آماده نیستیم

آماده نیستیم

مزدک دانشور

الیوت روزگاری گفته بود که اولین ماه بهار، بی رحمترین ماههاست زیرا خاطره و خواهش را به هم می آمیزد. او به درستی می دانست که زمان امری قراردادی است و آنچه زمان را برای ما مفهوم می کند، خاطره ای جمعی یا فردی است. خاطره فضا را دگرگون می کند و به زمان معنا می بخشد. هرچه افراد بیشتری از یک زمان مشخص خاطره داشته، یا تجربه شرکت در مناسک و مراسم مشخصی را داشته باشند، آن لحظه در بازگشت ادواری خود پراهمیت تر خواهد بود و در روندی دیالکتیکی خاطره سازتر. رسیدن بهار برای ما ایرانیان و دیگر ساکنان فلات نوروز هم خاطره ای جمعی را تداعی می کند و هم خود خاطره ساز است: صد سال به آن یا این سالها…

نوشتن بهاریه سهل است و ممتنع. نوشتن از بهار است و سالی نو که می آید. عموما پرامید است و روشن. دورنمای سالی است که آمدنش را با بهار جشن می گیریم، آنهم بر اساس زمان بندی عصر کشاورزی در فلات نوروز. طولانی شدن روز، شکفتن شکوفه ها، تعطیلی طولانی مدارس و ادارات، سنتهای جمعی پیشواز و استقبال از سال نو، شباهت مناسک و مراسم در سطح ملی و منطقه ای، رسیدن بهار را از مسأله ای کم اهمیت در گردش زمین به دور خورشید بدل به یکی از مهمترین رویدادهایی می کند که پیوندهای به تاریخ رشته یِ مردمانِ این فلات گسترده را بازتاب می دهد. پس، بهاریه نوشتن نیز تابعی است از این شور و شوق، تب و تاب.

بهاری که می آید، متأسفانه، اینبار چندان نویدبخش نیست. نمی توان خشکسالی بی رحم پاییز و زمستان امسال را فراموش کرد، نمی توان شورشهای نان در چله زمستان را نادیده گرفت، نمی توان بر آسیبهای هردم فزاینده اجتماعی چشم فروبست، نمی توان زلزله احتمالی تهران و تبعات اقتصادی و اجتماعی آن را خوشبینانه نامحتمل دانست و در آرامش پرهیاهوی کافه ای نشست و از بهاری که رونق بخش و شادی افزای است، نوشت. بهاری که می آید بادهای تغییر را با خود خواهد آورد و نوید گسست ها و پیوستهای بسیاری است.

طبقات فرودست بی زبان و بیان اند. طبقه متوسط مرفه بی اعتنا به کالایی شدن فزاینده، سهم خود را از مصرف و لذت می جوید. اقشار مختلف طبقه فرادست در جدالی بزرگ برای نرمالیزاسیون در جهان امروزند و یا تلاش می کنند همچنان استثنایی بر قاعده جهانی بمانند. بحرانهای اقتصادی همچون امواج طوفان یک به یک فرامی رسند و بر سر طبقات فرودست آوار می شوند. اندیشه های ترقی خواهانه کورمال کورمال راه خود را می جویند و انسجام و تشکیلاتی موثر، حداقل تا به امروز ندارند. حکومت شوندگان خسته جان و ملولند و هرآینه امکان دارد بدیلی راست آیین تر از امروز برای خود بجویند یا در دام چاله خشونت کور گرفتار شوند….
بهاری که می آید، خبر از تغییر می دهد؛ اما باید اعتراف کرد که ما آماده نیستیم!

این مطلب در ویژه نامه نوروز ۱۳۹۷ و سالگرد انسان شناسی و فرهنگ منتشر شده است.