به بهانه هفتاد و هفت سالگی استاد رضا شفیعیان
سنتور سازی است پر رمز و راز که در درازنای تاریخ از مشرق زمین طلوع کرده و تا به غرب پیش تاخته و در هر سرزمینی رنگ و بوی فرهنگ بومی آن را گرفته است.
ذوزنقه ای فریبا که در نخستین نگاه نواختن آن آسانتر از بسی سازها به نظر می رسد اما در گاه عمل بسان سروده لسان الغیب حافظ شیرازی؛ که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها…
نوشته‌های مرتبط
فراگیری سنتور سالها شاگردی، دود چراغ خوردن، عشق و تلاش وافر می طلبد که هر کسی را توان فائق آمدن بر آن نیست. در تاریخ موسیقی معاصر این سرزمین نامی آشنا به گوش می رسد که گویی تنها نقطه اتصال سنت سنتور نوازی اصیل ایرانی از دوره قاجار به بعد خود می باشد. استادی که عمر او دیری نپایید و آفتاب هستی اش خیلی زود رو به غروب نهاد. “حبیب سماعی” آنچنان که شایسته بود از خود شاگرد و میراث دار هنری بر جای نگذاشت، افراد معدودی که به عنوان نوازنده همکار، دوست و شاگرد حبیب را همراهی نمودند جملگی رخ در نقاب خاک کشیدند، اساتید فقید؛ ابوالحسن صبا، قباد ظفر، مرتضی عبدالرسولی، مهدی ناظمی، نورعلی برومند و طلیعه کامران در این خیل بوده و نوازندگان برجسته ای چون مرتضی محجوبی و رضا ورزنده و … نیز از حس و حال نوای حبیب بطور غیر مستقیم در ساز خود بهره ها جستند. اما با این حال؛ بسیاری از دانسته ها و رموز هنری آن استاد بهمراه خودش راهی دیار باقی شدند.
متعاقب آن با سعی بلیغ اساتیدی چون صبا، پایور و ناظمی تلاش های ارزنده ای در راستای احیاء و تداوم هنر ساخت و نواخت سنتور صورت پذیرفت. در پی این جریان افراد انگشت شماری با عشق و علاقه وافر و مساعی مداوم به فراگیری اصولی و انتقال این هنر فاخر به نسل های بعدی همت گماشتند که از جمله آن ها نوازندگان شاخص ذیل قابل ذکر می باشند؛ منصور صارمی، رضا شفیعیان، مجید کیانی، پرویز مشکاتیان و … که هر یک ضمن یافتن شخصیت و بیان هنری خاص خود، به یک یا چند شیوه اصلی سنتور نوازی پایبند و نزدیک تر شدند.
آن چه در این نوشتار مد نظر نگارنده است اشاره اجمالی به هنر سنتور نوازی استاد رضا شفیعیان می باشد. لذا پرداختن گسترده تر به موضوعات فوق الذکر به نوشتار مفصل تری در مجال دیگر موکول می گردد.
در فروردین سال ۱۳۲۰ در تهران متولد شد و با تشویق پدر به موسیقی سوق داده شد. از محضر اساتید بزرگی چون ابوالحسن خان صبا، فرامرز پایور، نورعلی برومند، یوسف فروتن،محمد ایرانی مجرد، مهدی برکشلی و … بهره مند شده است. وی فارغ التحصیل رشته موسیقی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران (۱۳۴۹) و دارای نشان درجه یک هنری (معادل دکتری) می باشد. همکاری با رادیو و تلوزیون، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، راه اندازی گروه درویش، صدها کنسرت و اجرای موسیقی در ایران و کشورهای مختلف، آهنگسازی، همکاری با خوانندگانی چون محمد رضا شجریان، محمد منتشری، بهرام سارنگ، علیرضا افتخاری، امین اله رشیدی، محمد ابراهیم ذوالقدر و … تربیت تعداد بسیاری از شاگردان که سال های بعد، برخی از ایشان نوازندگان قابلی شدند و … تنها بخشی از خدمات و فعالیت های ارزنده این استاد ارجمند در بیش از نیم قرن اخیر بوده است.
در ساز شفیعیان شیوه های سنتور نوازی سنتی و نوین با هم تلاقی می کنند. اگر گذری بر شیوه های اصلی سنتور نوازی داشته باشیم (شیوه های قدما، بداهه نوازی ذوقی، شیوه علمی وزیری) در ساز شفیعیان رگه هایی از هر سه شیوه به چشم می خورد. اساتید وی نیز بطور مستقیم به این منشا این چشمه ها متصل بوده اند. افرادی چون محمد مجرد ایرانی و یوسف فروتن بی واسطه محضر میرزاعبدالله فراهانی، سماع حضور، درویش خان و … را درک کرده بودند. صبا و پایور شیوه کلنل وزیری را در سنتور پایه گذاری نمودند. برومند، ظفر، عبدالرسولی و ناظمی که از معدود افرادی بودند که توانستند با حبیب سماعی معاشرت نموده و از حضورش درس بگیرند؛ و رضا شفیعیان با یکایک ایشان در ارتباط بوده و از خرمن دانش آن بزرگان خوشه چیده و مورد تایید و تحسین ایشان بوده است. به گفته استاد فقید مرتضی عبدالرسولی: «دست های افسونگر و پنجه های سحار و معجزه گر رضا بر روی سنتور، در آدمی خاطره شادروان حبیب سماعی نوازنده چیره دست اعجاز آفرین را زنده و جلوه گر می سازد».
همچنین فعالیت موسیقایی شفیعیان در دهه چهل شمسی و معاشرت با نوازندگان نام آور رادیو (نظیر جلیل شهناز، حسن کسایی، پرویز یاحقی، همایون خرم و…) موجب آشنایی و تاثیر پذیری از آن نوازندگان و پرورش حال درونی، پختگی پنجه ها و جذابیت نغمه های آن استاد شده است.
به طور خلاصه می توان اذعان داشت رضا شفیعیان نمونه شاخصی از تعادل در سنتور نوازی معاصر این سرزمین می باشد که در وهله نخست توانسته دقایق و ظرایف این ساز را بطور کامل از اساتید آن فرا گرفته و در عین حال شخصیت و هویت مستقلی به عنوان نوازنده پیدا کند. همچنین شفیعیان رونوشت و نسخه کاملاً مشابه هیچ کدام از اساتیدی نیست که نزد ایشان تلمذ نموده است. او توانسته با کسب تجارب پیشینیان و ضمن حفظ اصالت ها، دست به خلاقیت و نوآوری زده و از جانبی توان کافی، وافی و بی نظیری در بداهه نوازی دارد.
اینک به مناسبت هفتاد و هفت سالگی استاد (که بیش از شصت سال از عمر گرانبهای خود را به تعلیم و تعلم این هنر شریف مصروف داشته است) ضمن ارج نهادن به مقام والای هنری ایشان، امیدواریم درخت پربار زندگی وهنر ایشان، سالهای سال شاگردان و دوستداران وی را متنعم گرداند.
مهدی یسری
۱۵فروردین ۱۳۹۷
