از برنامه های تله رئالیته تا نظامیان یونیفورم پوش (لوموند دیپلماتیک: اکتبر ۲۰۱۳)

جوردن پوی (خبرنگار در پکن) ترجمه ی شیرین روشار

بینندگان تلویزیون در چین چه برنامه هائی را تماشا می کنند؟
چه در وسایل نقلیه عمومی و چه در خانه، بسیاری از چینی ها چشمشان به صفحه تلویزیون دوخته است : پخش مستقیم یا ضبط شده، چینی ها برنامه های مورد علاقه خود را تماشا می کنند، که هیچ چیز از برنامه های کشورهای غربی کم ندارند. اگر سابق بر این سری های تاریخی در صدر برنامه ها قرار داشتند، از این پس برنامه های تله رئالیته بیداد می کنند… اما زیر نگاه مراقب حزب کمونیست.

هرگز پیش نیامده روزنامه ای در زیر صندلی های اتوبوس آکوردئونی شماره ۶۳۹، که هر روز صبح محله جدید مرکز مالی «جیانوای سوهو» را در می نوردد، جا مانده باشد. چون مسافرین تمام هوش و حواسشان متوجه تلفن های هوشمندشان است، محو تماشای مبارزه لفظی میان «پان شییی» چهل و نه ساله پرجاذبه و میهمان روزش. دلال صاحب قدرت مسکن، مجری برنامه ای است به نام «دوستداران پان شییی»، مباحثه ای بسیار پرطرفدار که صبح زود پخش می شود، و سپس دانلود می شود که در وسایل نقلیه عمومی قابل پخش باشد.

این برنامه با برنامه دیگری به نام «فراخوان صبحگاهی» در رقابت است که گپ های آنلاین و روزانه «گائو هسیائوسانگ» چهل و چهار ساله است، آهنگ سازی با موهای بلند، داور سابق یک برنامه واریته، که به دلیل رانندگی در حالت مستی ۶ ماه در زندان به سر برده. در طول بیست دقیقه و بدون پرامپتور، این متفنن قلابی، در مورد موضوعاتی کاملاً متفاوت، نظرات روشنگر خود را ارائه می دهد : مسابقات دستکاری شده فوتبال در چین، آئین نامه رانندگی آمریکا، سینمای اروپا. با سه میلیون بیننده پروپاقرص، «فراخوان صبحگاهی»، کانالهای سنتی را که در نبود خلاقیت، برای دستیابی به حقوق پخش دوباره این برنامه سر و دست می شکنند، خلع سلاح کرده است.

تلویزیون چین و چهارصد میلیون گیرنده اش (یعنی یک دستگاه برای هر سه نفر)، معبد مسابقات آوازخوانی است. کانال های استان «هونان»، «ژجییانگ»، «شانگهای» یا «جیانگسو» با مهارت تمام برنامه های تله رئالیته موزیکال خارجی را با سلیقه چینی وفق می دهند. امسال، هر جمعه بین ماههای ژانویه و آوریل، تلویزیون هونان در بخش اول برنامه شامگاهی خود، برنامه ای زیر عنوان «I am a singer » را عرضه می کرد. ایده کلی ساده است : هفت شخصیت معروف چینی، تایوانی یا هنگ کنگی با خواندن قطعه های موفق ملی در پشت بلندگو با هم به رقابت می پردازند. جزئی ترین عامل روی صحنه – از نوشیدنی هیئت داوران گرفته تا بلوز چسبان مارک دار هنرمند – بهانه ای بود برای یک بمباران بی سابقه تبلیغاتی که درآمدی حدود ۳۰۰ میلیون یوآن (۳۷ میلیون یورو) را به همراه داشت. به لطف پخش ماهواره ای که متضمن پوششی در سطح ملی است، تلویزیون هونان، در عرض چند سال، پس از «تلویزیون مرکزی چین ۱» (China Central Television 1 –CCTV1)، به پربیننده ترین کانال کشور تبدیل شده است.

کانال کوچک جنوب چین، از همان سال ۲۰۰۴، با برنامه واریته خود به اسم «Super Girl» شاهد موفقیت چشمگیری بوده است. ایده کلی آن تازه بود : خواننده های جوان که از میان سیصدهزار نامزد انتخاب شده بودند، همه غیر حرفه ای بودند، و تماشاچی این امتیاز را داشت که از طریق اس ام اس به خواننده مورد علاقه خود رأی بدهد. با اینهمه، فقط کسانی مورد توجه قرار می گرفتند که ناقلا و پررو بودند با ظاهری عجیب و غریب – مسئله ای که خیلی زود موجب برانگیخته شدن انتقادات سران حزب کمونیست چین (PCC) شد. زیر فشار «اداره دولتی فیلم، تلویزیون و رادیو»، تلویزیون هونان به برنامه پیشرو خود خاتمه داد. شب آخرین فینال، اول آوریل ۲۰۱۱، برنامه چهارصد میلیون بیننده داشت.

«ارزش های تخریب کننده»

امسال، برنامه «I am a singer» از تمامی این برنامه ها پیشی گرفت : برنامه «Chinese Idol»، «چین استعدادهای بزرگ دارد»، برنامه ای از تلویزیون دراگون (شانگهای)، و همچنین برنامه «صدای چین» از تلویزیون ژجیانگ. کانال هونان قصد ندارد به همین جا اکتفا کند. این کانال در حالیکه ورود برنامه «Super Star China » ساخته تلویزیون هوبی را زیر نظر دارد، به تازگی برنامه ای را عرضه کرده است به اسم « قوی ترین صدای چین » و «Super Boy». بدون محاسبه پخش مجدد تمامی فصل های گذشته در ساعات کم بیننده، که در نهایت همه تلویزیون های چین را به کارائوکه های (تقلید خواننده ها) تمام عیار تبدیل کرده است.

یوآن ژیگیانگ، خبرنگار روزنامه گلوبال تایمز با تأسف می گوید : «اینکه همچنان به وفق دادن طرح های کلی برنامه های موفق خارجی اکتفا می کنیم ، ثابت می کند که برای شناخت بازار چین هنوز راهی دراز برای پیمودن باقی مانده است». در حال حاضر، شرکت های تولیدکننده چینی بزرگترین دغدغه شان وفق دادن برنامه ها به نسبت نیاز آگهی دهندگان احتمالی است، بی آنکه هراسی از افراط و زیاده روی داشته باشند.

اگر برنامه های شبانگاهی به ترانه اختصاص دارند، بعدازظهرها زمان بازیهای زناشوئی است. از ۱۵ ژانویه ۲۰۱۰، تلویزیون جیانگسو رکورد بینندگان را با برنامه «Feicheng Wurao» (بی وفاها، مزاحم نشوید) شکسته است. امروز یک پسر باریک اندام است که عرق ریزان تا میانه گود پیش می آید. گرداگرد او، بیست و چهار دختر دلربا، در حالیکه دستشان روی دکمه است، او را سؤال پیچ می کنند. اگر جوان مجرد آنها را ناامید کند، خواستگاران با خاموش کردن لامپی که آنها را روشن می کند، خود را کنار می کشند. در عرض یک ساعت و نیم، این برنامه با مهارت زوج هایی دور از ذهن را با هم جور می کند : یک کارگر خپله را با یک دختر پرتصنع اهل شانگهای، یک «لائووای» (خارجی) عجیب و غریب را با یک دختر تبتی در لباس محلی…

هفت ماه پس از اولین پخش، برنامه خشم سران حزب را برانگیخت و هیجان و سروصدای زیادی برای این کانال به وجود آورد پس از آنکه یک شرکت کننده زن با هیاهو اعلام کرد : «اگر بنا باشد گریه کنم ، ترجیح می دهم در یک اتوموبیل ب ام و(BMW) باشد تا در پشت یک دوچرخه.» یک روز دیگر، یک کاندیدای اغواگر عکس هائی از اتوموبیل های اسپرت و صورتحساب های بانکی خود را برای جلب توجه علم کرد. روزنامه ها تلویزیون جیانگسو و «ارزش های تخریب کننده» آن را به باد انتقاد گرفتند. و مقامات حضور دو روانشناس را برای تعدیل ورجه وورجه های مجری برق گرفته، تحمیل کردند. می ماند که با متوسطی حدود شصت میلیون بیننده تلویزیونی برای هر برنامه، «بی وفاها، مزاحم نشوید» بچه زائیده است : در تلویزیون هونان «Women Yuhui Ba» (با هم برویم گردش) و در تلویزیون ژجیانگ «Wei Ai Xiang Qian Chong» (حمله برای عشق).

پس از ترانه و تملق گوئی زنان، سیرک سومین طرح کلی باب روز است. برنامه «شیرجه زدن چهره های سرشناس چینی در آب» که در آن بازیگران مشهور، به لطف توصیه های یک قهرمان المپیک، در استخر شیرجه می زنند، با وجود غرق شدن یک تکنیسین در ۱۹ آوریل امسال، روی کانال تلویزیون ژجیانگ شاهد موفقیت بزرگی است . دیری نپائید که تلویزیون جیانگسوی رقیب، دست به تقلید از این برنامه زد، آن را «ستاره های در خطر» نامگذاری کرد و پخش آن را نیز در همان ساعات برنامه کانال رقیب گذاشت. تنها تفاوت میان آنها، میهمانان هستند…

تعجبی ندارد اگر بگوئیم که کارمندان این کانالها، مثل بینندگانشان جوان هستند. مارک روسول کانادائی، مشهور به «داشان»، طنزنویس موفق و استاد «وانمن شو» (stand up) در چین است. نزدیک به بیست سال است که هنرنمائی های تلویویزیونی اش ادامه دارند : «من جدیداً در چانگشا بودم برای یک شو در تلویزیون هونان. من ۴۸ سالم است و می توانم قسم بخورم که مسن ترین فرد در آن مکان بودم. تولیدکننده ها، سازندگان یا سناریو نویس ها به زحمت ۳۰ سال دارند و با من مثل یک شمایل رفتار می کنند، مثل یک ستاره قدیمی راک.»

از زمان اعلام حکم آقای لی پنگ در سپتامبر ۱۹۹۳ ، گیرنده های ماهواره ای در خاک چین ممنوع هستند – به جز در هتل های بزرگ، اداره های مرکزی، مقر مؤسسات دولتی یا محله دیپلمات ها. اظهارنظرهای نیشدار شخصی به نام روپرت مورداک به هیچوجه به مذاق نخست وزیر خوش نیامد. میلیاردر استرالیائی که از صاحبان پرقدرت مطبوعات آنگلوساکسون است، و چندی پیش از آن، توانسته بود اکثریت سهام یک کانال هنگ کنگی رو به موت را به مبلغ ناچیز ۵۲۵ میلیون دلاربه چنگ آورد، اعلام کرده بود : « چنین برمی آید که وسایل جدید ارتباطات دوربرد تهدیدی مستقیم برای حکومت های خودکامه در سراسر دنیا هستند. پخش از طریق ماهواره به این جوامع بیشمار بسته که تشنه خبر هستند این امکان را می دهد که کانالهای تلویزیونی که توسط دولت کنترل می شوند را دور برنند.» (۱) ماهواره، «بیرون»!

هنوز هم برای مردم عادی چین نه از «بی بی سی» (British Broadcasting Corporation) خبری هست نه از «سی ان ان» (Cable News Network) هرچند آنها به تعداد بیشماری از کانالهای استان دسترسی دارند – هر استان می تواند یک کانال را از طریق ماهواره در سطح ملی پخش کند – ، یعنی حدود چهل کانال رایگان. این تعداد بر نوزده کانال تلویزیون مرکزی چین (CCTV) که در سال ۱۹۵۸ بنیانگذاری شده، افزوده می شوند. همه این کانالها از طریق جعبه ای که شبیه دکودر «ت ان ت» فرانسوی (Télévision Numérique Terrestre) است و امروزه اکثر خانه ها به آن مجهز هستند، قابل دسترسی است.

در مرکز محله مالی پکن، مقر جدید CCTV، به شکل شلوارک، می تواند موردی برای تمسخر باشد، ولی تلویزیون دولتی و چهارصد برنامه اش همچنان در خانه ها حکم می رانند. به طور متوسط، یک بیننده چینی از دو ساعتی که در روز جلو تلویزیون می گذراند (به جز دانلود از اینترنت)، چهل و پنج دقیقه CCTV را تماشا می کند.

آگهی : ثانیه ای ۱۳۰۰۰ یورو

«زین ون لیانبو»، اخبار تلویزیونی ساعت ۱۹ تلویزیون دولتی (CCTV)، که همزمان توسط کانالهای خبری هر استان پخش می شود، از زمان تولد آن در سال ۱۹۷۸ ، با یکصد و سی و پنج میلیون «بیننده وفادار» در سال ۲۰۱۳، بر اساس آمار رسمی، پربیننده ترین برنامه در کشور است. ولی اغلب بسیار مورد انتقاد قرار می گیرد. دیدارهای رؤسای حکومتها در تالارهای پذیرائی کاخ ملت، بیانیه های رسمی سران حزب، تبلیغ موفقیت های اقتصادی دولت : این اخبار سی و چهار دقیقه ای از جمله ابزار مهم تبلیغات سیاسی است. شوخی رایج این است که تنها خبر واقعی اخبار تلویزیونی، جمله آغازین است : «شب بخیر، ساعت ۱۹ است. و این نیز اخبار تلویزیونی.» نکته ای دیگر : برنامه به طور مستقیم پخش نمی شود، بلکه چند دقیقه زودتر ضبط می شود تا سانسورچی ها بتوانند محتوا را کنترل کنند…

مثال جالب توجه دیگری از کنترل مسلم حزب بر شبکه کانالهای دولتی : کانال ۷ تلویزیون دولتی (CCTV7). از سحرگاه، پس از سردادن سرود ملی، برنامه به مسائل های نظامی می پردازد. پیش از«گزارش نظامی» یا بولتن خبری که توسط دو افسر جوان یونیفورم پوش ارائه می شود، چند آگهی برای انواع الکل برنج پخش می شود. بولتن خبری اساساً صحنه هائی از تمرینات نظامی را پخش می کند و با تصاویری شاد از غذاخوری پادگان خاتمه می یابد.

شبانگاه، با دکوری در خور فیلم های علمی- تخیلی، مردی غول پیکر با لباس رزم، پوتین های ساقه بلند و عینک سیاه بر صحنه ظاهر می شود. با لحنی پرقدرت، جزئییات نیروی آتش تانک های MBT-3000، سرعت هواپیماهای غیر قابل ردیابی (Chengdu J-20) یا دقت هواپیماهای بی خلبان لیجیان را بررسی می کند. سپس، کارشناسان مورد احترام دانشگاه دفاع صحبت را به دست می گیرند و هدف های بلندپروازانه نظامی چین را در مفهوم ژئوپلیتیک حاکمیت ملی بر جزایر دیائویو (سنکاکو برای ژاپنی ها)، در دریای چین شرقی، یا مسلح کردن تایوان توسط آمریکا را یادآور می شوند. هنگام بروز زمین لرزه و یا لغزش زمین، حوادث ناگواری که در طی آن نظامی ها برای کمک رسانی به قربانیان به طور گسترده فراخوانده می شوند، تلویزیون دولتی ۷ رویداد را به طور مستقیم پوشش می دهد.

به دلایل مالی، تلویزیون دولتی (CCTV) تنها کانال چینی است که مجاز است رویدادهای ورزشی را پوشش دهد. همین تلویزیون بود که تمامی شصت و چهار مسابقه آخرین جام جهانی فوتبال را در تابستان ۲۰۱۰ پخش کرد… و با آگهی ثانیه ای ۱۳۰۰۰ یورو، درآمدی هنگفت از این طریق به دست آورد.

گذشته از جشن سال نو چینی – که خانم پنگ لییوآن، خواننده و همسر رئیس جمهور کنونی زیجینپینگ را به همه شناساند – ، دیگر برنامه تلویزیون چین که برای همه نسل ها جذاب است «مجموعه در زیر آسمان» نام دارد. برنامه ای است از خرید و فروش اشیاء، شبیه برنامه «Antiques Roadshow» انگلیسی، که از آوریل سال ۲۰۰۶ چهار بار در هفته از کانال ماهواره ای تلویزیون بیجینگ (Beijing TV) پخش می شود. چینی ها، با وضعیت های اجتماعی گوناگون، یکی پس از دیگری به روی صحنه می آیند، مجسمه ای یشمی یا گلدانی متعلق به سلسله مینگ در زیر بغل. در برابر آنها، چهار کارشناس معروف، شیء را به دقت وارسی می کنند. چنانچه شیء عتیقه اصالت داشته باشد، مهر «گنجینه ملی» بر آن می زنند و رقمی نیز برای آن تخمین می زنند. در این صورت، کاندیدا پر از افتخار راهی خانه و کاشانه خود می شود. اما چنانچه معلوم شود که شیء یک چیز فانتزی بیش نیست، مجری برنامه، وانگ گانگ، آن را می گیرد و در جا می شکند، و قیافه پکر صاحب شیء را در معرض نمایش تماشاچیان می گذارد. خشونتی کاملاً چینی در برابر بازی صادقانه انگلیسی که در آن صاحبان اشیاء ردشده می توانند اگر بخواهند، نام خود را فاش نکنند…

پی نوشت :

(۱) George Monbiot, « Murdoch doesn’t even have to ask to get what he wants », The Guardian, Londres, 200 avril 2008.

بیش از ۲۰۰۰ کانال

تلویزیون دولتی(CCTV)، دارای شانزده کانال ملی است، که به این رقم تعدادی بیشمار کانال در بیست و دو استان، پنج منطقه و چهار شهرداری خودمختار، و همچنین در دو منطقه اداری ویژه، افزوده می شود. هر استان حق دارد در سطح ملی دست کم از یک کانال ماهواره ای برنامه پخش کند. همچنین می توان کانالهائی در مقیاس شهری، شهرستان یا مختص زبان هر اقلیت داشت. به همه اینها، کانالهای موضوعی، خصوصی یا دولتی، و بسیار تخصصی (خرده کاری و تعمیرات، بیلیارد، تله خرید، سریالها…) افزوده می شود.

در مجموع، تعداد کانالهای تلویزیونی در کل سطح کشور را به دوهزار برآورد می کنند و هر خانواده می تواند به طور رایگان بین ۴۰ تا ۲۰۰ کانال را، به نسبت محل سکونت خود، دریافت کند. از میان برنامه های پربیننده (به جز اخبار تلویزیون دولتی CCTV1، که همزمان توسط کانالهای اطلاع رسانی محلی بخش می شود)، برنامه های واریته در صدر قرار دارند.

پرونده ی «تلویزیون» در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/7133

صفحه لوموند دیپلماتیک در انسان شناسی وفرهنگ
http://anthropology.ir/lmd

پرونده «لوموند دیپلماتیک» در انسنا شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/15007