زمین و منابع
مساحت کل بخش خشکی خاورمیانه، ۷،۳ میلیون کیلومتر مربع (۸،۲ میلیون مایل مربع) است. بخش عمده ی مساحت این سرزمین را دشتهای هموار یا فلاتهای مرتفع به خوداختصاص داده اند . نواحی بیابانی پهناور در سرتاسر دامنه جنوبی منطقه، شامل بیابان لیبی و بیابان عربی در مصر، ربع الخالی در مناطق جنوبی عربستان صعودی ، و بیابان سوریه در محل تقاطع عربستان سعودی، اُردن، سوریه و عراق، گسترش یافته اند. نواحی کوهستانی شمالی، شامل کوههای توروس(Taurus Mountains) در ترکیه، رشته کوههای البرز و زاگرس در ایران و کوهستانهای شمال عراق میباشند. بخش اعظم دنباله شمالی دره بزرگ ریفت (Great Lift Valley) در سوریه، لبنان، اُردن و اسرائیل واقع شده است، گودی ای که از خاورمیانه تا آفریقای جنوب شرقی امتداد یافته است. دریای خزر، بزرگترین دریای داخلی محصور در منطقه و تنها دریایی که از اهمیت اقتصادی برخوردار است، مرز شمالی ایران را دربرمیگیرد. منطقه خاورمیانه به طور مشخص در معرض زمین لرزه قراردارد، پدیده ای که در طول نیمه ی دوم قرن ۲۰ ویرانی های فراوانی خصوصا در ایران و ترکیه پدید آورده است.
نوشته‌های مرتبط
الف-
آب و هوا
میزان بارندگی و دمای هوا در سراسر خاورمیانه و حتی در داخل کشورهای این منطقه بطور قابل ملاحظه ای متغیر است. برای مثال نواحی ساحلی دریای خزر در شمال ایران، سالانه حدودا تا ۲۰۰۰میلیمتر(۸۰ اینچ) بارندگی دارد، درحالیکه مناطق بیابانی ایران ممکن است به مدت چندین سال شاهد هیچ نوع بارندگی نباشند. دمای هوا نیز بر منطقه به منطقه تغییر میکند. دمای هوای آنکارا، در مرکز منطقه ی فلات ترکیه از میانگین صفر درجه سانتیگراد (۳۲درجه فارنهایت) در ماه ژانویه به میانگین ۲۳درجه سانتیگراد(۷۳ درجه فارنهایت) در ماه ژوئیه تغییر مییابد. به عکس، نواحی ساحلی کم ارتفاع شبه جزیره ی عربستان ( شبه جزیره ی بزرگ واقع در شمال اُردن و عراق) و نیز نواحی هم مرز با دریای مدیترانه دمای معتدلتری را در زمستان تجربه میکنند: میانگین دمای هوای جده، واقع در بخش غربی عربستان صعودی، درماه ژانویه ۲۴ درجه ی سانتیگراد(۷۵ درجه فارنهایت) و در ماه ژوئیه ۳۱ درجه ی سانتیگراد (۸۹درجه ی فارنهایت). نواحی بیابانی کم ارتفاع واقع در نواحی داخلی شبه جزیره ی عربستان، ایران، عراق و مصر دوره-هایی بسیار گرم را در تابستان، با دمایی که اغلب به ۴۵ درجه ی سانتیگراد (۱۱۳ درجه ی فارنهایت) و یا بیشتر هم می رسد، تجربه میکنند.
منابع آب
به غیر از رود نیل، که بیشتر ذخیره ی آب و نظام های آبیاری مصر را تغذیه می کند، ونیز رودخانه های دجله و فرات که آب مورد نیاز عراق، سوریه و ترکیه را تامین می کنند، هیچ رودخانه بزرگ یا آبراه قابل کشتیرانی دیگری در منطقه وجود ندارد. دریای جلیله ( دریاچه ی تیبریاس) در شمال اسرائیل، که از شمال به وسیله ی رودخانه ی کم عمق و غیرقابل کشتیرانی اُردن تغذیه می-شود، منبع اصلی آب شیرین اسرائیل را فراهم می سازد. با چنین محدودیتی در ذخایر آبی، دسترسی به آب برای آشامیدن، آبیاری، و برق آبی، در بسیاری از قسمت های خاورمیانه از اهمیت حیاتی روزافزونی برخوردارشده است.
کنترل منابع آبی، به منبع عمده ی تنش های سیاسی تبدیل شده است. زمانیکه اسرائیل کرانه ی باختری را در ۱۹۶۷ و بخش هایی از جنوب لبنان را در ۱۹۸۲ تصرف کرد، کنترل شعبه های شمالی رودخانه اُردن، دریای جلیل و رودخانه های لیتانی و بَینییاس را بدست آورد. دولت اسرائیل همچنین، به شهرک نشینان یهودی اجازه می دهد که در کرانه ی باختری به حفر حفرچاه های جدید اقدام کنند، اما چنین حقی برای فلسطینیان قائل نیست. هرگونه صلحی میان اعراب و اسرائیل، که منجر به صرف نظراسرائیل از بخشی یا تمام اقتدارخویش بر این منطقه باشد، باید به موضوع کنترل منابع آبی نیزبپردازد.
درگیری مشابهی بر سر دسترسی به آب رودخانه فرات وجود دارد، رودی که از ترکیه سرچشمه می گیرد و پیش از آنکه وارد عراق شود، در شمال شرق جریان می یابد. هر سه کشور، برای آبیاری و تولید برق آبی به آب این رود وابسته اند. ترکیه در چارچوب یک پروژه ی عظیم توسعه ی آب، در ۱۹۸۴ دو سد عظیم بر روی فرات بست، که در واقع مقدار آب قابل استفاده برای تولید برق در سوریه را کاهش می دهد. نیز سدی دیگر در سوریه، منبع آب عراق را بیشتر هم کاهش می دهد، که تاثیری منفی بر کشاورزی کشور عراق می گذارد. این وضعیت در سال ۱۹۷۵ تقریبا منجر به بروز جنگی میان عراق و سوریه شد.
عوامل محیطی نیز می توانند بر منابع آبی تاثیر بگذارند. از دهه ی ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰، خشکسالی در اتیوپی جریان آب نیل،تنها منبع آب مصر را کاهش داد. رشد سریع جمعیت مصر، در همان دوره کمبود آب را تشدید کرد. سد بلند آسوَین درجنوب مصر ، که در سال ۱۹۷۱ افتتاح شد، طغیان منطقه ی دلتا در مخرج نیل به دریای مدیترانه را کاهش داده که منجر به فرسایش ساحلی گشته و مقدار نمک خاک را افزایش داده است.
منبع: دایره المعارف انکارتا
Erfani.samal@gmail.com
این مطلب پیش از این در سایت قبلی انسان شناسی و فرهنگ به آدرس www.anthropology.ir منتشر شده است و بازنشر آن با هدف دسترسی بهتر کاربران و مجتمع شدن تدریجی مطالب انسان شناسی و فرهنگ در یک سایت صورت گرفته است.
