قوم بلوچ یکی از اصیل ترین اقوام ایرانی و آریایی است و همانند سایر اقوام آریایی و ایرانی باور ها و اعتقادات مشترک با سایراقوام آریایی دارد و برخی از باورها و اعتقادات این قوم متناسب با مهاجرت ها از غرب و شمال غرب به جنوب شرقی و شرایط خاص جغرافیایی تغییراتی ایجاد و با اقوام دیگر که همسایه این قوم اصیل آریایی بوده اند دادوستد فرهنگی داشته وهمانگونه که فرهنگ آریایی قوم بلوچ تاثیر گذار بوده متاثر از فرهنگ همسایگان نیز شده است. از دیرباز آب در باورایرانیان مقدس بوده و در مناطق کویری و کم آب همچون بلوچستان از تقدس و جایگاه ویژهای برخورداربوده و هست. باور و اعتقاد بلوچها به اب و ارزش و احترام به ان زمانی نمایان تر می شود که از باطن و باوردرامده و جلوه های ان به هنگام تقدیم آب به میهمان ظاهرشده و به نمایش در می اید .زیرا قوم بلوچ همانند سایر اقوام ایرانی و آریایی مهمان نواز و یکی از شاخص ترین خصوصیات قوم بلوچ مهمان نوازی و احترام به مهمان می باشد .قوم بلوچ برای مهمان خود که وارد منزل اومی شود بهترین خوراک ،بهترین مکان و بهترین رفا واسایش را ارزومند است وبهترین ها را به میهمان تقدیم می کند .یکی ازبهترین ها که ارزش و جایگاه ویژه ای در بین کویریان و ساکنین مناطق خشک دارد اب است به همین دلیل بلوچ به محض ورود میهمان اولین اقدام یعنی ارائه یک لیوان اب به میهمان را وظیفه اعتقادی وباور فرهنگی خود می داندهر چند در ان لحظه میهمان میل به اب نداشته باشد و بلوچ بداند که میهمان چند لحظه قبل در جایی دیگر اب خورده و میل به اب ندارد باز هم برای رعایت این باور که ریشه در اعماق اعتقادی و فرهنگی بلوچ دارد اب تقدیم می کند .اعتقاد قوم بلوچ قبل از اسلام به وجود الهه اناهیتا خدای اب که در اثار سنگ نگاره ها و سنگ نوشته های باستانی بلوچستان نمایان است اثبات می نماید که اب در جامعه بلوچستان و در باور های قوم بلوچ مقدس بوده وپس از اسلام نیز با توجه به ایه شریفه «وجعلنا من الماءکل شی حی»ایه ۳۰ سوره انبیا یعنی (و هر چیززنده ای را از اب پدیداوردیم )مشخص و بعنوان یک اعتقاد مذهبی و دینی نیزمحسوب می شود.در فرهنگ عامه مردم بلوچستان قصه ها و مثل ها ونقل قول های زیادی وجوددارد که اب را از فرزند و اولاد بیشتر دوست دارند زیرا در گذشته ادامه حیات و زندگی مردم بلوچ و خانواده های عشایر و ساکن در شهر ها و روستا ها به دو عامل مهم یعنی اب وزمین کشاورزی برای کشت گندم وابسته بوده و راه های ارتباطی ووسایل حمل و نقل برای واردات گندم و مایحتاج خوراکی از سایر مناطق فراهم نبوده بنابراین اگر خانواده ای چندین فرزند خود را به دلیل بیماری و یا درجنگ بین قبیله ای از دست می داد کاملا نابود نمی شدو امید این را داشت که خداوند به او فرزندان دیگر عطا کند و ادامه حیات دهد اما اگر زمین کشاورزی ویا سهم اب اورا از وی میگرفتند یعنی نابودی کامل وامکان ادامه حیات نداشت واین خانواده محکوم به مرگ بود به همین دلیل در مثل ها وفرهنگ عامیانه عنوان شده که اب از فرزند برا ی بلوچ عزیز تر و مهم تر است همچنین قنات ،هوشاپ،و ظروف سفالی یعنی کوزه و نیز مشک اب در فرهنگ بلوچ از ارزش و جایگاه خاص برخورد دارند زیرا باعث ذخیره و نگهداشت اب مقدس می شوند . اب در باور بلوچ هم اسمانی است و هم زمینی به این دلیل اسمانی که ریشه دراعتقاد و معنویت داشته یعنی قبل از اسلام اسطوره اناهیتا که همیشه اب حیات است و مادر وپشتیبان مردم با عواملی که اب را حرمت نمی گذارند و باران را عزیز نمی پندارند در نبرد ،جنگ و پیکار است واز دیوهایی که قنات ها و هوشاپ ها و برکه هارا به خشکی می کشانند متنفر وبیزار است و بعد ازاسلام هم باران را رحمت الهی و قطره های باران را معنویی و نزولات اسمانی می پندارد مگر اینکه به دلیل ظلم و اعمال بد انسانی خود او این قطره های رحمت تبدیل به عذاب الهی گردند.واب در باوربلوچ زمینی است یعنی با زور و بازوی خویش وبا زحمت و تلاش دل سنگ،کوه و زمین را باید بکند تا به معدن ومعنویت برسد و سراب بیابان را مبدل به اب زلال و گوارا و دل کویر وبرهوت را به بهشت و نخلستان سرسبز تبدیل نماید پس بی دلیل نیست که بلوچ اب را هم زمینی وهم اسمانی می پندارد.
باور های مذهبی اب روان
نوشته‌های مرتبط
در ایین زردشت که دین و ایین باستانی بلوچها بوده احترام به اب روان واجب بوده و بی حرمتی به ان مجازات های سختی را در پی داشته در اوستا داستانهای زیادی حاکی از مجازات وشکنجه افرادی که به اب روان بی احترامی کردند وجود دارد . در دین مبین اسلام و کتاب مقدس مسلمانان قران کریم نیز اب جایگاه ارزشمندی داردوبا توجه به حوادث تاریخی و در گذر زمان اداب و باور های مقدس و مذهبی خاص در مورد اب شکل گرفته است مثلا موضوع اب وبستن اب برروی یاران امام حسین (ع) که یکی از حوادث مهم تاریخی مذهبی ناجوانمردانه و غیر اخلاقی بود واز ان موقع به بعد عبارات «سلام بر لب تشنه امام حسین (ع)» و«حسین (ع)تشنه لب »و همچنین تفاوت احکام فقهی در مورد اب روان و اب راکد نشانگر جلوه های مذهبی اب در فرهنگ مردم است.
مثل های زیربیانگر باور های مذهبی مردم راجع به اب و اعتقادات دینی مردم درخصوص اب می باشند .
«اب خوش از گلو پایین نرفتن » به عنوان لعن و نفرین بکار برده می شود
«الهی حوضت اب نگیره » که ارزش وجود اب را می رساند
مثل های مشترکی هستند که ریشه در باور های مذهبی دارند .
مثل های بلوچی
اپ په امام رضا نه دنت ءو جان په عزراییل
Aap pa emaam razz na dent o jaan pa ezraaeil
یعنی اب به امام رضا نمی دهد و جان به عزراییل کنایه فرد بخیل است
اپ جان ء پاک کنت ء راستی دل ء
Aap jaan a paak kant o raasti dela
یعنی اب بدن انسان را وراستی قلب او را پاک می کند کنایه از اهمیت راستی و صداقت است
اپ که هست تیمم روا نهنت
Aap ke hast tayamom rave nahent
اب که هست تیمم روا نیست کنایه از اینکه با بودن افراد با تجربه کارها را به افراد مبتدی نمی سپارند
و مثل های فراوانی از این قبیل بیانگر باور های مذهبی مردم بلوچ در خصوص ارزش و جایگاه اب هستند .
اپ که اوشتاتگ بیت پوسیت
Aap ke oshtaatag bit posit
ابی را که راکد است می گندد ،در مذمت همیشه در یک جا ساکن بودن ودر تمجید مسافرت
جایگاه آب در فرهنگ عامه مردم بلوچستان
ضرب المثل های مربوط به اب
۱-ابرو اپ ءجو نه انت
aabroo aape oiw nahent
ابرو آب جوی نیست اشاره به حفظ حیثیت و ابرواست
۲- اپ ءبگندءشلوار ءبه لانچ
Aapa bagend o shalwaara belaaneh
آب را ببین سپس شلوارت را بالا بکش اشاره به اهمیت تحقیق وبررسیقبل از عمل
۳- اپء بگند و پچان به کش
Aapa begend o pochaan bekash
اب را ببین و لباست را در بیار یا به حمام نرسیده لباست را در نیار کنایه از عجله کردن و انجام مراحل پایانی کاری قبل از مقدمات و مراحل ابتدایی ان
۴-اپ ءبیارءدستان بشود
Aapa beyaar o dastaan be shawd
اب را بیاور و دست ها را بشوی وقتی چیزی موجود نباشد
۵-اپء په وتی زورء په برزگ ء بارت
Aapa pa waei zaura pa borzaga baart
اب را به زور به سر بالایی می برد کنایه برای انجام دادن کاری با زور و بدون منطق
۶- اپ ءَ دزء نمبء چون کنی ؟
Aapa dozz e nambe chown kane?
اب را می دزدی نم ان را چه کار می کنی؟ کسی که کاری می کند و فکر می کند دیگران نمی دانند ولی اثر و پیامد ان باعث بر ملا شدن ان می شود
۷-اپ ءَ دور سری گردیننت ءُ پدا ورانت
Aapa doore sari gareenant o pada waraant
اب را دور سرش می گردانند وسپس می خورند ،محبوبیت فردی را بین مردم نشان می دهد
۸- اپ ءَ لُرد کنت ءُ جندی ماهیگ گیت
Aapa lord kant o jendi maahiggit
از اب گل الود ماهی می گیرد
۹- اپ ءَ گوربند داریت ءُ کارچ ءَ هڏ
Aapa goorband daant o kaarch ahadh
اب را بند محکم نگه می داردو کارد را استخوان نگه می دارد
۱۰- اپ ءِِِِ پرینتین
Aapa perenton
ابرو او را بردم :برخورد بافرد خلافکار
۱۱- اپءَ ٿپ هشک بیت بلی روگن ءٿب پراه روت
Aaea thap hashk bitbale yougen e thap praah rot
زخم ا ب خشک ولی زخم روغن بیشتر می شود یعنی زخم برخورد فیزیکی خوب می شود ولی زخم زبان بهبود ندارد
۱۲- اپ زندگانی وارتگ نه مریت
Aape zendagaani waartag na merit
اب حیات خورده نمی میرد :عمر طولانی داشتن
۱۳- اپ ء که په جوا روت وتی به وارت گهترانت که بیگانگی به وارت
Aapey ke pa jowaa raot wati bewaart gehter ent kebigaanngi be wart
ابی که در جوی جریان دارد خویشاوندبخوردبهتر است تا غریبه :اهمیت کمک به خویشاوندان
۱۴- اپءُ اچش اینت
Aapo achesh ent
اب و اتش است ،وسایل نقلیه موتوری که احتمال سو ختن انها هست
۱۵- اپ ءُ شیر انت
Aapo shir ant
مانند اب و شیر شده ، اختلاط دو گروه یادو چیزکه جدا شدنی نباشند
۱۶- اپءُماهیگ انت
Aapo maahig ant
مانند اب و ماهی است ،لازم ملزوم یکدیگرند
۱۷- اپ و نان شه منی گٿ ایر نروت
Aapo naan sha mani gothaa eyr na rot
اب و نان ازگلوی من پایین نمیرود ، اوج غمزدگی و ناراحتی
۱۸- اپ مان تلار او شتیت
Aap maan talaraa oshtit
اب روی زمین سنگی و سخت می ایستد کنایه فرد بخیل سرمایه دار
۱۹- آپ په بیل پداروت ءُ زهگ په پسء پداروت
Aap pa beyl e pada raot o zahg pa pese pada raot
اب به دنبال بیل و بچه به دنبال پدرش میرود ،فرزند مانند پدرش عمل می کند
۲۱- اپ که ریست به بینی کودک زیر پا یا اپ تان دپءَکودک چیر پادءءُ
Aap ke rasit be bini Kodak zeyr pa یا aap taan daapa o Kodak cheyr paad a
وقتی مساله مرگ و زندگی باشد نزدیک ترین افراد را فدا می کند
۲۲- اپء سرء َکشک کشیت
Aape sara kashk ey kashit
روی اب خط میکشد کنایه ار فردی که برای حفظ ظاهرحرف میزند ولی به طور جدی نمی خواهد کاری انجام دهد
۲۳- اپء منتگءَروگن در نه بیت
Aape mantgaa rugen dar ni bit
از ریختن اب در مشک وبه هم زدن ان روغن بیرون نمی اید کنایه از اینکه از هر کسی به اندازه تعدادش انتظار داشت
۲۴- اپ مان چمانی هشک بوتگ
Aapmaan chammaani hoshk bootag
اب در چشمان او خشک شده است کنایه از ضعف و لاغری است
۲۵- اپ په پگل ءَجوان انت
Aap pa pogola jowaanent
اب برای قورباغه خوب است کنایه فردیکه قدر امکاناتی را که در زندگی دارد نمی داند
۲۶- اپ جانءَ پاک کنت ءُ راستی دلءَ
Aap jaanaa paak kant o raasti dela
اب بدن انسان و پاک میکند وصداقت قلب او را ،اهمیت راستی و دوستی
۲۷- اپ چه اسیاب ءَ کپتگ
Aap cha aasiaaba kaptg
اب از اسیاب افتاده ،فروکش کردن التهاب و گرمی یک موضوع
۲۸- اپ چه بن اپءَ لُردانت
Aap cha bon aapa lird ent
اب از سر همیشه گل الود است عدم رعایت یک مطلب از جانب بنیان گذاران ان
۲۹- اپ که ریچت نمی درا بیت
Aap ke rchit nimbi draa bit
اب که میریزد نم ان اشکار میشود ،سرمایه دار بودن یا فقیر بودن وهر صفت خوب یا بد بلاخره خود را نشان میدهد و نمانان میکند
۳۰- اپ که چه سرءَ گوست چه یک سری چه ده سر
Aapke cha sara gowst che dah sar
اب که از سر گذشت چه یک قد چه ده قد ،دچار مصیبت های متعدد شدن
۳۱- اپءُ ابادانی اولادءُسرگردانی
Aap o aabaadani o vlaad sargaardani
اب باعث ابادانی و اولاد باعث سرگردانی ،در مذمت اولاد ناصالح و ترجیح اب به اولاد
۳۲- گلاس اپ ءُصد سال وپا
Galaase aapo saad saal wapa
یک لیوان اب و صد سال وفاداری ،احترام و حرمت نان و نمک خوردن کسی
۳۳- اپ که بیت ابادی بیت
Aap ke bit abaadi bit
اب که باشد ابادی ایجاد میشود ،اهمیت اب درعمران و ابادانی
۳۴- اپ مان اپدارء َاوشتیت
Aap maan aapdaar o shtit
اب در استخر جمع میشود اشاره به شخصیت و ظرفیت ووقار
۳۵- اپ نه انت نمبانی سرءَ اشنا کنت
Aapna ent nambaani saraa aashnaa kant
اب نیست روی نم اب شنا میکند اشاره به کار نابه جا انجام دادن و لاف زدن بی خود زدن
۳۶- اپ که اوشتاتگ بیت پوسیت
Aap ke oshtaatag bit posit
ابی را که راکد است می گندد ،در مذمت همیشه در یک جا ساکن بودن ودر تمجید مسافرت ۳۷- اپی که همگ وهدمان جوا بروت شونز جنت
Aapey ke hamig wahd maan jowaa borot shounz jant
ابی که همیشه از یک سو برود جلبک میزند ،اشاره به کسی که روند یکسانی دارد وتصمیم به تغییر ان وضیعت نداسته باشد
۳۸- اپ همگ وهد مان جو نه انت
Aap hamog wa hd maan jiwaa na ant
اب همیشه در جوی نیست اشاره به فراهم نبودن شرایط برای بلعکس برای همیشه
مشاغل مربوط به آب در بلوچستان
Dehgaan 1- دهگان
یا همان میر اب به کسی میگویند که مسولیت تقسیم اب قنات و سرپرستی قنات را به عهده دارد و از نظر طبقات اجتماعی مربوط به طبقه خاص می شود و به صورت موروثی نسل به نسل منتقل که پس از مرگ پدر به پسر بزرگتر ولایق تر این مسولیت واگذار میشود
Moggaanni2- مگنّی
کسی که معماری و حفاری قنات تخصص اوست و سر پرست تیم لایروبی قنات به عهده او می باشد وی در مکان یابی محل قنات و پیدا کردن ابهای زیرزمینی مهارت ویژه ای دارد
Bach aak3- بَچَک
کارگر مخصوصی که وظیفه او تحویل اب و باز و بسته کردن (گوربند)یعنی محل تقسیم اب بند مخصوص جوی اب می باشد و وظیفه او ابیاری زمین های کشاورزی ارباب خود بوده و همیشه بیل مخصوص که در اصطلاح محلی به ان کولاڏ می گویند بر دوش او واماده باش می باشد اب را به قسمتهای کوچک زمین یعنی کرت ها هدایت کند
Baazeyaar 4- بازیا
فردی که علاوه بر وظایف بَچَک وظیفه کاشت و داشت وبرداشت محصول را در زمین ارباب نیز به عهده دارد .
مکان های خاص مرتبط با اب
۱- بن کهن
یعنی همان اولین چاه قنات که حفر می شود و مادر قنات می باشد و تعیین جا و مکان که این اولین چاه یعنی بن کهن حفر می شود بسیار مهم است هم از نظر سفره زیر زمینی اب که شناسایی شود هم از نظر مکانی که ارتفاع حفر اولین چاه مناسب باشد هم از نظر شیب که سایر چاه های قنات با ارتفاع کمتر و شیب مناسب حفر شود تا در اخرین قنات ا ب روی زمین جاری گردد
۲- سوپپه
به تونل های بین دو چاه قنات در اصطلاح محلی سوپه می گویند وبه اخرین تونل که بعد از ان اب روی زمین ظاهر می شود و سر چشمه می باشد بیشتر اصطلاحات سوپه بکار می رود
۳- هوشاپ
یعنی جایی که اب نگه داشته می شود و به تعبیر امروزی بند ابی که عموما در مناطقی که قنات نبوده و یا امکان حفر قنات مشکل بوده یعنی مناطق کوهستانی در مکانهای خاصی که از دو طرف در محاصره کوه بوده بوسیله سنگ و خاک . بند های سنگی خاکی رامی ساختند تا اب پشت ان جمع شود ودرهمان پشت بند که رسوبات خاک و املاح جمع می شد و خاک رس مناسبی داشت گندم و سایر حبوبات و حتی در دوردست تر ان درخت و نهال خرما می کارند به این مکان هوشاپ یا هوشاب می گویند .
۴- دیوانجاه
به مکانی که میر اب یعنی همان دهقان و ریش سفیدان و صاحبان عمده زمین های کشاورزی و کد خداو سایرمعتمدین جمع می شوند و شورایی را تشکیل می دهند وبحث وتبادل نظر درخصوص تقسیم اب ،قیمت اب و نظارت برتقسیم اب همچنین جمع اوری کمک برای لایروی قنات ( حشر) یعنی تعاون و همکاری در خصوص قنات و افزایش اب ان می پردازند دیوانجاه می گویند .
دیوانجاه در مسیر اب قنات به زمین های کشاورزی و در زیر سایه درختان ونخل های خرما در محل مناسب دایر میگردد ودهقان وریش سفیدان با لباسهای محلی بصورت دو نیم دایره دو طرف جوی اب و روبروی هم می نشیند و مشغول بافتن سبد حصیری به نام سند که خوشه های خرما را در ان می گذارند تا از باد و حشرات محافظت شود و نیز بافتن طناب حصیری و پذیرایی با خرما و قلیان محلی مشغول بحث وتبادل نظر می باشند . در ابتدای جلسه اخبار روز روستا و خبر های مهم و مرتبط با اب و قنات مطرح و ضمن نظارت به تقسیم اب که به روش سنتی یعنی تاس وکپَل انجام میشود حتی در مواردی به حل اختلافات مربوط به خرید وفروش اب و زمین ها و اختلافات بین دو نفر و یا حتی اختلافات خانوادگی می پردازند یعنی دیوانجاه در قدیم نقش شورا ی محل و روستا ی امروز و شورای حل اختلافات امروزرا داشته است .
۵- گولم gowlm برکه آب
محلی که مانند حوض یا استخر بزرگ در مسیر جوی اب بطور طبیعی ویا مصنوعی توسط مردم ایجاد می شود که کاربرد های زیادی داشته است از جمله در قدیم اطراف برخی از برکه ها را با حصیری می پوشانند و برای حمام و وضو خانه استفاده می شده و برکه های سرباز محل تجمع و شنای جوانان و مردم در تابستان بوده و همچنین برکه های مخصوص برای استحمام داماد در مراسم عروسی بوده و هنگام استحمام داماد که مراسم خاص و پایکوبی و رقص محلی و اواز خوانی اجرا می شده و در اشعار و ترانه ها اب عنصر اصلی بوده است
سر اپ گونان اپ گولمان انت سر چشمه اب زیر سایه درخت است
سالونک ناز مکن ناز مه پچان انت دامادچرا نازنکندنازش برای لباسهایش است
یا
با بئی هلو هالو کن ایت ای باباهمه هل هله کنید
سالونک مه اپ انت داماد دراب است ومشغول استحمام روزدامادی
وسایل وابزار کارمربوط به آب دربلوچستان
وسایل حفرقنات وچاه
بیل-کلنگ-سبدحصیری (سپت،saapt)-طناب حصیری (چیلک یا سات saat)-بیل کج که در اصطلاح محلی به آن کولاد kooladhمی گویند-دولdhoolوسیله مخصوص لاستیکی که از لاستیک کلفت ماشین درست میشود برای کشیدن خاک وآب از چاه
وسایل وابزار کشیدن آب از چاه
چرخ وطناب –دول وچیلک وچرخ-دست ودول وچیلک
وسایل نگهداری آب
کوزه – خمب(khoom)کوزه بزرگی که دور تا دور آن را با گونی پوشانده اند وگونه راخیس می کنند تا آب خمب همیشه خنک بماند – مشک
وسایل تقسیم آب قنات
ظرف کوچک مسی که در وسط آن سوراخ کوچکی تعبیه شده ودر اصطلاح محلی به آن طاس می گویند وکاسه بزرگ سفالی که به آن کپل می گویند وطاس کوچک داخل کپل پراز آب قرار می گیرد به محض پر شدن طاس که از سوراخ ریز آن آب کپل وارد آن شده وزن طاس زیاد شده وداخل کپل فرو می رود واین مدت زمان رایک طاس آب می گویند که معادل امروزی حدود یک ساعت آب می باشد.
مثل های مشترک اقوام ایرانی در خصوص آب
۱- اب خوش از گلو پایین نرفتن
۲- الهی حوضت آب نگیره
۳- آبم ،گاوم نوبت آسیابم زنم بزایید پسر)کنایه از نعمت فراوان وپشت سر هم برای کسی واولین نعمت هم آب است که برکات دیگر رابه دنبال دارد
۴- آب زور سربالا میره کنایه از زور وقدرتی که می تواند مسیرجریانی رادر جهتی غیر قابل انتظار تغییر دهد
۵- آب نطلبیده مراده ابی که بدون تقاضا برسد حاجت دهنده وخوش یمن است .بنابراین بلوچها که همیشه بدون تقاضای میهمان به او آب تقدیم می کنند معتقدند که میهمان حبیب خداست وروزی او با خودش همراه است وهمیشه خوش یمن است وبرای میهمان خوش یمنی طلب می کنند
۶- به آب وآتیش میزنه اشاره به زرنگی وفعال بودن کسی است
۷- آب ندیده وگرنه شناگر ماهریه اشاره به نبود موقعیت مناسب برای انجام کار است
۸- آب زیرکاه اشاره به حیله ونیرنگ
۹- دنیا مثل آب میاد ومیره یعنی دنیا مثل اب همیشه در گذر است
۱۰- هرکه خوابه حصه اش به آبه یعنی کسی که خواب است از روزی وسهم بی نصیب است
۱۱- ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است اشاره به اینکه برای شروع کار هیچ وقت دیر نیست
۱۲- آب در کوزه وماتشنه لبان می گردیم اشاره به اینکه آنچه خودمان داریم در جای دیگر می گیریم
۱۳- کوزه به راه آب می شکنه اشاره به استفاده همیشگی از چیزی احتمال شکستن وخراب شدن را هم دارد
۱۴- آبشون توی یک نمی رود اشاره به عدم توافق بین افراد است
۱۵- آب که ریخت جمع نمیشه اشاره به ابرو ریزی وحیثیت است
۱۶- حوضی که آب نداره قورباغه کم نداره اشاره به وجود بی ارزش در کنار ارزش است
۱۷- آب میان دلش تکون نمی خوره اشاره به بی تفاوتی وخونسردی وآرامش است
۱۸- صفای خانه آب است وجارو جلای دختر چشم است وابرو اشاره به اینکه آب عنصری با انرژی مثبت است که طراوت وصفا به ارمغان می آورد
۱۹- گل گیوه ات را آب بزن اشاره به اینکه تنبلی را رها کن
۲۰- آب برآسمان برانداختن اشاره به کسی که بسیار خشمگین شده است
۲۱- از آب گل آلود ماهی می گیرد اشاره به کسی که با ایجاد اختلاف به منافع شخصی خود می رسد
۲۲- از آب کره می گیرد اشاره به کسی که بیخودی تلاش مذبوحانه می کند و نتیجه ای نمیگیرد
۲۳- آب از اسیاب افتاده اشاره به اینکه التهاب وگرمی یک موضوع فروکش کرده
در ورای این مثل ها ی مبتنی بر باورهای فرهنگی واعتقادی مردم بلوچ فرهنگی غنی نهفته است فرهنگی که هر چند در طول زمان دستخوش ناملایمات وتغییرات جزئی شده است اما هرگز جوهره واصالت خود را از دست نداده وهمیشه ارزشهای خود راحفظ نموده ونیازها را برمبنای اهمیت ارزش گذاری کرده است فرهنگ غنی قوم بلوچ آنچنان صاف وزلال وبکر ودست نخورده باقی مانده است که همچون آبی که از قنات وچشمه ها فرهنگ اصیل آریایی سرچشمه گرفته وبا عبور از شن ها وریگزار ها تصفیه واصالت آن پس از قرنها هنوز سینه پدران وماران این قوم اصیل همچون آبی زلال به پسران ودختران جوان منتقل تا با ارج نهادن به این فرهنگ غنی واصیل برای نسل های آینده منتقل شود در این میان وظیفه جوانان امروز ما ارزش دادن به آب واستفاده بهینه از آن با روشهای مدرن ومصرف مناسب واحترام به قطره قطره آن به پاس توصیه بزرگان دینی واجداد وگذشته گان فرهنگی است .با شناخت جایگاه ونقش آب در تامین نیازهای مادی و معنوی می توان به ساختارهای اجتماعی وفرهنگی نوین دست یا وباشناخت این ارزشها والگوهای فرهنگی که در گذشته حاکم بر مصرف آب بوده وشناخت باورها ونگرش های مقدس نسبت به آب در گذشته زمینه را برای ارزش نهادن به این نعمت مقدس در زمان حال فراهم کرد والگوی مناسب برای مصرف صحیح وبرجسته سازی باورها واحیای نگرش ها نسبت به آب ارائه داد تا با جلوگیری از اصراف بی رویه آن بزرگی در زمان کم آبی به جامعه وجغرافیای خشک بلوچستان کرد.
منابع:
۱- تحقیق میدانی
۲- فصل نامه فرهنگ و مردم ایران<ابدر مثل ها و باور ها عامیانه مریم منصوری
۳- امثال و حکم درمحمد کردی
