شمارۀ ۱۲۰ مجله اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «فلسفه عکاسی» منتشر شد. اولین دفتر فلسفه عکاسی در شماره ۹۶ مجله در فروردین ماه ۱۳۹۳ منتشر شده بود و اکنون دو شمارۀ پیاپی ۱۲۰ و ۱۲۱ (یعنی شمارههای فروردین و اردیبهشت ۹۵) به ترتیب دفترهای دوم و سوم این موضوع را به خود اختصاص می دهند. منیره پنج تنی، دبیر دفتر ماه این شماره، عکاسی را حوزهای پرمخاطب معرفی کرده که از متخصصان تا مردم عادی همه با آن سر و کار دارند و بر این نظر است که همین ویژگی عکاسی آن را به موضوعی فلسفی و مناسب برای اندیشیدن تبدیل می کند. او همچنین فلسفۀ عکاسی را چنین تعریف کرده است: «فلسفه عکاسی یا فلسفه عکس به عنوان یکی از فلسفههای موضوعی- فلسفههای مضاف- به بررسی و پژوهش دربارۀ عکس از منظری فلسفی میپردازد. در واقع هدف از این بررسی فلسفی، شناخت و تحلیل مبانی فلسفی بهطور کلی، یعنی بررسی پیشفرضهای هستی شناختی، معرفت شناختی و روششناختی این حوزه است؛ اما بهطور خاص و تخصصی در فلسفۀ عکس – عکاسی- موضوعاتی نظیر مبانی زیباشناختی تصویر، پیوند علّی و مادی عکس و موضوع یا تأثیر چگونگی علیت در عکاسی، تأثیر زمینههای جامعهشناختی در تولید عکس، روشهای تفسیر و شناختِ قواعدِ روشی برای شناخت عکس، عکاسی و بازنمایی، عکاسی و مفهوم صدق، بحثهای نشانهشناختی و زبانشناختی در عکاسی، عکاسی و کاربردهای گسترده در حوزههای مختلف علوم، عکاسی و زندگی روزمره، مباحث انسانشناختی و نقش عکاسی، بررسی و تحلیل میشود.»
منیره پنج تنی در ادامۀ دربارۀ قدمت عمر فلسفۀ عکاسی بر این نظر است که این فلسفۀ مضاف عمر کوتاهتری نسبت به دیگر فلسفههای موضوعی مانند فلسفه علم، فلسفه زبان، فلسفه ذهن، فلسفه معرفت، فلسفه هنر و غیره دارد، شاید همین امر بر پیچیدگی مطالعه و پژوهش در این حوزه می افزاید. دبیر دفتر ماه برای نمونه به نظرِ ای.د کولمن اشاره میکندکه بر این نظر است که اظهار نظر فلاسفه دربارۀ عکاسی در بسیاری از موارد بیپایه است و این امر، ریشه در بی اطلاعی فیلسوفان از گسترۀ این هنر دارد. او در ادامه، تلاش برای تدوینِ بخشهای مختلفِ روشی و محتوایی فلسفۀ عکاسی را در مراحل اولیه میداند.
نوشته‌های مرتبط
دفتر نخست (شمارۀ ۹۶) مشتمل بر هفت نوشتار بود: دو گفت و گو و پنج مقاله. دفتر فروردین ماه ۱۳۹۵ از مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «فلسفه عکاسی ۲» از شش مطلب تشکیل شده است. نخستین نوشتار گفت و گوی منیره پنج تنی است با فرشید آذرنگ. در این گفت و گو به موضوعاتی نظیر رابطۀ فلسفه و عکاسی، عکاسی و زیباشناسی زندگی روزمره، رابطۀ عکس و شعر، عکاسی و نقاشی، عکاسی و واقعگرایی و همچنین بازنمایی پرداخته شده است. نوشتار دوم، بخشِ نخست گفت و گویی با رهام شیراز است که منیره پنج تنی و علی بابایی انجام دادهاند. تمرکز اصلی در این گفت و گو بر فرضیۀ «عکاس- مولف» است و مباحثی چون تعریف عکاسی، عکاسی به مثابۀ رسانه، واسطهگری عکاسی بین ذهن و عین، رابطۀ عکاسی و هنرهای زیبا نیز مورد بحث قرار گرفتهاند. سومین نوشتار با عنوان «تاریخ مختصری از نظریۀ های عکاسی»، فصل نخست کتاب «نظریۀ عکاسی» به ویراستاری جیمز الکینز که حسن خوبدل ترجمه کرده است. «این مقاله به معرفی و بررسی مهمترین آراء و نظریات انتقادی در زمینۀ عکاسی از نخستین روزهایش تا دهۀ ۱۹۸۰ می پردازد. بخش دوم این مقاله که به آرا و نظریات انتقادی دربارۀ عکاسی از ۱۹۸۰ به بعد اختصاص دارد، در شمارۀ بعدی این نشریه به چاپ خواهد رسید.» چهارمین نوشتار به قلم دیرموید کاستلو و مارگارت ایورسن و ترجمۀ عباس نوری به ترسیم جایگاه ویژه عکاسی در هنر معاصر جهان میپردازد و پیشنیۀ مباحث مربوط به عکاسی را در فلسفه به اختصار بررسی میکند. مطلب پنجم مقالهایست با عنوان «ترجمه، عکاسی، بارت» به قلم سیامک حاجیمحمد. مولف با تمرکز بر بارت و نگاه او به عکاسی این دغدغه را پی میگیرد که عکاسی در زبان ما چگونه اندیشیده میشود. «عکس، حقیقت، آگاهی» مقالهای از هادی آذری آخرین مطلب دفتر این ماه است. در این نوشتار علاوه بر تأکید بر تمایز میان عکاسی و دیگر اشکال بازنمایی تصویر، به چالش کشیده شدن جنبۀ اسنادی و عینی در دوران معاصر را شرح داده میشود. دفتر ماه شماره ۱۲۱ این نشریه (اردیبهشت ۹۵) به فلسفه عکاسی ۳ اختصاص دارد.
بخش دوم مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «ادب و هنر» مشتمل بر دو مقاله است. مقالۀ نخست با عنوان «رنگ و عرفان» به قلم سمیر محمود و با ترجمه سجاد باغبان ماهر و علی اصغر شیرازی است. مقالۀ بعدی در این بخش «نگاره های انسان پیکره در پیکره از منظر حکمت و عرفان اسلامی» نام دارد و آن را صدیقه نایفی نگاشته است.
بخش سوم مجله با عنوان «اندیشه و نظر» از سه نوشتار تشکیل شده است که به ترتیب عبارتند از: «مطالعات قرآنی در غرب» گفت و گو با میشل کویپرس، «اخلاق، عینیت گرایی یا نسبیت گرایی؟» گفت گو با فیلیپا فوت و ریک لوئیس، «تمثیل در الهیات» به قلم فردریک فره و ترجمه انشاءالله رحمتی. در بخش کتاب، ابتدا سید مسعود رضوی مقالۀ «طنز پردازی و اطوره سازی» را نگاشته است. منیره پنج تنی کتاب «کافکا و عکاسی» را در گفت و گو با کریم متقی، مترجم اثر، بررسی کرده و در ادامه به نقد و بررسی مجموعۀ تماشا با حسن خوبدل، دبیر مجموعه، پرداخته است. مجموعۀ تماشا برگردان متون نظری مهم در عکاسی است و به همت نشر شورآفرین منتشر میشود. آخرین بخش مجله به گزارش برخی از وقایع یک ماه اخیر در حوزۀ اندیشه اختصاص دارد. شماره ۱۲۰ مجله اطلاعات حکمت و معرفت به مدیر مسئولی سردبیری انشاءالله رحمتی و با قیمت ۲۰۰۰ تومان در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.