نگاهی به اهمیت مجمع خیرین مدرسه ساز
هرجامعه ای برای تداوم و تعالی خودش، نیازمند سنت‌هایی است که بتواند بنیانهای آن جامعه را تقویت کرده و آن را به سمت وضعیت توسعه یافته هدایت کند. این سنت های حسنه بیش از هرچیزی مبتنی بر خیرجمعی و فعالیت های خیرخواهانه هستند. از این رو وضعیت هر جامعه ای را میتوان بر حسب این سنت های حسنه و فعالیت های دگرخواهانه مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد. اینکه یک جامعه تا کجا و به چه میزان بتواند سهمی از انرژی و منابعش را صرف امور بنیادی و معطوف به خیر جمعی بکند بسیار مهم است. این سنتها محصول نوآوری های اجتماعی هستند تا امور کلیدی و مهم جامعه از طریق مشارکت های جمعی و فراگیر سازماندهی شده و در جامعه نهادینه شوند.
نوشته‌های مرتبط
در جامعه ما یکی از آن سنت های حسنه اجتماعی، امور خیریه و پدیده وقف است. وقف شیوه ای نهادمند و نوآورانه برای تنظیم و تسهیل امور کلیدی و حیاتی جامعه است. الگوهای بسیار متنوعی که از وقف هست، نشان دهنده آنست که جامعه مساله های کلیدی و نیازهای اصلی جمعی خودش را می شناسد و نوآوری هایی برای حل آنها ارائه کرده است. به طور سننتی مساله آب، مدرسه، حمام، بازار، قنات و… مصداقهایی از موضوعات وقف در جامعه ایرانی هستند. در این میان، مساله آموزش و سرمایه گذاری برای آن جایگاه بسیار خاصی دارد. پیشتر بزرگان بخشی از سرمایه خودشان را برای تاسیس مدرسه های سنتی وقف میکردند. لذا در جهان سنت، مدرسه سازی یک سنت خاص و نخبگانی بود. اما در دوره ایران مدرن این مساله تحول بسیار کلیدی ای پیدا کرد. پس از شکست های ایران در جنگ با روسیه، و شروع نظام جدید توسط عباس میرزا، اموزش به عنوان راه حل اصلی نجات جامعه ایرانی و اقتدار آن تعریف شد.
مساله آموزش از دوره های کهن تا امروز، یکی از ارزشهای فرهنگی کلیدی ایرانیان بوده است و از زمان مواجهه ایرانیان با دنیای جدید و تجربه تجدد ایرانی مساله آموزش به کلیدی ترین مساله فرهنگ ایرانی تبدیل شد. متفکران ایرانی به این باور رسیدند که آموزش اصلی ترین راه برای توسعه جامعه ایرانی و حل چالش های فرهنگی است. گویی سعادت جامعه ایرانی در گرو نهاد اموزش است که هم علم و عقلانیت جدید را وارد زندگی و مدیریت جامعه کند و هم اینکه راهی برای ارتقای کیفیت زندگی مردم باشد. از دل این باورهای فرهنگی بود که مساله آموزش عمومی و رایگان سربرآورد و حکومت موظف به تامین آموزش عمومی رایگان شد و مردم نیز بخشی از سرمایه و دارایی خودشان را همیشه وقف نهاد آموزش کردند.
مساله آموزش، نوعی سرمایه گذاری و سیاستگذاری برای آینده و آتیه جامعه است. به همین دلیل توجه به آن به یک امر بدیهی برای همه بدل شده است.اما نکته اصلی آنست که بخش های زیادی از جامعه، این تعهد را برای خودشان قایل هستند که در این مسیر گام بردارند و سنت حسنه مدرسه سازی را صرفا به اراده دولت واگذار نکنند، بلکه گاه بیشتر و پیشتر از دولت ها برای آتیه جامعه سرمایه گذاری کنند. خیرین مدرسه ساز، تجلی این سنت حسنه مدرسه سازی هستند، جایی جامعه برای ساختن آینده خودش اقدام میکند.
در جامعه ایران امروز که خصوصی سازی نهادهای آموزش از یکسو منجر به نابرابری و بی عدالتی در نهاد آموزش شده و از سوی دیگر دولتها از این طریق از وظیفه و مسئولیت اصلی شان طبق قانون اساسی برای تامین آموزش رایگان با کیفیت شانه خالی کرده اند، تنها امید جامعه ایرانی برای جبران نابرابری آموزشی و توسعه عدالت آموزشی سنت حسنه مدرسه سازی است. خیرین مدرسه ساز به مثابه یک نهاد مدنی سالهاست در جامعه ایرانی، این وظیفه را بر عهده دارند.
این جنبش مدنی مدرسه سازی، بیانگر جریانی فرهنگی و اجتماعی است که اعضای جامعه در حد توان، بخشی از دارایی خود را وقف تربیت نسل های آینده میکنند. همانطور که اشاره شد، این مساله یک نوآوری اجتماعی است، راهی برای حل مساله های کلیدی جامعه از طریق خود جامعه.
نکته کلیدی در این موضوع، رواج این مساله در تمام سطوح اجتماعی، از کلان شهرها گرفته تا شهر و بخش و روستا. در همه این سطوح ما شاهد یک شبکه از فعالیت مدرسه ساز هستیم که حول این موضوع توانسته از نوعی شبکه‌سازی کنند. جشنواره ها و گردهمآیی های آنها راهی است برای تقویت همبستگی این مردمان نیک اندیش و تشویق و تقویت بیشتر این نوع فعالیت ها.
در هفته گذشته خیرین مدرسه ساز در شهر تاکستان در استان قزوین، برنامه ای داشتند که با حضور خیرینی از بخش های مختلف استان برگزار شد. همایش هایی از این دست، بیانگر یکی از عرصه های موفقیت مشارکت مدنی و نهادمند مردمی در کنار نهادهای رسمی برای مدیریت نیاز جامعه به مدرسه سازی است. به همین دلیل میتوان آن را یکی از مصادیق موفق نهادهای مدنی دانست. در این همایش که به همت مجمع خیرین مدرسه ساز شهرستان تاکستان و استان قزوین برگزار شده بود مراسمی برای تقدیر از اعضای متوفای این مجمع بود. اما نوع حضور مردم و مهمتر از همه همبستگی مدنی و اجتماعی ای که در مردم وجود داشت، بیانگر الگوی موفق این نهاد مدنی است. اصولا وقف مهمترین عرصه خیر ماندگار و دوری از مصیبت سیاست زدگی در تاریخ ایران است. به همین دلیل آنچه که اینگونه نهادهای مدنی باید مراقبش باشند، نوعی پرهیز از سیاست زدگی است. جریان سیاست در ایران امروز، میل فزآینده ای برای تصرف و تسخیر و تملک هر نهاد اجتماعی یا جریان مردمی دارد که در صورت عدم همراهی حتی ممکن است دست به عدم حمایت و گاه حذف ان نهاد هم بزند. اما این مجمع خیرین مدرسه ساز در این شهر کوچک به خوبی نشان داد که چقدر این همبستگی های اجتماعی در راستای برابری و عدالت آموزشی میتواند پیامدهایی برای حال خوب جامعه ایرانی داشته باشد. هرچند این مجمع مانند صدها مجمع دیگر در ایران در شهرهای کوچک فعالیت دارد، اما بیانگر بنیان های مستحکم جامعه ایرانی برای دفاع خودش در برابر جریان های سیاستگذاری است که منجر به بی عدالتی اموزشی گسترده در جامعه ایرانی شده اند. از این رو هرچه بیشتر باید به سمت تشویق و توسعه این نوع نهادهای مدنی حرکت کنیم، زیرا زیرساخت های حیاتی جامعه از طریق این نوع فعالیت های مدنی و محوریت امر خیر امکان پذیر خواهند بود. مجمع خیرین مدرسه ساز، یکی از نشانه های حیات پویای جامعه ایرانی است.