ته‌آ پیتمن برگردان رضا اسکندری
کتاب‌های مصور مکزیکی، یا «داستانک‌ها» (Historitas) یک پدیده‌ی فرهنگی پرطرفدار در این کشور محسوب می‌شوند. هر هفته میلیون‌ها نسخه از این کتاب‌ها منتشر شده و در دکه‌هایی در خیابان‌های سراسر مکزیک به فروش می‌رسند (و در بیشتر موارد، نسخه‌های دست دوم آن نیز دست به دست می‌گردد). بسیاری از این کتاب‌ها به صورت هم‌زمان در کشورهای دیگر آمریکای لاتین نظیر کلمبیا و ونزوئلا نیز به فروش می‌رسند. عناوین منتشر شده در هر هفته ممکن است در میلیون‌ها نسخه تولید شود و تمام آن نیز در همان یک هفته به فروش برسد. از آنجا که قیمت هر نسخه از این داستان‌ها چیزی در حدود نیم‌دلار است، حتی برای فقیرترین لایه‌های اجتماعی نیز قابل دسترسی هستند و با ترکیب تصاویر و کلمات، با استفاده از زبانی عامیانه و الگوهای گرامری آسان، برای کسانی که از تحصیلات کمی نیز برخوردارند قابل استفاده هستند. بی‌تردید کتاب‌های مصور یکی از معدود منابع در دسترس نوشتاری برای لایه‌های فقیر و کم‌سواد جامعه هستند و به همین دلیل، نه تنها تامین‌کننده‌ی ابزاری برای سرگرمی این افراد هستند، که هم‌چنین نقشی حیاتی را در انتقال اطلاعات و آموزه‌های ایدئولوژیک بر عهده دارند. در نگاهی سطحی، همه‌ی این کتاب‌ها داستان‌هایی هیجان‌انگیز و ماجراجویانه، عاشقانه و با اشارات جنسی را روایت می‌کنند (بخش قابل توجهی از بازار این کتاب‌ها به داستان‌های غیراخلاقی و هرزنگارانه تعلق دارد). با این حال، بیشتر آنان در برگیرنده‌ی اظهارنظرهایی اجتماعی هستند و برخی حتی مشخصا آموزشی هستند و داستان‌هایی را پیرامون تاریخ مکزیک روایت می‌کنند که شکلی از هویت ملی را قوام می‌بخشد.
نوشته‌های مرتبط
کتاب‌های مصور از پدیده‌های مختص به دوران پس از انقلاب مکزیک هستند که نخستین بار در سال‌های آغازین دهه‌ی ۱۹۳۰ به منصه‌ی ظهور رسیدند. همان‌طور که روبنشتاین (Rubenstein) یادآور می‌شود، این کتاب‌های مصور اولیه با اظهار نظر پیرامون مسایل اجتماعی روزمره، به مردم مکزیک در گذار از دوران پر تلاطم پس از انقلاب، با فرآیندهای نوسازی و شهری‌شدن متعاقب آن، یاری رساندند. اما به هر روی، رویکرد شوخ‌طبع و روزآمد به زندگی که ویژگی این کتاب‌هاست، از چالش انتقادات محافظه‌کاران و خصوصا پیروان راست‌کیش کلیسای کاتولیک در امان نبوده است که از آغاز دهه‌ی ۱۹۴۰ به بعد کوشیده‌اند تا انتشار این قبیل کتاب‌ها را ممنوع کنند. هرچند در این راه توفیق کاملی نیافته‌اند، اما در سال ۱۹۴۴، دولت مرکزی شکلی از سانسور را در قبال بی‌پرواترین ناشران کتب مصور آغاز کرد. این عمل هرچند بر خود کتاب‌ها تاثیر اندکی گذاشت (به دلیل توانایی محدود سانسورگران در تحقق‌بخشیدن به برنامه‌هایشان)، اما توانستند بازنشر کتب مصور تولید شده در ایالات متحده را که (خصوصا در داستان‌های وسترن) نگاهی نژادپرستانه نسبت به مکزیکی‌ها داشتند متوقف کنند. بدین‌ترتیب، بازار ملی این گونه کتاب‌ها نیز ضمانت شد.
بسیاری از مجموعه‌ها و/یا شخصیت‌های کتب مصور مکزیک برای دهه‌ها استمرار یافتند. برای مثال کتاب مصور «پپین» (Pepin) از سال ۱۹۳۶ به مدت پنجاه سال منتشر شد و در دوره‌ی اوج محبوبیت، هشت‌بار در هفته منتشر می‌شد و در هر نوبت انتشار بیش از یک میلیون نسخه از آن به فروش می‌رسید. حتی واژه‌ی «پپین» به معنای عام «کتاب مصور» راه خود را به واژگان اسپانیایی-مکزیکی باز کرد. کتاب‌های مصوری از این دست، که چنین سطحی از مانایی را تجربه می‌کردند، هرچند عناصری از شرایط روزمره را با خطوط داستانی خود تلفیق می‌کنند، اما عموما خطوط داستانی ثابت و فرازمانی دارند. کتاب‌های مصور دیگری نیز هستند که در لحظات خاصی از تاریخ ظاهر می‌شوند و برنامه‌های عمل مشخصی را پی می‌گیرند. کتاب‌های مصور «گردباد» (Torbellino) که در سال‌های دهه‌ی ۱۹۷۰ منتشر می‌شد از این دسته است. نویسنده‌ی این کتاب اورلاندو اورتیس (Orlando Ortiz) و تصویرگر آن آنتونیو کاردوسو (Antonio Cardoso) بود. این کتاب پاسخی بود به فضای سیاسی نسبتا بازتری که پس از قتل عام دانشجویان در میدان تلاتلوکو (Tlateloco) شهر مکزیکوسیتی در سال ۱۹۶۸ به وجود آمد و بیش از تمام آثار مشابهی که پیش از آن منتشر شده بودند به نقد تشکیلات حکومتی مکزیک می‌پرداخت. هم‌چنین گروه ناهمگنی از مخاطبان را گردآورده بود که از طبقات محروم و دانشجویان تشکیل می‌شد. این محبوبیت بیشتر به دلیل کیفیت بالای نوشتارها و تصاویر، و نیز شرایط اجتماعی جامعه‌ی مکزیک بود. امروزه هم، هرچند بازار کتاب‌های مصور در کل و از دهه‌ی ۱۹۹۰ به بعد رو به افول گذاشته است –احتمالا به دلیل افزایش نفوذ و محبوبیت تلویزیون- اما این قبیل «داستانک‌های هنرمندانه» (Historia de Arte) که علاوه بر کیفیت و خلاقیت در تصاویر و متن‌هایشان، تصویرگر انتقادات اجتماعی نیز هستند از محبوبیت بالایی برخوردارند. از این دسته می‌توان به آثار ادگار کلمنت (Edgar Celment)، انریکه چاگویا (Enrique Chagoya) و گی‌یرمو گومس-پنیا (Guillermo Gomez-Pena) اشاره کرد.
ایمیل مترجم: rz.eskandary@gmail.com
ادبیات معاصر آمریکای لاتین – بخش نخست: انفجار
ادبیات معاصر آمریکای لاتین – بخش دوم: پس از انفجار
ادبیات معاصر آمریکای لاتین – بخش سوم: ادبیات علمی – تخیلی
ادبیات معاصر آمریکای لاتین – بخش چهارم: ادبیات شاهد
