استفاده مجدد سازگار از میراث و ساختارهای موجود در اسناد بین المللی

بعد از اتمام جنگ جهانی دوم و همچنین صنعت زدایی مرکز شهرها در کشورهای غربی، میزان بسیار زیادی از ساختمان ها بدون کاربری و به عنوان یک فضای خالی در سطح شهرها باقی ماندند. از دهه ۱۹۷۰ ویرانه های شهری به عنوان یکی از اصلی ترین منابع سازنده شهری در حال استفاده است (Göbel, 2015). ایده های استفاده مجدد، توسط معماران و حفاظت گران در متن های دهه های ۱۹۶۰ . ۱۹۷۰ تجلی پیدا کرد که تجمع این ایده ها و نظریه های حفاظت و معماری در شماره ویژه نشریه Architectural Review’ ‘ در سال ۱۹۷۲ به عنوان «کاربردهای جدید برای ساختمان های قدیمی [۱]» منتشر شد که در آن موضوع استفاده مجدد مورد بررسی قرار گرفت (Plevoets & Van Cleempoel, 2019). در این کتاب ده نوع مختلف ساختمان های صنعتی و عمومی در قالب ۷۳ نمونه بین المللی که قابلیت استفاده مجدد دارند در مقاله های مختلف معرفی می شود. در هر فصل نویسنده خصوصیات ساختمان را بررسی می کند زیرا بر این باور بودند که برای یک پروژه موفق استفاده مجدد باید درک درستی از ساختمان حاصل شود. شربان کانتاکازینو [۲] در مقدمه کتاب عنوان می کند که بسیاری از ساختمان های بلا استفاده یا کم استفاده که به دلیل نوع ساخت و جزییاتشان، ساخت مجدد آن ها هرگز امکان پذیر نیست باید حفظ شوند. اما ایجاد استانداردهای امروزی برای ساختمان ها این امر را دشوار می کند اما سود آوری استفاده مجدد نسبت به ساخت و ساز جدید انجام این کار را بسیار جذاب می کند (Cantacuzino, 1975).

در مجامع بین المللی علم حفاظت توجه به استفاده مجدد سازگار از بناهای موجود به واسطه تغییر نگاه از تک بناها و کارکرد موزه ای آن ها به حفاظت مجموعه های تاریخی و بافت های شهری ایجاد شد. این مساله به وضوح در منشور ونیز ۱۹۶۴ [۳] ، برای اولین بار مطرح شد. در بند ۵ این منشور عنوان شده است که « حفاظت از بناهای تاریخی با استفاده از آن ها برای اهداف مفید اجتماعی تسهیل می شود بنابراین چنین استفاده ای مطلوب است اما نباید باعث تغییر در چیدمان و دکوراسیون ساختمان شود. با این محدودیت، تغییر عملکرد می تواند مجاز باشد» (Article 5). منشور ونیز در سال ۱۹۶۵ توسط ایکوموس [۴] که خود در همان سال تاسیس شده بود تصویب شد. منشور ونیز موجب وضع منشورها و صدور توصیه نامه های زیادی شد که از مهم ترین آن ها منشور بورا است که سال ۱۹۷۹ توسط ایکوموس استرالیا تدوین شد و چند بار ویرایش شد (یوکیلهتو, ۱۳۸۶, ص. ۳۱۵). این منشور، سند اصلی راهنمای عمل حفاظت در استرالیا است که همزمان با تکیه بر تداوم کاربری های که به اهمیت مکان کمک می کنند در رابطه با استفاده مجدد نکاتی را عنوان می کند. در این دستورالعمل اشاره می شود که یک مکان باید دارای کاربری سازگار باشد (Article 7.2)و در رابطه با این موضوع توضیح داده می شود که سیاست استفاده مجدد باید کاربری یا ترکیبی از کاربریها را برای استفاده هایی که اهمیت فرهنگی مکان را حفظ می کنند ، مشخص کند. استفاده جدید از یک مکان باید حداقل تغییر در زمینه و کاربری ایجاد کند. باید به معانی احترام بگذارند و در صورت لزوم باید ادامه فعالیتها و روشهایی را اتخاذ کند که به اهمیت فرهنگی مکان کمک می کنند (ICOMOS Australia, 2013).
موضوع توجه به ساختار موجود دارای ارزش به عنوان یک ظرفیت برای کاربری های جدید به واسطه کاهش منابع و مصالح ساختمانی، انرژی و آب مصرفی و در عین حال به عنوان یک استراتژی کارآمد برای حفاظت میراث فرهنگی و میراث مدرن تبدیل به مساله مهمی شد که در بیشتر کشورهای اروپا، آمریکا و استرالیا و حتی آسیا توسط برنامه های مدیریت شهری و نیز انجام پروژه های مختلف به آن پرداخته شد از این رو اسنادی راهنما در راستای مبنا و اصول اقدامات عملی منتشر کردند. اسناد بین المللی در بدنه پژوهش به صورت مفصل مورد بررسی قرار می گیرند اما در این پرپزال به تعدادی از آنها به صورت خلاصه اشاره می شود.

در این حوزه می توان به سند مهمی که توسط دفتر میراث فرهنگی، دپارتمان NSW برنامه ریزی و موسسه معماری سلطنتی استرالیا [۵] تحت عنوان استفاده های جدید برای مکان های میراثی راهنمایی برای سازگاری سایت ها و بناهای تاریخی [۶] ، در سال ۲۰۰۸ منتشر شده است نیز اشاره کرد. در این سند عنوان شده است که در کشور استرالیا بناها و مجموعه های تاریخی فراوانی وجود دارند که امروزه کاربری پیشین خود را از دست داده اند. در صورت رها کردن و غفلت، تمامی این دارایی های ارزشمند تخریب خواهند شد بنابراین برای حفاظت از آن ها باید استفاده های جدید و مناسب برای آن ها در نظرگرفته شود. در واقع بهترین راه برای حفاظت از یک بنای میراثی، سازه یا سایت، استفاده از آن است. شورای میراث فرهنگی NSW و انستیتو سلطنتی استرالیا بر این باورند که بناهای تاریخی محدودیت نیستند بلکه فرصتی برای تلاش خلاقانه هستند. به علاوه حفاظت میراث به عنوان یک کاتالیزور جهت بهبود شرایط اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی می تواند نقش مهمی در بازآفرینی شهری ایفا کند. سیاست و برنامه ریزی های این سند جهت شناسایی مکان های دارای ویژگی و کیفیت خاص تدوین شده است. قانون گذاری در سطح دولت های ملی، ایالتی و محلی در رابطه با حفظ و استفاده مجدد از دارایی های فرهنگی در توسعه های جدید به طور مثبتی به آن زمینه تاریخی کمک می کند. این سند راهنما رویکردهای حفاظتی را شرح می دهد که مکان های میراثی را تفسیر می کنند و لایه های معاصر را به مکان های قابل توجه میراثی اضافه می کند. شورای میراث فرهنگی NSW، سیاست های موجود در این دستورالعمل ها را به عنوان بهترین روش برای حفاظت و انطباق دارایی های میراثی با اهمیت تایید کرده است. هنگام ارزیابی برنامه های توسعه برای پروژه های استفاده مجدد سازگار ، از این دستورالعمل ها استفاده خواهد کرد. شوراهای محلی باید از دستورالعمل ها برای همان هدف استفاده کنند. این سند علاوه بر دستوالعمل های استفاده مجدد سازگار به بررسی پروژه های موفق استرالیا می پردازد و تجربه آن ها را اساس توصیه ها قرار می دهد
(The Heritage Office, NSW Department of Planning & The RAIA, 2018)

در سال ۲۰۱۴ سند بسیار مهمی توسط دفتر طراحی و معماری استرالیا [۷] (ODASA) با عنوان « استفاده مجدد [۸]» تدوین شد. در این نوشته عنوان می شود که فرآیند و تصمیماتی که در ایجاد پروژه های موفق استفاده مجدد سازگار نقش دارند ، باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند و مدیریت شوند و برای اطمینان از دستیابی به پتانسیل پیش بینی شده استفاده مجدد از ساختمانها ، سازه ها و فضاها ، به یک تیم مشاور دغدغه مند و خلاق نیاز است.
این سند راهنما برای سازمان ها، کارفرماها و گروه های مشاوری که در صدد هستند با استناد به منشور بورا و اسناد بین المللی منتشر شده توسط ایکوموس پروژه های استفاده مجدد سازگار را انجام دهند در نظرگرفته شده است. این دستورالعمل در راستای شرح مزیت های استفاده مجدد سازگار در محیط های ساخته شده معاصر نوشته شده است و هدف آن کمک به ایجاد روندها و اصولی روشن برای ارائه یک پروژه موفق است. این سند راهنما به تعریف استفاده مجدد سازگار، شرح اصول استفاده مجدد تطبیقی، چگونگی انجام یک پروژه موفق، بحث درباره اجرای پروژه، شناسایی نقطه نظرات کلیدی و ارائه نمونه های موفق پروژه های استفاده مجدد سازگار نیز می پردازد (ODASA, 2014).
در انگلستان اسناد مختلفی در ارتباط با تغییر و استفاده از بناهای موجود و میراث انگلستان منتشر شده است که از میان آن ها می توان به سندی که در سال ۲۰۱۰ توسط انگلیش هریتیج [۹] با عنوان «کاربردهای جدید برای مکانهای مذهبی سابق »منتشر شده است شاره کرد. این سند توصیه هایی را در مورد تغییر کاربری جدید عبادتگاههای تاریخی سابق ارائه می دهد که توصیه می کند این مقاله همراه با چارچوب سیاست برنامه ریزی ملی دولت و راهنمای عمل مربوط به آن و هرگونه راهنمای برنامه ریزی مربوط به مقامات محلی مطالعه شود. در کشور انگلیس کلیساها و فضاهای مذهبی فراوانی با اهمیت معماری، باستان شناختی، هنری و تاریخی وجود دارد که امروزه کاربری پیشین خود را از دست داده اند و برای جلوگیری از نابودیشان به استفاده مجدد نیاز دارند. انگلیش هریتیج از طرح هایی برای استفاده مجدد حمایت می کند که می توانند تضمین کننده آینده ای پایدار برای ساختمان و در عین حال تقویت کننده اهمیت ویژه تاریخی و معماری آن باشند. دستیابی به این امر مستلزم تخصیص کاربری متناسبی است که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد و دسترسی عموم مردم را فراهم کند. در این سند فرایند استفاده مجدد سازگار مکان های مذهبی میراثی از طریق شناخت دقیق و درک درست اثر، شناسایی کاربری های مناسب جدید و طراحی تغییرات و بخش های الحاقی برای استفاده های جدید نیز تبیین شده است. برای درک درست مفاهیم در هر بخش نمونه های موفقی از تغییر کاربری فضاهای مذهبی در انگلیس معرفی شده است (Chapple,N & et all,2010) .

در سال ۲۰۱۹ کتابی تحت عنوان « نجات و استفاده مجدد: جوامع، میراث و معماری [۱۰] » توسط موسسه سلطنتی معماران انگلیس [۱۱] (RIBA) منتشر شدکه فوریت و ضرورت این کتاب را تجربه شرایط و تغییراتی در نیاز ها و مسائل اقتصادی انگلیس که میراث آن کشور را تهدید می کند نیز اعلام می کند. این کتاب ارزشمند موضوع استراتژی جایگزین کردن ساختمان ها یا احیا و استفاده مجدد از آن ها را در رابطه با توسعه اقتصادی و نیاز های جدید مورد بحث و چالش قرار می دهد و از طریق معرفی و تحلیل بسیار دقیق نمونه موردی ها در مقیاس های مختلف در این کتاب نشان می دهد که با تلاش محلی قوی، که اغلب توسط سازمان هایی با تجربه نجات بناهای تاریخی آسیب پذیر حمایت می شود ، بسیاری از دارایی هایی که از نظر اجتماعی و فرهنگی دارای اهمیت هستند می توانند حفظ شوند و مورد استفاده جدید و پایدار قرار گیرند. این کتاب از طریق مطالعات نمونه موردی، موفقیت های چشمگیری را نشان می دهد و آشکار می کند که چگونه می توان ساختمان ها را از حالت بی استفاده خارج و سپس کاری کرد که نقش مهمی در احیای کل مناطق و جوامع ایفا کند و همچنین چگونه ، حتی با ساختمانهای بسیار مشکل ساز ، و اغلب در مناطق محروم ، می توان راه حل های خلاقانه ای پیدا کرد که نیاز به توسعه اقتصادی و ساختمان جدید را با نیاز به حفاظت و تقویت محیط تاریخی متعادل کند. این کتاب همچنین نشان می دهد که چگونه غفلت و بی دقتی می تواند نه تنها به فرسایش ویژگی معماری بلکه به از بین رفتن هویت مشترک منجر شود (Waterson & Morrison, 2019).

[۱] New Uses for Old Buildings
[۲] Sherban Cantacuzino
[۳] Venice Charter
[۴] ایکوموسICOMOS ( انجمن بین المللی مونومان ها و مکان های تاریخی)سازمانی بین المللی و غیر دولتی است که به ابتکار یونسکو در سال ۱۹۶۵ میلادی( در دومین کنگره معماران و متخصصان ساختمان های تاریخی که در ونیز ایتالیا برگزار شد) ایجاد شده است. ایکوموس انجمن متخصصان است که در حال حاضر حدود ۹۵۰۰ عضو در ۱۱۰ کشور دارد. دبیرخانه بین المللی آن در پاریس واقع شده است. وظایف آن ها بر اصول مندرج در منشور بین المللی ۱۹۶۴ میلادی پیرامون حفاظت و مرمت بناهای تاریخی و مکان ها ( منشور ونیز) وضع شده است.

[۵] Heritage Office, NSW Department of Planning and the Royal Australian Institute of Architects NSW
[۶] New Uses for Heritage Places
[۷] The office for design and Architecture SA
[۸] Adaptive Re-use
[۹] English heritage
[۱۰] Rescue & Reuse: Communities, Heritage and Architecture
[۱۱] The Royal Institute of British Architects (RIBA)

Bibliography
Cantacuzino, S. (1975). New uses for old buildings. London: Architectural Press.
Chapple,N & Davidson,C & Cragoe & Lee,H. (2010). NEW USES FOR FORMER PLACES OF WORSHIP. English heritage .
Göbel, H. (2015). The Re-Use of Urban Ruins: Atmospheric Inquiries of the City. New York: Routledge.
ICOMOSAustralia. (2013). The Burra Charter: The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance.
ODASA. (2014). Design Guidance Note: Adaptive Re-use. Australia: The office for design & Architecture SA.
Plevoets, B., & Van Cleempoel, K. (2019). Adaptive Reuse of the Built Heritage,Concepts and Cases of an Emerging. New York: Routledge.
The Heritage Office, NSW Department of Planning & The RAIA. (2018). New Uses for Heritage Places. Australia: RAIA & NSW.
Waterson,M & Morrison,L. (2019). Rescue & Reuse: Communities, Heritage and Architecture. London: RIBA Publishing.