معرفی کتاب «زندگانی موبایلی»، نوشته آنتونی الیوت و جان اوری

چگونه باید تأثیرات فردی و اجتماعی سیستم‌های پیچیدۀ تحرک را درک کنیم؟ هزینه‌های زندگی موبایلی چقدر است؟ آیا می‌توان سبک زندگی مبتنی بر سفر، حمل و نقل و گردشگری فشرده را در قرن بیست‌و‌یکم حفظ کرد؟ امکان توسعه سبک زندگی پساکربن چیست؟ این‌ها سوالاتی هستند که آنتونی الیوت و جان اوری کتابشان را با آن شروع می‌کنند.

در این مطالعه آنتونی الیوت و جان اوری به بررسی این موضوع می‌پردازند که چگونه سیستم‌‌های حرکتی پیچیده زندگی روزمره و عادی را تغییر می‌دهند. نویسندگان استدلال‌‌های خود را از طریق بررسی و موشکافی بخش‌های مختلف زندگی موبایلی توسعه می‌‌دهند: شبکه‌‌ها، فناوری‌‌های دیجیتالی جدید، مصرف‌گرایی، سبک زندگی جهانی و روابط صمیمانه از راه دور. الیوت و اوری طیف وسیعی از مفاهیم جدید را معرفی می‌کنند ـ تحرک‌‌های کوچک، سرمایه شبکه‌ای، ملاقات، زندگی در همسایگی، مکان‌های محصور و… ـ تا روش‌های خاصی را که در آن سیستم‌های تحرک با زندگی‌های متحرک تلاقی می‌کنند، به تصویر بکشند.

مردم امروز «در حال حرکت» هستند، و مسلماً هرگز قبلاً نبوده‌اند. تغییرات اجتماعی عظیم ـ جهانی‌شدن، فناوری تلفن همراه، مصرف‌گرایی شدید و تغییرات آب و هوایی ـ در تحرک روزافزون مردم، اشیاء، سرمایه، اطلاعات و ایده‌‌ها در سراسر جهان نقش دارند. تخمین زده می‌شود که مردم امروز ۲۳ میلیارد کیلومتر در سال سفر می‌کنند. تا سال ۲۰۵۰ پیش‌بینی می‌‌شود که اگر محدودیت‌‌های منابع مداخله نکند، این میزان در هر سال چهار برابر می‌شود و به ۱۰۶ میلیارد کیلومتر می‌‌رسد. سفر و گردشگری بزرگترین صنعت جهان را تشکیل می‌‌دهند که ارزش آن سالانه بیش از ۷ تریلیون دلار است. تعداد ورود پروازهای بین المللی به یک میلیارد نفر نزدیک می‌شود. مردم امروز بیشتر و سریعتر بیشتر سفر می‌کنند. در حالی که بسیاری سفر را انتخاب می‌کنند، برخی دیگر مجبور هستند در حرکت باشند. تعداد پناهجویان، پناهندگان و مهاجرت اجباری نیز افزایش می‌یابد. به این انفجار سریع در تحرک‌های ارتباطی و مجازی، با تعداد تلفن‌‌های همراه بیشتر از تلفن‌های ثابت و بیش از یک میلیارد کاربر اینترنت، اضافه کنید، و واضح است که عصر طلایی تحرک واقعاً فرا رسیده است و با خود امکانات سرگیجه‌‌آور و خطرات وحشتناکی را به همراه دارد. در همین حال، برخی از دانشمندان علوم اجتماعی نسبت به خطرات اعلام اینکه واقعاً «تغییر اجتماعی دورانی» در اینجا رخ می‌دهد، هشدار می‌دهند.

زندگی موبایلی سؤالات جدیدی را در مورد تقاطع سیستم‌های تحرک سازمانی و زندگی‌های متحول‌شده روزمره ایجاد می‌کند. استدلال کتاب این است که تغییرات در نحوۀ زندگی مردم امروز هم تحت تأثیر تغییرات گسترده‌‌تر فرآیندهای جابه‌جایی جهانی است و هم منعکس‌‌کنندۀ آن است. بنابراین، این کتاب «پارادایم تحرک» را از طریق تمرکز بر زندگی موبایلی گسترش می‌دهد. حدس ما این است که در مواجهه با یک روایت جهانی جدید از تحرک‌ها، خودسازی زندگی‌ها اکنون از نو ساخته و دگرگون شده است. زندگی موبایلی تجزیه و تحلیل جامعه‌‌شناختی اشکال مختلف سفر، حمل‌ و نقل، گردشگری و ارتباطات را با روش‌های متعدد و گاه بدیع که هویت‌ها در فضاها و زمان‌های مختلف تشکیل، اجرا و سازمان‌ دهی می‌‌شوند، مرتبط می‌کند.

مطمئناً داشتن زندگی متحرک موهبتی متفاوت است. احتمال و خطر، با ناراحتی در ساختن زندگی‌های متحرک دست و پنجه نرم می‌کنند. به‌ ویژه در سیستم‌های تحرک و زندگی‌های سیار «خط سریع»، افزایش تازگی و خطر بسیار زیاد است. در سطح نهادی، زندگی‌های موبایلی سریع شامل بازسازی سازمانی بی‌پایان، کاهش اندازه شرکت‌‌ها، تولید به‌موقع، بحران‌های کربن و انتقال الکترونیکی است. در سطح فردی، شتاب زندگی موبایلی امروزی، در میان سایر اعمال، جراحی زیبایی، سایبر درمانی، دوستیابی سریع و مشاغل متعدد را نشان می‌دهد. توصیف‌کننده‌های مختلفی در نظریه اجتماعی موقت برای روشن‌کردن چنین فرآیندها، روندها و سبک‌‌های زندگی پدیدار شده‌‌اند. «فردی‌شدن»، «هویت خود بازاندیشانه» و «زندگی سیّال» برخی از اصطلاحاتی هستند که برای به تصویر کشیدن جریان‌ها، سیالیت‌ها و پراکندگی‌های دنیای متحرک کنونی استفاده می‌شوند. در جای دیگر، یکی از ما [الیوت و اوری] ظهور «فردی‌شدن جدید» را هم به عنوان مجموعه‌ای از فرآیندهای نهادی و هم به عنوان انواع جدیدی از شکل‌گیری هویت شناسایی کرده است. تمرکز تحلیلی در اینجا، مربوط به افزایش سرعت حرکت، تقاضا برای تغییر فوری و میل به بازآفرینی مستمر است. با این حال، هیچ یک از این رویکردها در تئوری اجتماعی، به اندازۀ کافی، یا به طور خاص، به شیوه‌های مشخصی که اشکال زندگی شخصی، اجتماعی و سیاسی را به صورت فزاینده تسهیل می‌کند، نمی‌پردازد.

نویسندگان معتقدند برای توسعه زندگی موبایلی که در ارتباط با سیستم‌های تحرک گسترده و بسیار مورد بحث واقع شده است، نیاز به رویکردی جدید در نظریه اجتماعی است. آن‌ها نشان می‌دهند که چگونه می‌توان پارادایم تحرک را به تجزیه و تحلیل و نقد هویت شخصی و زندگی عادی و روزمره بسط داد. تمرکز ویژه بر تحرک خود و چگونگی فرآیندهای پیچیده تحرک عمیقاً ساختار می‌یابد و توسط زندگی عادی مردم بازسازی می‌شود.

در سرتاسر کتاب، نویسندگان از منابع زیادی برای نمایش زندگی موبایلی استفاده می‌کنند ـ از مجلات تخصصی گرفته تا دفاتر تجاری، از آمار اجتماعی تا نظریه اجتماعی. یکی از منابعی که نویسندگان کتاب به طور گسترده از آن استفاده می‌کنند، نیاز به توضیح مختصری دارد: روایت‌‌هایی که از مصاحبه‌های عمیق که با اقشار مختلف جامعه انجام شده است ـ که همگی در حال بررسی و آزمایش هیجان و نشاط دنیای موبایلی هستند. نویسندگان این رویکرد روایی را نه تنها به این دلیل به کار می‌گیرند که راهی متمایز برای بیان زندگی موبایلی ارائه دهند، بلکه به این دلیل که بینش عمیقی در مورد تعامل پیچیده بین زندگی موبایلی و سیستم‌‌های تحرک ارائه دهند. بنابراین رویکرد آن‌ها جایگاه ویژه‌ ای به بررسی تجربۀ ذهنی یا زیسته به‌عنوان ابزاری برای درک بهتر واردات فرآیندهای تحرک پیچیده و بسیار مورد بحث می‌‌دهد.

 فهرست

زندگی موبایلی: یک قدم خیلی دور؟

تکنولوژه‌های جدی، حرکت‌های جدید

شبکه‌ها و نابرابری ها

جهان و حرکت‌های آن

«روابط موبایلی» صمیمیت از راه دور

مصرف بیش از حد

قراردادهای آتی مورد مناقشه

مشخصات کتاب

Elliott, Anthony, Urry, John, (2010). Mobile Lives, Routledge.