کریمی، «قرآن شناخت» به قلم سید حسین نصر با ترجمه انشاءالله رحمتی، «نیچه کیست؟» به قلم آلن بدیو و ترجمه حمزه موسوی.
دو بخش پایانی نشریه حکمت و معرفت کتاب و گزارش است. در بخش کتاب ابتدا مقاله¬ای با عنوان «حکمت حکایت» به قلم سیدمسعود رضوی آمده است. سپس منیره پنج¬تنی دبیر بخش کتاب این نشریه به موضوع روش تحقیق در علوم انسانی به ویژه در فلسفه پرداخته و علاوه بر اشاره به جایگاه و اهمیت روش در انواع پژوهش و نگارش فلسفی، کتاب «مثل فیلسوف نوشتن: راهنمای نگارش مقالۀ فلسفی» (انتشارات هرمس) را نیز پیشنهاد کرده است. منیره پنج¬تی در ادامه برای بررسی جایگاه پژوهش و روش¬های پژوهش گفت¬وگویی با یزدان منصوریان، دانشیار دانشگاه خوارزمی با عنوان «در جستجوی نظام آموزشی پرسش مدار و پژوهش بنیاد» انجام داده است. در این گفت¬وگو یکی از ملزومات مسیر دانایی، داشتن روش برای یافتن پاسخ پرسش¬ها معرفی شده و چنین آمده است که «هر فردی در دورۀ تحصیلاتش دست¬کم یک¬بار مجبور می¬شود جدی¬تر به روش و ابعاد آن برای به کارگیری در پژوهش بیندیشد. درس روش¬تحقیق و البته موضوعات وابسته به آن، یکی از همین مراحل رویارویی با بحث روش است.» این گفت¬وگو به بحث روش تحقیق در علوم انسانی و آسیب¬شناسی آثار این حوزه اختصاص دارد. آخرین برگ این بخش، کتاب-شناسی و مقاله¬شناسی آثار حوزۀ روش تحقیق و فلسفۀ روش است. در انتها هم گزارش برخی از وقایع مهم یک ماه اخیر در حوزۀ اندیشه منعکس شده است. شماره ۱۲۹ نشریه اطلاعات حکمت و معرفت به مدیر مسئولی و سردبیری دکتر انشاءالله رحمتی با بهای ۲۰۰۰ تومان در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.