میراث فرهنگی ناملموس و توسعه پایدار

برگردان و افزوده آذر جوادزاده

درآمد

بیش از چهاردهه از زمانی که یونسکو سال ها‌ی۱۹۷۸-۱۹۸۸ را به نام “دهه‌ی فرهنگ و توسعه” نام‌گذاری کرده می‌گذرد. از آن زمان تا کنون به ویژه بر نقش تمام عیار و متقابل فرهنگ و توسعه تاکید شده و مستندات متعدد و متنوعی از سوی یونسکو، سازمان های مردم نهاد، دولت ها و سایر نهادهای بین المللی، تدوین و ارائه شد که جملگی لازم و ملزوم بودن فرهنگ و توسعه را پررنگ و اثرگذار قلمداد کرده‌اند. هم اینک وفاق جمعی اکثریت قریب به اتفاق اندیشمندان حوزه‌ی توسعه بر محور هم‌افزایی فرهنگ و توسعه پایدار متمرکز شده و بر این اعتقاد است که فرهنگ(ناملموس) می‌باید همراه و همیار توسعه (پایدار) باشد و متقابلا شکوفایی فرهنگ ناملموس درگرو همراه شدن با توسعه ی پایدار است.
بی تردید چرخش به گفتمان توسعه ای ـ فرهنگی یکی از تاثیرگذارترین و پرچالش ترین حوزه‌های اندیشه‌ورزی در سال‌های اخیر است، چرا که در دوران جهانی شدن که فرهنگ(ملموس و ناملموس) آماج روندهای یکپارچگی جهانی و مهجوری می‌رود به سختی می‌توان از بودی ِ فرهنگ سخن گفت. اما پای ورزی بر همبودی فرهنگ و توسعه، شاید فروغ امیدبخشی باشد بر گرایش ها و روندهای کنونی جهان.

کلیدواژه: فرهنگ و توسعه، میراث فرهنگی ناملموس، توسعه پایدار

تعریف مفاهیم
مرکز مطالعات منطقه ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، میراث فرهنگی ناملموس را این چنین تعریف و دسته بندی می نماید: رسوم، بازنمایی‌ها، تجلیات، دانش‌ها، مهارت‌ها، و نیز ابزارها، اشیاء، دست‌ساخته‌ها، و فضاهای فرهنگی مرتبط با آن‌ها که جوامع، گروه‌ها و در بعضی از موارد، افراد به عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسند. میراث فرهنگی ناملموس ـ که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود ـ پیوسته توسط جوامع و گروه‌ها در پاسخ به محیط، تعامل با طبیعت و تاریخشان بازآفرینی می‌شود و حس هویت و تداوم را برایشان به ارمغان می‌آورد، و بدین ترتیب احترام به تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری را ترویج می‌دهد. (www.tichct.org)
میراث فرهنگی ناملموس در زمینه‌های زیر متجلی می‌شود: آیین¬های شفاهی، شامل زبان به عنوان محمل میراث فرهنگی ناملموس( آوازها، لالایی‌ها، آواهای کار، متل‌ها، شعرخوانی‌ها، و …)
هنرهای اجرایی(موسیقی، رقص، نمایش سنتی، خیمه‌شب‌بازی، نمایش عروسکی، نقاشی، خوش‌نویسی،) آیین‌های اجتماعی، مراسم، مناسک و فستیوال‌ها (جشن‌ها، بازی‌ها، مراسم آیینی، اعیاد و …)
دانش و کردارهای مربوط به طبیعت و جهان هستی ( طب سنتی، معماری سنتی، نجوم سنتی، دانش‌ها و مهارت‌های سنتی بهره‌گیری از منابع انرژی، و …) صنعتگری سنتی (مهارت‌ها و فنون در حوزه‌های سفال‌گری، کاشی‌کاری، صنایع چوب، نساجی، …) (پیشین)
اندیشمندان بر این باورند که میراث فرهنگی ناملموس یکی از مهم ترین وجوه فرهنگ بومی ملت هاست که بر محور ارزش ها، دانش و مهارت و و هنرها و جلوه های تولید شده ،تمرکز می کند و لذا وجه فرهنگی ـ توسعه ای را قدرتمند می سازد که خوشبختانه امروز یونسکو، سازمان های مردم نهاد و نیز نهادهای معتبر بین المللی به آن توجه نشان داده و ارج بسیار می نهند.
پایداری توسعه در مستندات برنامه ریزی این چنین تعریف شده: توسعه ی پایدار فرایند پیشرفتی است که بدون کاهش توانایی نسل های آینده در برآوردن نیازهایشان نیازهای نسل کنونی را تامین می کند؛ به سخن دیگر زیستن در حد ظرفیت محیط زیست و فراهم کردن فرصت زیستن برای همه و برای همیشه روی کره زمین است. (صرافی ۱۳۹۰) مساله ی چیرگی بر ناپایداری کنونی،به یکی از دغدغه های اصلی پژوهشگران تبدیل شده و گفته می شود: نه توسعه بدون پایداری و نه پایداری بدون توسعه معنا دارد. توسعه پایدار و همه جانبه شامل عدالت اجتماعی، زیستمندی اقتصادی و تعادل اکولوژیک است که باهم و جدایی ناپذیر باید مورد نظر باشند. (صرافی،۹۴)

فرهنگ: رکن چهارم پایداری توسعه
سخن در مورد توسعه ی پایدار و ارکان سازنده ی آن (عدالت اجتماعی ، زیست مندی اقتصادی، توازن اکولوژیک) بسیار آمده و تعاریف متعددی برای آن درنظر گرفته شده، ولی از منظر عملیاتی و اقدامات الزام آور، به شدت با مردم و ارزش ها و هنجارها،هنرها و سازه های بومی، خلاقیت و نوآوری ها در ارتباط است. از این رو حوزه ی اندیشه ورزی بعد چهارمی برای سه گانه ی اخیر در نظر گرفته که همانا فرهنگ است و بر این باور است که فرهنگ به ویژه در حوزه ی فرهنگ معنوی و ناملموس می تواند راهگشای عملیاتی باشد.
جان هاوکز از جمله تحلیل گران فرهنگی در کتاب خود با عنوان رکن چهارم پایداری: نقش ضروری فرهنگ در برنامه ریزی عمومی، بر نقش و ظرفیت فرهنگ در عرصه های مختلف توسعه پایدار، خوب زیستن، تنوع، جامعه مدنی، خلاقیت و نوآوری و سرمایه اجتماعی، انسجام و ساختن کامیونیتی تاکید می کند و می گوید: ارکان سه گانه توسعه پایدار ( تعادل اکولوژیک، عدالت اجتماعی، زیست مندی اقتصادی ) به ایفای نقش فرهنگ بستگی دارد. نویسنده طی فرایند پژوهش به این نتیجه می رسد که هرگونه برنامه ریزی در حوزه عمومی به شدت با فرهنگ جامعه رودررو است و لذا بایستی آن را به عنوان یک کلید محرک و خلاق در نظر گرفت و به عنوان رکن چهارم توسعه پایدار قلمداد کرد. … فرهنگ در تکوین شهرها و جوامع سرزنده نقش مهمی ایفا می کند و بر سلامت اجتماعی و اقتصادی آنها تاثیر می گذارد. فرهنگ نیازی اساسی و بستر جامعه است. (Hawkes, 2001)
بیانیه ی هانگژو(چین) با شعار فرهنگ،کلید توسعه پایدار در ۲۰۱۳ با توجه به گزارش های جهانی در مورد فرهنگ برای توسعه ی شهری پایدار ، تاکید می کند که یک گام مهم در بیانیه های یونسکو ، قرار دادن مردم در مرکز توسعه ی شهری پایدار و جاری کردن تدریجی فرهنگ همچون محملی برای پایداری تمام شهرها می باشد. (Hangzhou, 2013)
در بیانیه ی ریو +۲۰ ضمن تاکید بر ارتباط موثر و سازنده مابین فرهنگ و توسعه ی پایدار،فرهنگ به عنوان جزء اساسی از توسعه ی پایدار،منبع هویت،نوآوری و خلاقیت برای فرد و جامعه ی انسانی تلقی شده و براهمیت نقش فرهنگ(به عنوان یک عامل موثر و مهجورمانده) در دستیابی فراگیر به توسعه پایدار و راه های ترغیب و تشویق مشارکت مردمی تاکید می شود. در بیانیه ی اخیر به مواردی مانند: فرهنگ و طبیعت، فرهنگ محرک و توانمندساز، فرهنگ و شهرهای پایدار، فرهنگ حفاظت ازآب و میراث دریایی و اقیانوس ها؛ فرهنگ و فجایع طبیعی؛… اشاره شده است. همچنین نقش فرهنگ و میراث فرهنگی معنوی ،به عنوان یکی از عوامل مهم و موثرکه می تواند بیانگر چگونگی دستیابی به مشارکت مردم و شکل گیری اجتماع محلی باشد؛مطرح شده است. (RIO+20, 2012)
بر این اساس مدل پیشنهادی برای پایداری توسعه در عین ارتباط منطقی و متعادل در قاب زیر آمده است.

**افزوده ی مترجم

فرهنگ ناملموس و توسعه ی پایدار
بیانیه‌ی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، این میراث را به مثابه منبع و سرچشمه‌ی اصلی تنوع فرهنگی و ضمانت برای توسعه‌ی پایدار قلمدادکرده و تاکید می کند که میراث فرهنگی ناملموس می‌تواند به شکلی موثر برای تحقق توسعه‌ی پایدار در هریک از سه بُعد قتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و نیز برای دستیابی به صلح و امنیت ـ به مثابه‌ی پیش‌نیازهای بنیادین توسعه‌ی پایدار ـ مشارکت کند.
همچنین ارکان سه‌گانه‌ی اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی توسعه‌ی پایدار به‌علاوه‌ی صلح و امنیت، حوزه‌های عمل جدا از هم نبوده و وابسته به یکدیگرند. میراث فرهنگی ناملموس به‌شکلی موثر می‌تواند توسعه‌ی پایدار در هر یک از سویه‌هایش و نیز پاسداری از این میراث را فراهم کند، اگر جوامع سراسر دنیا آینده‌ای را که برای همگان متصور شده است،دریافته باشند.
اما چگونه می‌توان جایگاه میراث فرهنگی ناملموس و همه‌ی جوانب آن را در توسعه‌ی پایدار بهتر وکامل‌تر شناخت و درک کرد.

توسعه اجتماعی فراگیر(عدالت اجتماعی)
توسعه‌ی اجتماعی فراگیر با دستیابی به امنیت پایدار تغذیه،کیفیت سلامت، دسترسی به آب سالم و سیستم فاضلاب، کیفیت آموزش برای همگان، نظام حامی حیات اجتماعی و برابری جنسیتی تامین می شود. این شاخص‌های کلیدی می‌بایست با حاکمیتی فراگیر و آزادی شهروندان و با انتخاب نظام ارزشی خودشان، حمایت شود.
جوامع بشری به‌طور مداوم و پیوسته میراث فرهنگی خود را توسعه و ارتقاء می‌بخشند. علاوه بر آن، دانش و اقدامات در قلمرو محیط‌ طبیعی مانندکنش‌های اجتماعی، به منظور برطرف کردن نیازهای اساسی و بنیانی در زمان و فضا توسعه می‌یابند. اقدامات سنتی بهداشت و سلامت، راه‌های تأمین غذا، مدیریت آب، جملگی به‌عنوان سیستم‌های انتقال دانش برای دستیابی به توسعه‌ی اجتماعی تلقی شده که در همه‌ی جوامع نقشی مهم ایفا می‌کنند.

فرهنگ ناملموس و دستیابی به تامین غذا
راه‌های سنتی تامین غذا وکشاورزی محلی، دامداری، ماهیگیری، شکار، جمع‌آوری غذا و نظام تامین غذا می‌تواند امنیت تغذیه را با کمیت و کیفیت بسیارعالی فراهم کند. اجتماعات دانش بومی و سنتی قابل توجهی کشف و کسب کرده‌اند که بر رویکردی جامع از زندگی روستایی خاصی پایه‌گذاری شده است. این روش‌ها بر پایه‌ی استفاده از تنوع محصولات،گیاهان و حیوانات همچون دانش به‌هم‌پیوسته‌ی سرزمینی و محیط زیست ویژه‌ی خودشان در مناطق خشک، صحرایی، گرم و یا قطبی هستند. آنان راه‌های تأمین غذا و سیستم‌های حفاظت از آن را توسعه داده‌اند که بر حسب تغییرات زیست محیطی متنوع شده و انطباق یافته‌اند. شمار بسیاری از خانواده‌ها در سراسر دنیا، وابسته به سیستم کشاورزی هستند که هم باروری خاک را افزایش می‌دهد و هم رژیم‌های غذایی متنوع و تغذیه مناسب و سلامتی را تأمین می‌کند. تداوم قدرتمند و زیست‌ مندی این سیستم‌ها برای اطمینان از فراوانی و نیز دوام وجود غذا، همچون کیفیت تغذیه، برای اجتماعات در سرتاسر دنیا اهمیت بسیار دارند.

طب سنتی ضامن تندرستی و کیفیت سلامت برای همگان
دانش طب سنتی و فعالیت های مربوط در اجتماعات محلی سراسر دنیا توسعه یافته‌ و روش‌های موثر و نتیجه‌بخشی بر پایه‌ی استفاده از منابع طبیعی محلی تهیه کرده‌اند. فروشندگان گیاهان دارویی در طول سالیان دراز پیام‌آوران سلامت برای مردم بوده‌اند. روش‌های سنتی استفاده از گیاهان دارویی براساس تجربیات عملی‌ برای شفای بیماران به کار گرفته شده است.لازم است برای شناخت، تکامل و باروری و همچنین ارج نهادن به این دانش شفابخش و انتقال آن به نسل‌های آینده تلاش‌های اساسی‌ صورت گیرد، بویژه که درمان و سلامت بایستی باید برای اجتماعات محلی مهیّاتر و فراهم‌تر باشد. به این ترتیب طب سنتی عمیقاً در فرهنگ‌ها ریشه دوانده و با ارزش‌های معنوی بومی، همواره کامل شده و گسترش یافته است.

شیوه‌های سنتی مدیریت آب حامی دسترسی برابر و استفاده‌ی پایدار از آب سالم
اجتماعات محلی در طول تاریخ حیات بشر، به‌طور مشخّص درکشاورزی و فعالیت های مرتبط با آن، قابلیت‌هایشان را برای نظام‌مندن کردن مدیریت پایدار آب بهبود بخشیده‌اند و با باورهای عمیق و سنت‌ها، برای دستیابی به آب بهداشتی برای همه، تلاش کرده‌اند. سیستم حکومتی بسیاری از جوامع تنها دسترسی به آب بهداشتی را لازم می‌دانند، اما ادامه‌ی انتقال آن به نسل‌های آینده از اهمیتی حیاتی برخوردار است.
در برخی سرزمین‌ها، سیستم‌های سنتی عرضه‌کننده ی آب (بر مبنای جمع آوری آب‌های سطحی قابل حصول) برای کاهش وابستگی اجتماعات، و خانواده‌های آسیب‌پذیر، همچنان باقی مانده‌اند. به‌این‌ترتیب شناخت و احترام به تنوع سیستم‌های مدیریت منابع آب، پیشرفت و تداوم انتقال آن‌ها کلیدی برای دستیابی به راه‌های پایدار توسعه و چالش‌های محیط زیستی مربوط به آب و توسعه به شمار می‌رود.

فرهنگ ناملموس و روش‌های جامع آموزشی
اجتماعات محلی، به‌طور مستمر و به‌شکلی نظام‌مند، دانش و مهارت‌های زندگی، بخصوص در مورد محیط طبیعی و محیط زیست اجتماعی را به نسل‌های آینده منتقل کرده‌اند. حتی سیستم‌های آموزشی رسمی امروز نیز بسیاری از این دانش‌ها و روش‌های سنتی انتقال را در برنامه‌ی آموزشی خود قرار داده‌اند. امروزه این روش ها در بسیاری از حوزه‌ها موثر واقع شده‌ اند: از کیهان‌شناسی و فیزیک تا سلامت و استفاده‌ی پایدار از منابع طبیعی، از چرخه‌ی زندگی بشر تا یافتن راه حل برای مبارزه با خشونت‌ها و تنش‌ها، از فهمیدن خود و جایگاه فرد در جامعه تا خلق حافظه‌ی جمعی، از معماری تا علوم پایه. یک آموزش کیفی نباید نسل جوان را از این منابع غنی محروم کند، بلکه می‌بایست با اراده و مصمم آن‌ها را به هویت فرهنگی‌شان مرتبط کند. آموزش کیفی باید غنای میراث فرهنگی ناملموس را بشناسد و توانمندی آموزشی آن را به کار گیرد. از یک سو در حد ممکن آن را یکپارچه کند، چنان که شامل‌های برنامه‌ی آموزشی در همه‌ی حوزه ‌های مرتبط، بوده و از طرف دیگر در جست‌وجوی به‌اختیار درآوردن شیوه‌های انتقال میراث فرهنگی ناملموس در سیستم‌های آموزشی باشد.

فرهنگ ناملموس و قدرتمندی انسجام و همیاری اجتماعی
کنش‌های اجتماعی، آداب و رسوم، جشن‌ها و مناسبت‌ها می‌تواند در ساختن زندگی اجتماعات و گروه‌های اجتماعی و قدرتمند شدنِ اساس اجتماعی همه‌جانبه‌ی آن‌ها نقشی کلیدی ایفا کند.کنش‌های اجتماعی مختلف از گردهمایی‌های کوچک تا مناسبت‌های بزرگ و یادبودها، ارتباطات اجتماعی و انسجام اجتماعی روابط را به وسیله‌ی شکل دادن به هویت آن‌ها ـ که فاعلِ این کنش‌اند ـ قدرت می بخشد.

فرهنگ ناملموس و گسترش تساوی جنسیتی و هویت‌
اجتماعات بر بستر میراث فرهنگی ناملموس، ارزش‌ها، هنجارها و انتظارات هویت جنسیتی خود را شکل می‌دهند. علاوه بر آن میراث فرهنگی ناملموس به‌وسیله‌ی هنجارهای هویتی و جنسیتی تعریف می‌شوند: در محصولات هنرهای دستی سنتی اغلب روی یک جنس خاص قرار دارد که مرتبط است به تقسیم کار، توانمندی‌ها و محدودیت‌های جنسیتی، و نقشِ مردان و زنان. به این ترتیب میراث فرهنگی ناملموس مرتباً خود را با تغییرات زیست محیطی و اجتماعی تطبیق می‌دهد، همچنان که نقش‌های جنسیتی نیز تغییر می‌کنند. به این ترتیب فرصت‌هایی به دست می‌آیند برای فائق آمدن به تبعیض جنسیتی و حرکت به سوی برابری جنسیتی عالی‌تر در میدان کنش‌های مربوط به میراث فرهنگی ناملموس. این میراث می‌تواند نقش مهم ویژه‌ای در ساختن اعتماد و مدارا در میان ارتباطات چندفرهنگی ایفا کند، که اعضای آن ممکن است درایجاد فضاهای عمومی برای گفتگو مقاومت کنند، مقاومت در برابر دستیابی به برابری جنسیتی.

پایداری زیست‌محیطی
پایداری زیست‌محیطی نیازمند اطمینانِ‌خاطر به آب و هوایی باثبات، مدیریتِ پایدارِ منابعِ طبیعی، و حفاظت از تنوع زیستی است. علاوه بر این، به درک علمی پیشرفته و دانش همخوان شده در موضوع تغییرات اقلیمی،مخاطرات طبیعی، فضای محیط‌زیست، و محدودیت‌های منابع طبیعی نیز بستگی دارد. بهبود اوضاع مردم آسیب‌پذیر از راه محدود کردن هزینه‌های اجتماعی ـ اقتصادی آنان در مواجهه با تغییرات اقلیمی و بحران‌های طبیعی ضروری است.
دانش سنتی، ارزش‌ها و کنش‌ها، به‌مرور سالیان دراز در میان نسل‌ها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس افزوده و تکمیل شده است، و برای جوامع بشری در تعامل با محیط زیست طبیعی به عنوان راهنماهایی ارزنده قلمداد می‌شوند. امروزه پیوند میراث فرهنگی ناملموس با پایداری زیست‌محیطی در بسیاری از زمینه‌ها، همچون حفاظت از تنوع زیستی، مدیریت منابع طبیعی پایدار، و تعهد و آمادگی برای بحران‌های طبیعی کاملا شناخته شده است.
دانش، ارزش‌ها و کنش‌های مرتبط با محیط زیست همچون میراثی زنده ظرفیت فراوانی برای استفاده‌ی پایدار از منابع طبیعی را دارد، و به اجتماعات محلی یاری می‌کند تا با بحران‌های طبیعی و چالش‌های تغییرات اقلیمی مواجه شوند.

حمایت فرهنگ ناملموس از تنوع زیستی و پایداری محیط زیستی
مردم بومی‌ و اجتماعات محلی نقشی محوری در حفاظت و بقای تنوع بیولوژیکی ایفا می‌کنند.کشاورزان، رمه‌داران، ماهیگیران و شفادهندگان سنتی، در میان دیگر پاسد‌اران دانش بومی، به عنوان حامیان تنوع زیستی قلمداد می‌شوند.
فعالیت‌ها و نظام‌های اقتصادی، منابع طبیعی را در سطح جهانی به‌گونه‌ای فزاینده و مخرّب مصرف می‌کنند. بسیاری از اجتماعات محلی روش زندگی خود را تغییر داده‌ و به رفتار‌های میراث فرهنگی ناملموس نسبت به محیط زیست، که ارتباطی پیچیده و در عین حال احترام‌آمیز با طبیعت دارند، توجه نشان می‌دهد. کالاهای تهیه شده از گیاهان در فرایند سریع کاشت تا برداشت و پس از بهره‌برداری به‌طور طبیعی از بین می‌روند. در مقابل، پلاستیک‌ها و دیگر محصولات مضر برای محیط زیست، که به‌طور انبوه در سطح جهانی استفاده شده و به حال خود در طبیعت رها می‌شوند.

کنش‌های خردمندانه با طبیعت همیار پژوهش پایداری محیط زیستی
ماهیگیران سنتی اطلاعات استراتژیکی در اختیار دارند که می‌تواند به برطرف کردن چالش‌های تنوع زیستی دریایی کمک کند. برای مثال آن‌ها یک شاخه از دانش اکولوژی مرتبط با انواع ماهی‌ها و رفتار آن‌ها، مهاجرت‌ها و سکونتگاه‌هایشان را، و نیز ماهیگیری و طرزکار ماهیگیران منطبق بر فصل‌ها را آموخته و توسعه داده‌اند. این دانش، که جزئیات بسیار دارد، متنوع و پویا است، و می‌تواند دیگر پژوهش‌های علمی را در باره‌ی حفاظت از تنوع زیستیِ دریایی و انبارکردنِ آبزیان را کامل کند. همکاری بین‌المللی بین اجتماعات محلی و پژوهشگران، و بازتاب نتایج حاصل از این تجربیات، می‌تواند دستیابی به پایداری زیست محیطی در حوزه‌های مختلف، مثل حفاظت از جنگل‌ها, حفاظت از تنوع زیستی در کشاورزی، و مدیریت منابع طبیعی را به عالی‌ترین شکل تامین کند.

راهبردهای بومی در مقابله با بحران‌های طبیعی و تغییرات اقلیمی در جهت بهگشت اجتماعات محلی
اجتماعات محلی اغلب در محاصره‌ی آسیب‌ها و ناملایمات زندگی می‌کنند، و معمولاً اجتماعاتی هستند که از تغییرات اقلیمی و مخاطرات طبیعی زیان می‌بینند. دانش و کنش آن‌ها با اقلیم و طبیعت مرتبط است. فهم اکولوژیک آن‌ها، مهارت‌های حفاظت از تنوع زیستی، محیط زیست و قانون‌های مربوط به آن، سیستم‌های مدیریت منابع طبیعی، سیستم‌های پیش‌بینی آب و هوا، و سوانح طبیعی، یک منبع عظیم راهبردهای مقابله با مخاطرات زیست محیطی طبیعی را فراهم ساخته است. این منبعِ به‌زحمت درست‌شده، منطبق‌شده و توسعه داده‌شده، مرتباً برای تغییر چگونگی وضعیت زیست محیطی، به مثابه‌ی ابزارِ از قبل آزمون شده‌ای عمل می‌کنند که به‌طور فعال به اجتماعات محلی برای کاهش خطرات مربوط به سوانح طبیعی و انطباق با تغییرات اقلیمی یاری می‌رساند.

توسعه‌ی اقتصادی فراگیر(زیست مندی اقتصادی)
توسعه‌ی پایدار بر پایه‌ی الگوهایی پایدار تولید و مصرف، بستگی به ثبات، تساوی و رشد اقتصادی همه‌جانبه دارد. توسعه اقتصادی همه جانبه فقط به آنانی که فقیر شناخته می‌شوند تمرکز نمی‌کند، بلکه بر مردمانِ آسیب‌پذیری که در معرض معیشت پرمخاطره قرار داشته‌اند و یا از کار محروم شده‌اند نیز متمرکز می‌شود. این امر نیازمند به‌کارگرفتن افرادی فعال و جویای کار، کاهش فقر و نابرابری، دستیابی به کربن پایین، رشد اقتصادی،استفاده‌ی کارآمد از منابع و ارتقاء کیفیت زندگی است.میراث فرهنگی ناملموس یک امکان درآمدزایی مهم برای تغییر شکل تحولی می‌سازد. یک نیروی پیش رونده برای توسعه‌ی اقتصادی و همچنین چرخه‌ای از یک تنوع فعالیت تولیدی با هر دو ارزش پولی و غیرپولی، بخصوص برای قدرتمند کردن اقتصاد محلی فراهم می کند. میراث زنده و پویا می‌تواند یک منبع مهم نوآوری در مواجهه با تغییر به‌‎شمار بیاید و راهگشای دستیابی به توسعه‌ی اقتصادی همه‎‌جانبه، در سطح محلی و بین‌المللی باشد.

فرهنگ ناملموس و پایداری معاش گروه‌های اجتماعی
دانش‌ بومی، و مهارت‌ها و کنش‌ها، در میان نسل‌ها باقی می‌ماند، پیشرفت می‌کند، و معاش را برای مردمان فراهم می‌کنند. در هر اقلیم و سرزمینی روش کشاورزی محلی و سیستم‌های مدیریت منابع برای تأمین معاش زندگی می‌تواند محقق شود.

فرهنگ ناملموس و ایجاد درآمد و کار آبرومند به ویژه برای فقرا و آسیب‌پذیرها
پیشه‌وری سنتی معمولاً یک منبع اصلی برای درآمد نقدی یا تهاتری برای گروه‌ها، کامیونیتی‌ها و افراد حاشیه‌ای نظام اقتصادی محسوب می‌شود. درآمد حاصل از آن برای مردمان پیشه‌ور و خانواده‌شان و برای آنانی که درگیر جابه‌جایی و حراج محصولات پیشه‌وری‌شان هستند، و یا از مواد اولیه تولید می‌کنند، قابل توجه است. این فعالیت‌ها شغل آبرمندانه‌ای برایشان بوجود می‌آورد، چرا که آن‌ها متعهد به خانواده‌اند و در چارچوب کامیونیتی قرار گرفته‌اند، و امنیت و حس تعلّق در محل کار در آن‌ها دیده می‌شود. شکل محترمانه‌ای از حس هویت در کامیونیتی. ترتیب ‌دادن هنرها و وقایع جشنواره‌ای و سایر نمادهای میراث فرهنگی ناملموس، اعضای کامیونیتی و نیز جوانان و زنان را به‌طور گسترده‌ای در توسعه اقتصادی به گرد هم می‌آورد.

فرهنگ ناملموس، میراثی بالنده و به مثابه منبع اصلی نوآوری توسعه
کامیونیتی‌ها و گروه‌ها دائماً در مواجهه با تغییرات دست به نوآوری می‌زنند. چندان که میراث فرهنگی ناملموس یک منبع استراتژیک برای انتقال توسعه در سطح محلی و دنیا به شمار می‌رود.

فعالیت‌های توریستی مرتبط با میراث فرهنگی ناملموس
کشف تنوع سنت‌ها، جشنواره‌ها، سامان دادن هنرهای چندگانه، مهارت‌های پیشه‌وری و…….، یک اهرم قدرتمند برای جذب توریست در سطح محلی و منطقه‌ای و ملی است. این فعالیت‌های توریستی می‌تواند درآمد ایجاد کند و نیز اشتغال‌زا باشد و در عین حال موجب می‌شود که آن‌ها به میراث زنده احترام بگذارند. بنابراین بایستی فعالیت‌های مرتبط با توریسم، بوسیله‌ی دولت‌ها یا بخش عمومی و یا سازمان‌های خصوصی موجب احترام و پاسداری از میراث فرهنگی شده و نیز رویا‌‌های مردم را به چشم گردشگران بیاورد.

صلح و امنیت
صلح و امنیت (رهایی از همه‌ی اشکال خشونت و تبعیض) پیش‌نیازهای توسعه‌ی پایداراند. تحقق این ضرورت‌ها نیازمند احترام به حقوق بشر، سیستم‌های عدالت کارآمد، عملکرد‌های سیاسی، و نیز اتخاذ روش‌های پیشگیرانه بر علیه خشونت است. صلح و امنیت همچنین به دسترسی منصفانه‌ی مردم محلی و کنترل منابع طبیعی توسط آنان بستگی دارد. همچون سرزمین امن قانون‌مدار بدون هیچ شکلی از تبعیض یا حذف کردن.
کنش‌های مختلف و نمادهای میراث فرهنگی ناملموس هر یک به صلح جایگاهی ویژه می‌دهد، و گفت‌وگو و درک متقابل را جان می‌بخشد. پاسداری از میراث فرهنگی به‌خودی‌خود می‌تواند یاری‌رسان برپایی صلح باشد و به کامیونیتی‌ها، دولت‌ها و همه‌ی کنشگران توسعه اجازه می‌دهد تا از طریق امور فرهنگی به سوی مشارکت همه‌جانبه، زندگی صلح‌آمیز، پیشگیری یا راه حل برای امتناع از خشونت و برقراری امنیت پایدار و صلح پای بفشارد.

کنش‌های میراث فرهنگی ناملموس، محور پیشرفت صلح و جلوگیری از تنش ها
در سراسر دنیا نمادهای متعدد و متنوع میراث فرهنگی ناملموس برای پیشرفت و پاسداری از ارزش‌های صلح به کار گرفته می‌شود.گفت‌وگو به‌عنوان یکی از شیوه‌های اجتماعات محلی و به‌ مثابه یکی از راه‌حل‌های پیشگیری از خشونت و راه‌های برقراری آشتی نقش ویژه ای در جوامع بشری سراسر دنیا ایفا کرده، و در کشورها تعهد به جامعه و مقولات محیط زیستی را به ارمغان می‌آورد. برای دسترسی به فضاهای همگانی و منابع طبیعی، یا امکان زندگی صلح‌آمیز با یکدیگر، نظام هایی به مرور شکل گرفته که ممکن است غیر رسمی باشند. نقش موثر فرهنگ ناملموس به‌مثابه کنشی اجتماعی در مرکز قابلیت‌های کامیونیتی قرار دارد، نقشی که برای تحقق و ادامه‌ی صلح و امنیت، و نیز پیش‌گیری و یا مهار خشونت‌ها نقشی سازنده و موثر ایفا می‌کند.

پاسداری از فرهنگ ناملموس راهگشای بالندگی صلح و امنیت دیرپای
صلح و آشتی، قدرت اجتماعی برای صلح احترام‌آمیز گروه‌ها، افراد و بستگان، یا کامیونیتی‌ها را در بر دارد. آداب صلح می‌تواند نشانه‌ی تعهد به آرامش و تعامل باشد، و پشتیبان گفت‌وگو و ارتباط بیشتر مابین مردمی که با یکدیگر ارتباط دارند و آن‌ها را به اقدام و عمل قادر می‌سازد؛ فراسوی درک کمتر، رقابت و هم‌چشمی، دشمنی، کینه، و خشونت.
میراث فرهنگی ناملموس یک اهرم قدرتمند برای گرد هم آوردن کامیونیتی‌ها، گروه‌ها و افراد، بومی‌ها، مهاجران، پناهندگان، مردان و زنان از گروه‌های سنی گوناگون، و گروه‌های حاشیه‌ای است. با شرکت آن‌ها در حاکمیت دموکراتیک و احترام به حقوق بشر، میراث فرهنگی ناملموس تضمینی برای استحکام صلح و امنیت است، مثل به اشتراک گذاردن و انتقال ارزش‌های عمومی ریشه‌دار عمیق، حس جمعی قدرتمند هویت و احترام به نفس، خلق فرصت‌های تازه برای نوآوری، گسترش و توسعه‌ی اقتصادی، علاوه بر آن، فعالیت‌های پاسدارانه‌ی میراث فرهنگی ناملموس در ناآرامی ها می‌تواند گروه‌های مختلف را در کنار هم قرار دهد تا بر محور یک برنامه‌ی بازسازی و تقویت حافظه‌ی عمومی مشارکت نمایند. این میراث، مصالحه را میان گفت‌وگوی تمدن‌ها ترویج داده و به تنوع فرهنگی حول کنش میراث پویا احترام می‌گذارد، و به این ترتیب یک راه موثر و پایدار برای برقراری صلح و امنیت در یک جامعه برپا می‌سازد.

منابع مورد استفاده: 

صرافی،مظفر،۱۳۹۴، واکاوی مفهوم توسعه،نظریه ی برنامه ریزی و نقش برنامه ریز در پایداری شهر ایرانی، نشر علم
صرافی، مظفر، ۱۳۹۰، آشنایی با مفاهیم کلی توسعه پایدار، دانشگاه شهید بهشتی
کنوانسیون میراث معنوی،۲۰۰۳، ۲۴/اردیبهشت/۱۳۹۱
مجموعه مقالات نخستین همایش میراث فرهنگی و توسعه پایدار۱۳۹۴. پژوهشگاه میراث فرهنگی.
Hawkes Jon, 2001, THE FOURT PILLAR OF SUSTAINABILITY: Culture’s essential role in public planning. Culture Development Network
RIO+20,2012,THE FUTURE WE WANT, adopted in RIO, Brazil
UNESCO,2016,Intangible Cultural Heritage and Sustainable Development, unesco.org
UNESCO,2013,Culture: Key to Sustainable Development, Adopted in Hangzhou, China
www.ticht.org