نویسنده: فاطمه وطن پرست
“مطالعه موردی بر یکی از مهمانپذیرهای اطراف حرم رضوی و تاثیرات اپیدمی کرونا بر آن”
مقدمه
در شهرهایی که پتانسیل های گردشگری سیاحتی و زیارتی دارند هتل آپارتمان ها، مهمانپذیر ها و زائرسراها یکی از مهمترین قطب های اقتصادی آن ها را تشکیل میدهند. همچنین بازار رقابتی میان این موسسات اسکان دهی بعنوان یکی از شریان های اصلی گردش سرمایه ی بخش خصوصی در این شهرهاست.
مهمانپذیرها به عنوان بخشی از چرخه ی اقتصادی شهرها که صرفا متکی به وضعیت توریسم آنهاست، مسیری غیر از جذب مسافران در فصول مختلف سال برای ادامه ی چرخه ی حیات اقتصادی خود ندارند. به همین علت زمانیکه یک اتفاق محلی یا جهانی، جلوی عبور و مرور گردشگران را میگیرد، راههای تنفس این دسته از کسب و کارها بسته میشود.
کرونا که رد پای خود را در سراسر ابعاد زندگی بشر جا گذاشته است، به صنعت توریسم ضربه ای جبران ناپذیر وارد کرده است که در صورت عدم رسیدگی های دولتی و یا منابع مالی بخش خصوصی قابل جبران نخواهد بود.
طرح مسئله
در این پژوهش هدف اصلی بررسی تجربه ی زیسته ی یکی از افرادیست که به واسطه ی شغل خود که مدیریت یک مهمانپذیر است، در بحران کرونا آسیب پذیر شده است و از نظر اقتصادی در شرایط بی ثباتی قرار دارد.
اینکه یک بحران جهانی چطور میتواند روند عادی زندگی صاحب یک کسب و کار محلی در یک شهر مذهبی که مقصد گردشگران و زوار زیادیست، را تغییر دهد، از دید یکی از این افراد، مسئله ایست که سعی شده بررسی شود.
روش تحقیق
برای انجام این پژوهش ، به سراغ یکی از مهمانپذیرهایی که سابقا در وضعیت مناسبی (از نظر تعداد مسافران پذیرفته شده و موقعیت اقتصادی بطور نسبی) بود و مانند دیگر هتل ها ضربات اقتصادی خورده بود پرداختیم. روش تحقیق نیز مصاحبه محور بود و تلاش بر این است انتقال مباحث با امانتداری و از منظر فرد مصاحبه شونده باشد.
مصاحبه
{مصاحبه در محل مهمانپذیر، در امتدا خیابان امام رضای مشهد، ساعت ۱۸ با صاحب مهمانپذیر صورت گرفت.}
+ وضعیت کلی کسب و کار خود را چگونه ارزیابی میکنید؟
_ صد در صد کرونا تاثیر چشمگیری بر شرایط ما گذاشته است. خیلی از همکاران ما {مهمانسرای خود را} بسته اند. یکی از دوستان خودم مثلا. اما برای ما نه.مثل همیشه نیست اما مسافرهای خودمان را داریم. کسانیکه آشنا هستند. ولی خب تاثیر خیلی بدی داشته است.
+ به نظر شما محدودیت ها با وجود تاثیرات منفی ای که بر کسب و کار شما داشته است، آیا الزامیست یا نه؟
_ بله. باید این محدودیت ها باشد. حتی محدودیت های همین الان هم کم است. درست است که شرایط برای ما سخت تر شده است. ولی چاره ای نیست.
+ خود شما برای مبارزه با ویروس کار خاصی در محیط هتل انجام داده اید؟
_ ما تمام تلاشمان را کرده ایم. مواد شستشو و الکلی در دسترس هست و اتاقها و راهروها مرتبا ضدعفونی میشوند. اینکه سلامت مسافران در اینجا حفظ شود اول از همه روی سلامتی خود ما موثر است.
+ محدودیت رفت و آمد چه تاثیری بر گروه مسافران شما داشته است؟
_ مسافرهای ماشینی ما از زمانیکه محدودیت شده است، دیگر نمیایند. مثلا پارکینگ مجموعه خالی است. بخاطر ممنوعیت و جریمه های تردد. قیمت پذیرش چون مصوب است نمیشود افزایش پیدا کند اما به نظر من از افرادی که در این شرایط سفر میکنند باید مبلغ بیشتری دریافت شود. تردد هم کاهش میابد.
+ وضعیت خدمه و کارکنان چه تغییراتی داشته است؟ آیا دست به تعدیل نیرو زده اید؟
_ مجبور شدیم عذر یکی از خدمه ها را بخواهیم. برخی هم ساعات کمتری می آیند. نه تنها از نظر اقتصادی صرف نمیکند، بلکه کاری هم نیست برای انجام دادن. وقتی مسافر نیست نیازی به خدمه هم نیست.
+ همکارانتان نیز تعدیل نیرو داشته اند؟
_ بله خیلی زیاد. بیشتر در هتل های بزرگ و زنجیره ای. آسیب اقتصادی در آن مجموعه ها کمتر به صاحبان و سرمایه داران میرسد. بیشتر کارگران و خدمه جور این مسائل را نیز میکشند.
+ شما صاحب این ملک هستید یا مستاجر؟
_ نه اینجا اجاره است.
+ بخاطر شرایط خاص آیا با صاحب ملک به توافق رسیده اید؟
_صاحب ملک اینجا خیلی دردسر ساز شده است و کنار نمی آید. اینجا رهن شده است و فقط اندکی اجاره میدهیم که اشکال شرعی نداشته باشد. خیلی بستگی خود شخص دارد. مثلا ما اینجا یک خرابی داریم که هرچقدر اصرار میکنیم برای تعمیر بیایند اعتنایی نمیکنند. الان خیلی ها دارند هتی را که قبلا یک میلیارد رهنش بود را با پانصد میلیون میگیرند و حتی خیلی کمتر. ارزش املاک تجاری خیلی آمده پایین. البته برخی بخاطر ارزانی شروع بکار میکنند اما نمیتوانند ادامه دهند. ما اگر دوام آورده ایم بخاطر قدیمی بودن اینجا و آشناهای زیادمان است که همیشه می آیند.چون کسی نیست، کسی نمی آید. ما گاهی حتی نمیتوانیم پول آب و برق و گاز هتل را بدهیم. بخاطر همین خیلی ها بستند و رفتند.
+ ادامه ی کار را با این شرایط چگونه میبینید؟
_ در حال حاضر واقعا نمیدانم چه میخواهد پیش بیاید. درآمد خیلی کمتر شده اما برنامه ای جلوی رویم نمیبینم. سعی میکنیم شرایط را تحمل کنیم تا بهتر شود. اگر محدودیت ها از ابتدا جدی تر میبود شاید شرایط بهتر میشد. از طرفی میبینم که تنها راه نگه داشتن هتل این است که باز خدمه ی بیشتری را مرخص کنم.
تحلیل و نتیجه گیری
در تحلیل داده های یافت شده، یکی از نکات قابل توجه، نوع نگاه سوژه به بحران شکل گرفته است.این فرد با وجود اینکه درماندگی توان تغییر را در خود نمیبیند و راه حلی در دست ندارد، در شرایط موجود کسی را مقصر نمیدانست و مسئله ی اصلی را حفظ سلامت و بهداشت میدید.
در این موقعیت که بقا در مقابل دو عامل تهدید کننده، یعنی از طرفی کرونا و معیشت، قرار گرفته است دور از ذهن نیست که اخلاقیات در برخی موارد زیر پا گذاشته شود. اگرچه ارزش گذاری اخلاقی در این باره صورت نمیگیرد. در این گیر و دار، گاه مقابله با کرونا به معیشت میچربد و گاه برعکس.
در پژوهش ما، صاحب مهمانپذیر با پذیرش این نکته که موقعیت بحرانیست و کاری از کسی ساخته نیست، در مقابله با بیماری تلاش بیشتری میکند و بهبود وضعیت اقتصادی را در حال حاضر در قدرت و توان حال حاضر خود نمیبیند. اینکه افراد به این مسئله ایمان می آورند که تغییر از دستشان ساخته نیست و از جایی بیرون از محدوده ای که خودی تعریف میکنند می آید، شاید از این نکته سرچشمه بگیرد که در تاریخ حکومتی ایران، مردم با احساس نیاز وابستگی شدیدی که به دولت دارند، همواره حتی در شرایط بدبینی و عدم اعتماد به آن، او را منجی خود میداند و امیدشان در اوج ناامیدی به آن دیگری است که شرایط را بهبود میبخشد.
در شرایط اینچنینی اشخاص حقیقی یا حقوقی در این زمینه سهمی داشته باشند، سریعا بعنوان دشمن و مقصر اصلی شناخته میشوند، تاد جاییکه در برخی موارد حتی اینکه یک ویروس دنیا را به هم ریخته است فراموش میشود و تمام آنچه مطرح است سیاست های دولت هاست.
درک متقابل و همبستگی اجتماعی اگرچه در این مباحث جایگاه مهم و بالایی داشته است، اما آیا این انتظارات درست هستند و جای اشاره دارند ؟ در پژوهش هایی اینچنین میبینیم که نوک پیکان سرزنش به سمت صاحبان املاکیست که با مستاجران کنار نمی آیند و تقاضای اجاره دارند. در این که این همبستگی و مسامحه بسیار امری ارزشمند است شکی نیست اما آیا عدم پاسخ دهی به این انتظارات، سر باز زدن از وظایف است یا انتخاب؟ آیا اینجا مسئله وظیفه ی اجتماعیست یا انتخاب فردی؟ در دیدگاه ساختارگرایانه، فرد خود را در سیستمی فرض میکند که اگر هر بخش آن دچار مشکل شود ضرر در انتها به خود فرد نیز میرسد اما در نگاه منفردانه و عدم احساس تعلق به گروهی خاص، یا یک سیستم با هدف مشخص، در نهایت این اهداف مجزا راهی مجزا نیز نشان افراد میدهند که برداشتی شخصی دارد.
صنعت توریسم باوجود پایه های محکمی که در سیستم اقتصادی جوامع دارد، مانند دیگر نهادها توان مقابله با بحرانی اینچنین را نداشته است و این آسیب پذیرتر بودن هرچه بیشتر به چشم میخورد و همانند تجارت های دیگر، این کسب و کارهای محلی و کوچک است که صدمه های جبران نشدنی میبینند.
ضربات سنگین اقتصادی در مراکز صنعتی و خدماتی قدرتمند بیشتر از ورشکستگی قطعی سرمایه داران، موجب گسترش بیکاری و فقر میشود همانطور که در هتل های پنج ستاره ی زنجیره ای تعدیل نیروی شدید مانع ضربه خوردن سرمایه داران آنها میشود درحالیکه هیچ جایگزین مناسبی برای افرادی که بیکار شده اند وجود ندارد و بدینسان خانواده های بسیاری بصورت مستقیم و غیرمستقیم ضربات جبران ناپذیری از این ویروس جهانی میخورند.