مناظر سینمایی شهر: فضاهای سینمایی در معماری و شهرها

پرده‌های نمایشی که در فضاهای شهری، در ساختمان‌ها و در دستان ما (منظور تلفن‌های همراه است) هستند، ما را به مصرف منفعل تصاویر متحرک در سالن های مواد غذایی دانشگاه، لابی هتل ها، بخش های جراحی پزشکی، توالت های عمومی و خیابان دعوت می کنند. حتی در مواقعی که خودمان در حرکت هستیم در اتوبوس ها، قطارها و هواپیما ها، فیلم‌ها یک محصول غیرقابل اجتناب از سبک زندگی مدرن هستند. در ادامه این مشاهدات اساسی، امیدواریم نشان دهیم که فیلم و سینما، خواه به عنوان ساختارهای ذهنی یا کالبدی می‌توانند زمینه و چارچوب مرجعی برای پدیده های فضایی موجود در معماری و فضاهای شهری معاصر فراهم نمایند. علاقه من بیشتر به تجزیه و تحلیل بصری، طراحی و استراتژی‌های بازاریابی مبتنی بر تصویر در معماری و فضاهای شهری و همچنین رخداد فعالیت‌های عمومی مرتبط با فیلم و سینما می باشد، به جای اینکه در یک مطالعه محدود به زمینه‌های اقتصادی-اجتماعی نیروهای منجر به چنین پدیده‌هایی بپردازم. با این حال، این کار بدون توجه و تحسین از کارهای هنری لفور، مانوئل کاستلز، دیوید هاروی، ادوارد سوجا، ساسکیا ساسن، استیون مایلز و دیگران که در این زمینه غنی کار می‌کنند، انجام نمی‌شود.

حجم قابل توجهی از تفکر انتقادی به جستجوی اهمیت معمارانه فیلم اختصاص یافته است. شواهدی از غنای این بحث را می توان در شماری از همایش‌ها و سمپوزیوم‌های اختصاص داده شده به این موضوع مشاهده کرد و انتشار متون انتقادی در دو دهه اخیر از جمله در موارد زیر قابل رصد است:

Albrecht (2000 [1986]), Weihsmann (1988), Neumann (1999), Clarke(1997), Thomas and Penz (1997), Konstantarakos (2000), Lamster (2000), Vog(2001), Sanders (2001), Shiel and Fitzmaurice (2001), Barber (2002),Dimendberg (2004), Marcus and Neumann (2007), Brunsdon (2007),Mennel (2008), Webber and Wilson (2008), Koeck and Roberts (2010).

این ساختار، دامنه و عمق تحقیقاتی را که به مطالعه معماری در فیلم، از نظر خصوصیات فضایی، فرهنگی، جنسیتی، روانکاوی و سایر موارد را نشان می‌دهد. در بین محققان تردید کمی وجود دارد در این مورد که فیلم می‌تواند وضعیت شهری مدرن یا پسامدرن را از بسیاری جهات «منعکس کند» و در واقع در طول تاریخ، فیلم- به خوبی در طی یک قرن گذشته-در این زمینه بسیار موفق بوده است. در نقطه مقابل، اهمیت فیلم و ویژگی‌های فیلم و معماری و محیط های شهری – به عبارت دیگر استفاده از فیلم به عنوان لنزی که از طریق آن به معماری و شهرها نگاه می‌کنیم – زمینه تحقیقاتی است که در مقایسه با آن هنوز هم نسبتاً کشف نشده است. این موضوعی است که بیش از یک دهه مطرح شده است (ر.ک: Aitken and Zonn 1994؛Clarke 1997 ) و به نظر می‌رسد توجه زیادی برای در نظر گرفتن فیلم، تاریخ فیلم و نظریه فیلم به عنوان ابزاری برای ایجاد حس مکان‌هایی که در آن زندگی می‌کنیم، در حال شکل‌گیری است (cf. Pallasmaa 2001; Vidler 2002; AlSayyad 2006; Koeck 2008).

عنوان این کتاب (مناظر سینمایی: فضای سینمایی در معماری و شهرها) از ترکیب کلمات “cine” و “scape” ساخته شده است، که مسلماً بحث برانگیز است زیرا این واژه‌شناسی ابداعی مصنوعی و ترکیبی، به آنچه که قبلا در ادبیات منظر انباشت شده بوده است، اضافه می‌شود. این عادلانه خواهد بود که بگوییم این اصطلاح با میزانی از عدم توافق در میان متخصصان انتخاب شده است؛  با این حال، به نظر می‌رسد این عبارت، معرف دو قلمرو فضایی است که در کانون توجه من در این کتاب قرار دارند- سینما و مناظر – یا به طور دقیق‌تر، پدیده‌های فیلمی و سینمایی مربوط به مناظر شهری است. عنوان کتاب به معنای توصیف واقعیت مجزای منحصر به فرد نیست، بلکه درعوض اشاره به گسترش گفتمان هستی شناختی در رسانه های بصری و فضاهای معمارانه است که مواردی که در این کتاب در نظر گرفته شده است را شامل می‌شود، اما به هیچ وجه طیف کامل آن را پوشش نمی‌دهد. با زندگی در زمانه نوآوری پیشرفته فناورانه، غالباً فراموش می‌شود که ما فقط عصر آنالوگ میکس و چسباندن دستی فیلم یا ترسیم دستی نقشه ها و مقاطع معماری را پشت سر گذاشتیم. در عوض همان طور که اکنون در عصر دیجیتال و دستکاری نامحدود تصویر قرار گرفته‌ایم(که این به معنای یک صحنه فیلمیک و با برند شهری است)، ترجیح می دهم به پدیده مناظر سینمایی به عنوان یک «طرح ناتمام» مثل آنچه یورگن هابرمارس در سال ۱۹۸۰ در مورد مدرنیته^[۱] بیان نمود، نگاه کنم.  البته، با گفتن این موضوع، کتاب در پی مقایسه خود با اهمیت کار هابرماس نیست، بلکه مدل‌های تفکر معمارانه، فرهنگی و اداراکی مربوط به تجدید حیات مدرنیته در سراسر این کتاب می‌آید.

از جنس فیلم و سینما

   این کتاب از دیدگاه میان رشته‌ای و عملی، مبتنی بر فیلم و معماری نگاشته شده است، بنابراین به عنوان یک متن مهم به دنبال آن است که با پرداختن به چگونگی درک ما از فیلم و زبان فیلم بتواند مباحث معاصر در معماری و طراحی شهری را روشن نماید. این بدان معناست که استدلال‌های من در ادبیات چندین رشته مرتبط با فیلم و معماری، مانند فلسفه، جامعه شناسی و جغرافیا قرار خواهد گرفت، اگرچه من تا آنجا پیش نمی‌روم که بگویم این کتاب عمیقاً چند رشته است. امیدوارم نشان دهم که اگر از فیلم به عنوان لنزی استفاده کنیم که از طریق آن به فضاها و مکان‌های شهری نگاه کنیم، یک نگاه سینمایی می‌تواند پدیده‌ها و کیفیت‌های فیلمیک و یا سینمای را که در مناظر پست مدرن وجود دارد آشکار سازد  و چیزی که شاید در غیر این صورت، از آن صرف نظر شود یا صرفاً منفعلانه در نظر گرفته شود. منظورم از فیلمیک، این است که معماری و مناظر شهری می توانند از کیفیت ها و ویژگی های فضاها و مکان‌هایی برخوردار باشند که می‌توان با مواردی که در فیلم ها یا شکل‌های دیگر تصاویر متحرک دیده ایم، مقایسه کرد. در حقیقت، نه تنها این بازنمایی های سینمایی هستند که بر درک ما از شهرها تأثیر می‌گذارند، بلکه به نظر می‌رسد که ما آنها را به خوبی می‌شناسیم. من اعتقاد دارم که ما در زندگی روزمره خود با فضاها و مکان‌هایی به روش‌هایی که اساساً سینمایی هستند، درگیر می شویم. اصطلاح سینماتیک در این زمینه، به معنای انتقال ریشه های ریشه شناسی آن است که در کلمه سینما یافت می‌شود. اصطلاح یونانی κινεïν یا kinema ، به معنای «حرکت» یا «جنبش»، هم چنین در ریشه کلمه  سینماتیک، جنبشی و کیناستزی نیز ظاهر می‌شود. اصطلاح سینما یک فضای معماری را نشان می‌دهد که در آن ما بخشی از یک سیستم تصویری می‌شویم که به ما امکان می دهد احساس حرکتی را درک کنیم و در آن حرکت کنیم. استدلال من به جولیانا برونو مدیون است که سینما و فیلم ها را نوعی «اکتشاف زمین روانشناختی^[۲]» توصیف می‌کند(Bruno 2002: 15) یک فرایند نقشه‌نگاری که در جستجوی فضاها است. این تعریف برای به چالش کشیدن مرزهای یک فضای تعریف شده معمارانه – یعنی سینما – است و آغاز خود را از طریق بازشناخت و مصرف فضایی مبتنی بر حرکت، به عنوان روشی که مشترکاً با یک قلمرو بسیار بزرگتر مانند یک شهر سهیم است، می‌بیند.

References:

Albrecht, D. (2000 [1986]) Designing Dreams: Modern Architecture in the Movies.

Santa Monica, CA: Hennessey + Ingalls.

Weihsmann, H. (2010) ‘Let Architecture “Play Itself ”: A Case Study’, in

1. Koeck and L. Roberts (eds) The City and the Moving Image: Urban

Projections. London: Palgrave, pp. 253–۷۰.

Neumann, D. (ed.) (1999) Film Architecture: Set Design from Metropolis to Blade

Runner. Munich: Prestel.

Neumann, D. (2002) Architecture of the Night: The Illuminated Building. Munich:

Prestel.

Clarke, D. B. (1997) The Cinematic City. London: Routledge.

Thomas, M. and Penz, F. (eds) (1997) Cinema and Architecture: Méliès, Mallet-

Stevens, Multimedia. London: British Film Institute.

Konstantarakos, M. (2000) Spaces in European Cinema. Exeter: Intellect.

Lamster, M. (2000) Architecture and Film. New York, NY: Princeton Architectural

Press.

Vogt, G. (2001) Die Stadt im Kino: Deutsche Spielfilme 1900–۲۰۰۰. Marburg:

Schüren.

Sanders, J. (2001) Celluloid Skyline: New York and the Movies. New York, NY:

Knopf.

Shiel, M. and Fitzmaurice, T. (2001) Cinema and the City: Film and Urban

Societies in a Global Context. Oxford: Blackwell.

Barber, S. (2002) Projected Cities: Cinema and Urban Space. London: Reaktion

Books.

Dimendberg, E. (2004) Film Noir and the Spaces of Modernity. Cambridge, MA:

Harvard University Press.

Marcus, A. and Neumann, D. (eds) (2007) Visualizing the City. London:

Routledge.

Brunsdon, C. (2007) London in Cinema: The Cinematic City Since 1945.

London: British Film Institute.

Mennel, B. (2008) Cities and Cinema. London: Routledge.

Webber, A. and Wilson, E. (eds) (2008) Cities in Transition: The Moving Image

and the Modern Metropolis. London: Wallflower.

Koeck, R. and Roberts, L. (eds) (2010) The City and the Moving Image: Urban

Projections. London: Palgrave.

Aitken, S. C. and Zonn, L. (1994) Place, Power, Situation, and Spectacle: A

Geography of Film. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.

Pallasmaa, J. (2009) The Thinking Hand: Existential and Embodied Wisdom in

Architecture. Chichester, NJ; John Wiley & Sons.

Vidler, A. (2002) Warped Space: Art, Architecture, and Anxiety in Modern Culture.

Cambridge, MA: MIT Press.

AlSayyad, N. (2006) Cinematic Urbanism: A History of the Modern from Reel to

Real. New York, NY: Routledge.

Koeck, R. (2008) ‘Cine-tecture: A Filmic Reading and Critique of Architecture

in Cities’, in J. Hallam, R. Koeck, R. Kronenburg and L. Roberts (eds)

Cities in Film: Architecture, Urban Space and the Moving Image. Liverpool:

Liverpool School of Architecture.

Bruno, G. (2002) Atlas of Emotions: Journeys in Art, Architecture, and Film. New

York, NY: Verso.

[۱] مدرنیته پروژه ناتمام عنوانی است که هابرمارس در مقاله ای برای توصیف وضعیت مدرنیته ابداع می کند.

[۲] geopsychic exploration