ناصر فکوهی و زهره دودانگه
مطالعه موردی: زیرگذر چهارراه ولیعصر در شهر تهران
نوشته‌های مرتبط
کلانشهر پیچیده‌ترین و بزرگترین سکونتگاه انسانی است و فضای کلانشهری به سبب تراکم انسانی بالا و خرده‌فرهنگ‌های متعدد، برای خوانایی به نظام نشانه‌شناختی نیرومندی نیاز دارد؛ اما در عین‌حال در معرض ابهام نشانه‌ای و تکثرِ خوانش نیز قرار دارد؛ این ابهام در مراکز شلوغ کلانشهر می‌تواند مسئله‌آفرین باشد.
چهارراه ولیعصر یکی از پرترددترین مراکز تهران است؛ هر ساعت قریب به ۱۵ هزار عابرپیاده از چهارراه ولیعصر عبور می‌کنند. در سال ۱۳۹۱ مدیریت شهری برای حل مسأله ازدحام در آمدوشد زیرگذر پیاده‌ای را در این چهارراه ساخت، حرکت عابران را در سطح ممنوع کرد و برای تشویق‌شان به استفاده از زیرگذر، بازارچه‌ای را در آن مستقر نمود.
اما اتکا به یک زیرگذر برای هدایت حرکات این حجم از جمعیت پیاده، به دلایلی با چالش‌های فراوانی روبرو بوده و هست، زیرا: اولاً محیط زیرگذر یک فضای جدید است، یعنی در نظام نشانه‌شناسی ذهنی عموم شهروندان حضور نداشته است. در نتیجه در نخستین مواجهات شهروندان با این فضا، خوانایی زیرگذر در هدایت رفتار آن‌ها نقش اساسی دارد. دوم آن که فضای اصلی زیرگذر از محیط چهارراه و نظام نشانه‌ای آن منفک است و جهت دهی به حرکت عابران و فراهم کردن دسترسی کارآمد به فضاهای متنوع درون و پیرامون چهارراه، نیازمند نظام نشانه‌شناختی جایگزینی است که از سوی این تعداد از جمعیت قابل قرائت باشد؛ سوم جهت دهی به حرکات پیاده با توجه به پیش‌بینی ناپذیر بودن و انعطاف بالایش مراتب دشوارتر از حرکت سواره است و خوانایی نشانه شناختی نیرومندی را لازم دارد.
اکنون پس از گذشت چهارسال از گشایش، این زیرگذر مسائل و پیامدهای خود را نشان داده است که شاید بتوان گفت مقاومت افراد به عبور از زیرگذر و سردرگمی‌شان در استفاده از آن مهم‌ترین آن‌هاست. در مجموع طراحی این زیرگذر برای مردم، به ویژه اشخاصی که به تازگی با آن مواجه شده‌اند یا به طور مرتب از آن استفاده نمی‌کنند، گنگ جلوه می‌کند و به نظر می‌رسد که علت در ناکارآمدی نظام نشانه‌شناسی به کار گرفته شده در این زیرگذر است. بر این اساس، در این مقاله هدف نویسندگان تحلیل و ارزیابی زیرگذر چهارراه ولیعصر از منظر خوانایی نشانه شناختی، بازشناسی آسیب‌های آن بوده است.
متن کامل مقاله را در لینک زیر بخوانید:
ابهام نشانه‌شناختی و تأثیر آن بر خوانایی فضای کلانشهریی
این مقاله پیش‌تر در نشریۀ پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دورۀ ۸، شمارۀ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۷، منتشر شده است.
